Object
Eschede / Eeshof

Locatie
Adres: Eeshoflaan 21, 7651 LZ
Tubbergen
Gemeente Tubbergen
Provincie Overijssel

Het huis Eschede of Eeshof ligt nu in het dorp Tubbergen van de gelijknamige gemeente, aan de oude weg van Tubbergen naar Geesteren, in het stroomdal van de Markgraven, direct ten oosten van de Hardenbergerweg. Ter Kuile vermoedt dat het huis in 1510 dichter bij de kerk lag (Ter Kuile 1911, 89/90).

Typologie

De typologie van het huis van voor 1582 is onbekend.

Etymologie
Het hof te Tubbergen werd later de havezate Eschede genoemd, naar de bezittende familie Van Eschede. De 17e eeuwse benaming Eeshof is wellicht een verbastering van 'het hof' en de familienaam Eschede.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 09-10-2000

Het in 1985 geheel vernieuwde huis is sinds 1965 een bejaardentehuis op het zuidwesten van twee verdiepingen met een rechthoekig grondplan en twee naar voren springende zijvleugels. De linkervleugel is uit 1719 en de rechter uit 1963-1965. Op het voorplein staat een langgerekt bouwhuis met de jaartalankers '1786'. Het geheel ligt op een 19e-eeuwse landschappelijke aanleg. Op het terrein zijn sinds 1965 aanleunwoningen gebouwd.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Voor zover bekend zijn er geen middeleeuwse resten aanwezig op de lokatie waar nu het bejaardentehuis staat. Het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.

Afmetingen
De afmetingen van het middeleeuwse huis Eschede zijn niet bekend. Resten of sporen hiervan ontbreken.

Oudste vermelding
Datum: 16e eeuw
Bron: Schilfgaarde 1961, 40 (nr. 59).

'De hof toe Tubbergen' wordt in 1615 vermeld met een lijst van bezitters van dit leen die teruggaat op Badeken van Tubbergen in 1316 (Schilfgaarde, 1961, De graven van Limburg Stirum, 40, nr. 59). Pas in de 16e eeuw kan echter met zekerheid van een huis op deze hof worden gesproken. Johan (II) van Eschede is de eerste eigenaar van de hof, waarvan bekend is dat hij als riddermatige verscheen op de landdag in 1531. Een toelatingsvoorwaarde hiervoor was dat men een riddermatige woning bezeten moet hebben. In 1582 wordt de woning door krijgsvolk vernietigd.

Bezitsgeschiedenis
Volgens een uit 1615 daterend afschrift van het oude leenregister werd ene 'Badeken van Tubbergen' in 1316 met het hof te Tubbergen beleend. Wellicht is hiermee 'Godeke' bedoeld, die waarschijnlijk de vader was van Floris van Tubbergen. In 1411 werd Hendrik van Eschede met het hof te Tubbergen beleend of met een achterleen van dit hof, de Baasdam, door de graaf van Bronckhorst die ook heer van Borculo was. In 1481 werd in ieder geval zijn kleinzoon Johan (II) van Eschede met het hof te Tubbergen beleend. In 1531 verscheen Johan (II) van Eschede als riddermatige op de landdag. Het hof bleef in zijn familie. Johan (III) van Eschede was gevlucht toen zijn goederen in 1582 door de Spaanse koning werden onteigend, omdat hij zichzelf tot de Staatsgezinden rekende. De woning werd datzelfde jaar vernield door krijgsvolk. In 1584 kon hij terugkeren na een eed van trouw aan de koning te hebben afgelegd. De eigenaars werden hierna niet meer tot de Ridderschap van Overijssel toegelaten, omdat ze het oude geloof aanhingen. Toch mocht weduwe Willemina van Renesse het goed in 1626 vrij houden van de belasting, omdat het een riddermatige havezate was.In 1681 werd de hof te Tubbergen ook wel 'de Eeshoff' genoemd. Heidenreich van Eschede verkocht het huis in 1803 aan zijn achterneef Theodor Adolf Josef von Heyden. Tussen 1822 en 1839 was het huis van het geslacht von Bönninghausen, waarna het door huwelijk weer in het geslacht Von Heyden kwam. In 1892 werd het Aartsbisdom Utrecht eigenaar van de Eeshof. In 1899 kwam het huis door koop in het geslacht Paehlig en daarna in 1927 aan Jkvr. Van der Schueren, weduwe van Jhr. von Bönninghausen. Na 1940 kwam het huis respectievelijk in handen van een wegenbouwer, verschillende stichtingen en de gemeente Tubbergen (1955). De stichting "Gesticht van de Zusters van den Heiligen Nicolaas" te Noorddeurningen kreeg het in 1962 van de gemeente en vestigde er een nog steeds bestaand bejaardentehuis. Het sterk vervallen huis werd hiervoor gerestaureerd en aangepast in 1962-1965. Tussen 1983 en 1985 nogmaals verbouwd en gerestaureerd tot een nieuw tehuis dat nu nog in gebruik is.

Bouwgeschiedenis
In 1316 wordt het hof te Tubbergen vermeld. Het is niet duidelijk of er dan al echt een huis staat, maar de eigenaars die ermee worden beleend noemen zichzelf wel Van Tubbergen. Johan (II) van Eschede verscheen in 1531 als riddermatige op de landdag, dus is het waarschijnlijk dat het huis aan de voorschriften voor een adellijke havezate heeft voldaan. Het huis werd in 1582 door krijgsvolk vernield en na 1584 weer herbouwd. Wellicht is de plek van het nieuwe huis naar het noordwesten opgeschoven, want het huis zou in 1510 naast de kerk hebben gelegen (Ter Kuile 1911, p. 89/90). Het kan echter ook later verplaatst zijn, want volgens een gedenksteen werd het huis in 1719 herbouwd. Voor de verbouwingen en restauratie van 1962-1965 was het huis uit 1719 een langgestrekt rechthoekig gebouw met een naar voren springende linkervleugel. De verbouwing van 1962-1965 was gericht op het inrichten van een bejaardentehuis. Het gebouw is nogmaals verbouwd en vernieuwd in 1983-1985 en doet nog steeds dienst als bejaardentehuis.

Afbeeldingen
- Kaart, 1788, Het drop Tubbergen met de havezate Eschede, door Hottinger (Gevers en Mensema 1995, 444).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Tubbergen, Overijssel. Sectie L, blad 3, nabij 467 (http://watwaswaar.nl/#lU-cy-7-ed-1v-1-4lfs-2cJk---lx, geraadpleegd op 31-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Locatie Eeshof / Eschede (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 444-453.- Kuile, G.J. ter, 1911, Geschiedkundige aantekeningen op de havezathen van Twente, Hengelo/Arnhem, 89-93.- Schilfgaarde, A.P., 1961, De graven van Limburg Stirum in Gelderland en de geschiedenis hunner bezittingen, Derde Stuk, Assen, 40 (nr. 59).- Stenvert, R. e.a., 1997, Monumenten in Nederland; Overijssel, Zeist/Zwolle, 259-260.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: R.P.Chorus
Beschrijving gemaakt: 14-11-2000

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
2004: proefputten/sleuven door ARC (6904)2004: booronderzoek door ARC (9780)2005: begeleiding door ARC (27914)

Geomorfologische codering
2M3, Grondmorenevlakte (+/- opgevulde smeltwatergeulen, bedekt met dekzand)

Bodemkundige codering
|h Bebouwing