Object
Grotenhuis

Locatie
Adres: Lodiek Landen bij 2
Hertme
Gemeente Borne
Provincie Overijssel

De havezate Grotenhuis lag in de buurtschap Hertme in de Lodikslanden, waar nu de boerderij Olde Groothuis ligt.

Typologie

De typologie van het laat-middeleeuwse Grotenhuis is onbekend, aangezien er geen beschrijvingen, reconstructies of afbeeldingen van dat huis bekend zijn.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 12-10-2000

Tegenwoordig is nog een binnen een ovale aanleg gelegen boerderij aan te treffen, waarbij de begrenzing de plaats van de verdwenen gracht zou kunnen aanduiden. Hieromheen zijn een aantal achtiende- eeuwse lanen en het woonhuis annex boerderij het Olde Groothuis, dat in de achttiende eeuw een niet-agrarische bestemming kan hebben gehad, te vinden.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er zijn voor zover bekend geen (middeleeuwse) resten van het Grotenhuis aanwezig op de lokatie waar nu de 18e eeuwse boerderij Groothuis is gesitueerd.

Afmetingen
De afmetingen van het voormalige Grotenhuis zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1437, 13/12
Bron: RAO, huisarchief Almelo, charter inv.nr.1581; Bordewijk, H. en Raat, R.M. de, Regestenlijst van het Huisarchief Almelo, 1154-1578, Deel 1, nrs. 1-731, nr. 290.

Sweder (I) van Averhagen verklaart op 13-12-1437 van Egbert, heer van Almelo, in leen te hebben ontvangen de tienden uit het erve en goed 'Groethues' (Bordewijk en de Raat, Huisarchief Almelo, nr. 290).

Bezitsgeschiedenis
In 1437 werd Grotenhuis voor het eerst genoemd. Sweder (I) van Averhagen verklaarde van Egbert, heer van Almelo, in leen te hebben ontvangen de tienden uit het erve en goed 'Groethues'. Sweder was van 1432 tot 1450 rentmeester van Twente. Dat het Grotenhuis van hemzelf was blijkt uit het feit dat hij en zijn vrouw in 1442 een jaarlijkse rente vestigden uit het goed ten behoeve van de Oldenzaalse kannunik Johan Bonningerhof. Sweder (III) van Averhagen, die in 1484 met Grotenhuis werd beleend en er woonde, verscheen in 1533 als riddermatige op de landdag. De havezate bleef eigendom van de familie Van Averhagen, maar vanaf 1569 was niemand meer vanwege het Grotenhuis ten landdage gecompareerd. De Van Averhagens waren katholiek gebleven en hadden daarom geen toegang meer tot de ridderschap. In 1600 werd het huis vermeld als: 'ein edelmans sitz, dat Grotenhuess genohmet'. In 1650 droeg kanunnik Adriaan van Averhagen tot Twickelo het goed over aan zijn neef Johan Mulert tot Voorst en diens vrouw Aleid van Keppel en een jaar later de tienden die leenroerig waren aan Almelo. Het echtpaar resideerde echter op de havezate Voorst nabij Zwolle. In 1636 wordt het niet meer genoemd in het register op belasting van wijnen, waar alle herenhuizen en ahvezaten werden genoemd. Het huis is dus verdwenen.Het goed bleef in handen van de familie Mulert, maar het werd bij de belasting op vuursteden en ovens van 1675 op slechts één haardplaats aangeslagen, niet anders dan andere boerderijen in de buurt. In 1718 werd het Grotenhuis verkocht aan stiftsjuffer Anna Elisabeth Schele. Zij stierf in 1725 en haar erfgenamen waren in 1731 wegens vele schulden genoodzaakt het goed te verkopen. De schulden kwamen mede door kosten voor de afbraak en nieuwbouw op het erve. Het goed wordt gekocht door Berend Groothuis. De goederen van Grotenhuis werden uiteindelijk in 1757 allemaal verkocht aan Hendrik Gerrits Hulshoff die in 1789 overleed. De echtgenoot van Hendriks dochter Trijntje, Jan Anthony ter Horst, bezat het goed in 1832. Het bleef in zijn familie totdat het echtpaar Warnaar-Ter Horst het Grotenhuis in 1907 publiekelijk liet veilen. Door koop werd het eigendom van de familie Meijer. Het Grotenhuis is tegenwoordig in handen van Wilhelmus Meijer, die in 1974 met zijn zoon Bernardus Hendrikus Gerhardus Meijer een maatschap sloot tot gezamenlijke exploitatie van het boerenbedrijf.

Bouwgeschiedenis
In 1437 ontvangt Sweder (I) van Averhagen de tienden uit het erve en goed 'Groethues'. Dit is de eerste vermelding van het huis. Het in 1437 voor het eerst als erve en goed vermelde Groothuis had in de zestiende eeuw de status van havezate en werd bewoond door de familie Van Averhagen. Op basis van de ovale vorm van het waarschijnlijk omgrachte erf is een middeleeuwse stichting te veronderstellen. Van het huis zelf, dat in 1600 wordt vermeld, is verder niets bekend. Het bijbehorende agrarische bedrijf heeft zich voortgezet in de huidige boerderij.

Afbeeldingen
geen

Literatuur
-Bordewijk, H. en Raat, R.M. de, Regestenlijst van het Huisarchief Almelo, 1154-1578, Deel 1, nr. 290.-Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 95-100.-Kuile, G.J. ter, 1911, Geschiedkundige aantekeningen op de havezathen van Twente, Arnhem, 112-116.-Stenvert, R. e.a., 1997, Monumenten in Nederland; Overijssel, Zeist/Zwolle, 180.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: R.P. Chorus
Beschrijving gemaakt: 09-11-2000