Object
Nijenhuis

Locatie
Adres: Nijenhuizerlaan 11
Diepenheim
Gemeente Diepenheim
Provincie Overijssel

De havezate Nijenhuis ligt ten oosten van het stadje Diepenheim en iets ten westen van van de Molenbeek, in de streek die genoemd wordt Kerspel Diepenheim.

Typologie

Er zijn niet genoeg historische of archeologische gegevens om de verschijningsvorm van het Nijenhuis in de Middeleeuwen vast te stellen. De beschrijving uit 1603 is hiervoor te vaag, maar maakt wel melding van een gracht, poortgebouw, bouwhuis.

Etymologie
De naam is waarschijnlijk te verklaren doordat het wordt beschouwd als het nieuwe huis, de opvolger van het oude huis de Halder.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 27-11-2000

Het huidige Nijenhuis is een blokvormig landhuis uit omstreeks 1656 in classicistische stijl met souterrain en omgaand schilddak. De achtzijdige hoektorens zijn in 1856-1858 toegevoegd. De twee vierkante hoekpaviljoens bij de achtergevel werden in 1913 gebouwd. Het huis en het voorplein worden door één gracht omgeven. Het voorplein wordt geflankeerd door bouwhuizen uit de tweede helft van de 17e eeuw. De omgeving werd in 1810 in de landschapstijl veranderd. In 1888 werd er ten oosten van het huis een landschapspark aangelegd en rondom het huis een neobarokke tuinaanleg.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Tussen 1656 en 1662 komt een nieuw landhuis op de huisplaats van het oude Nijenhuis.

Oudste vermelding
Datum: 1401
Bron: Eijken, E.D., 1995, Repertorium op de Overstichtse en Overijsselse leenprotocollen, 1379-1805, Zwolle, nr. 311.

MOET IN STADSREKENING VAN DEVENTER STAAN!

Bezitsgeschiedenis
Arend Sticke was omstreeks 1380 beleend met 'dat Nyehuys in der vriheit to Diepenheim'. Het was een leengoed van de bisschop van Utrecht. Arend's zoon Pelgrim Sticke werd er in 1394 mee beleend. Deze heeft mogelijk het huis laten versterken in 1401. De laatste Sticke die het Nijenhuis bezat was Gelmer, die het huis in 1444 verkocht aan Roelof Hondeberg. De verkoop werd blijkbaar door erfgenamen betwist, want na de dood van Gelmer Sticke werd zijn neef Johan (I) van Beckum met het Nijenhuis beleend. De Van Beckums hielden het Nijenhuis lange tijd in leen. Het bleek als borgleen van Diepenheim in leen te worden gehouden, toen Herman (II) van Beckum ermee werd beleend in 1489. Volgens een gedenksteen in het huidige huis zou er in 1491 een huis zijn gebouwd. Wellicht in opdracht van deze Herman (II). Door vererving kwamt Nijenhuis in het bezit van Hendrika van Keppel. In 1604 werd Swane Swaefken met het Nijenhuis beleend, nadat haar man Roelof van Hoevel het in bezit had gekregen. Leden van de familie Van Hoevel hielden het hierna ook in leen. Na de dood van Gerhard van Hoevel in 1647 stond het huis geruime tijd leeg. Zijn zoon gaf in 1656 opdracht een nieuw huis te bouwen, dat waarschijnlijk in 1662 gereed kwam. Het oude huis zal ervoor zijn afgebroken. Ook dit nieuwe huis vererfde binnen de familie Van Hoevel. In 1789 kocht Johanna Louise Isabella Florentina van Lintelo, weduwe van Jan Adriaan van Hoevel, de havezate Nijenhuis. Zij had zich er in 1788 al mee laten belenen. In 1789 stierf zij en vererfde het huis op haar neef Alexander C.J. van Westerholt. Die verkocht de havezate in 1791 aan Willem Cornelis Boers. Willem verkocht het in 1799 aan Rutger Jan Schimmelpenninck. Het Nijenhuis bleef eigendom van de familie Schimmelpenninck. Het landgoed is tegenwoordig eigendom van mr. Lodewijk Herbert graaf Schimmelpenninck.

Bouwgeschiedenis
Aanvankelijk was het waarschijnllijk een boerderij,die pas in 1401 tot edelmanshuis versterkt werd. In 1380 was Arend Sticke beleend met het Nijenhuis. Er is geen aanduiding hoelang het huis er toen al stond. Zijn zoon laat Pelgrim Sticke liet in 1401 'tymmeringhe' aan één van zijn bezittingen te Diepenheim verrichten. Wellicht probeerde hij het Nijenhuis te versterken, want het stadsbestuur van Deventer was ongerust over zijn werkzaamheden. De tweede bouwfase is misschien te dateren inn 1491, getuige het opschrift van de steen in het fronton van het huidige gebouw: "VAN 'T OUDEN HUIS DAT IS VERGAEN, SIET GIJ HIER NOCH DEN DATUM STAEN. AN[N]O 1491." Herman (II) van Beckum was er toen al sinds twee jaar mee beleend. Dit huis werd in 1603 omschrven als een 'principael' huis met een poortgebouw en een bouwhuis. In 1656 gaf Roelof van Hoevel opdracht aan de Amsterdamse architect Philip Vingboons een nieuw huis te bouwen. Het laat-middeleeuwse huis zal zijn gesloopt.

Afbeeldingen
-De havezate Nijenhuis, naar de adastrale minuutplan door J. Kommers Pzn., 1825. Gemeente Diepenheim, sectie A (2e blad), nr. 263 (Gevers en Mensema, 1995, p. 192).-De havezate Nijenhuis met de beide bouwhuizen. Aquarel door H.M. van Eck uit 1827 (Gevers en Mensema, 1995, p. 192).

Literatuur
-Eijken, E.D., 1995, Repertorium op de Overstichtse en Overijsselse leenprotocollen, 1379-1805, Zwolle, nr. 311.-Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 183-193.-Kuile, G.J. ter, 1911, Geschiedkundige aantekeningen op de havezathen van Twente, Almelo, 151-156.-Ottenheym, K.A., 1989, Philips Vingboons (1607-1678), architect. Zutphen.-Stenvert, R. e.a., 1997, Monumenten in Nederland; Overijssel, Zeist/Zwolle,128-129.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: R.P. Chorus
Beschrijving gemaakt: 16-11-2000