Object
Elsen / Effink

Locatie
Adres: Seineneweg
Elsen
Gemeente Hof van Twente
Provincie Overijssel

De havezate Elsen lag in de gelijknamige buurschap, iets ten oosten van de tegenwoordige Rijssense Weg van Rijssen naar Markelo, aan de zuidzijde van het verbindingsstuk -de Seinenweg- van de Scholendijk met die weg. Het huis lag direkt ten zuiden van erve Effink. De hier gegeven coördinaten zijn gebaseerd op Archis waarnemingsnummer 2576.

Typologie

De typologie van het huis Effink of Elsen is onbekend wegens het ontbreken van historische en archeologische gegevens die iets over de verschijningsvorm kunnen zeggen.

Etymologie
Het huis werd vernoemd naar het erve Effink dat daarbij lag.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 09-11-2000

Er zijn geen sporen meer van het verdwenen huis Elsen overgebleven na de ruilverkaveling van 1984, toen de percelen hun nieuwe, huidige indeling verkregen.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er zijn geen resten of sporen van de havezate Elsen overgebleven na de verkaveling en hergroepering van de percelen in 1984. Het terrein is gedeeltelijk overbouwd door een boerenerf en het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.

Afmetingen
De afmetingen van het verdwenen huis Elsen zijn onbekend. Er resten geen sporen op de lokatie van de voormalige havezate vanwege verkaveling.

Oudste vermelding
Datum: 1583
Bron: Quoyer ende register, 122; vgl. V.H. [L. van Hasselt], 'De rekeningen der confiscatien in Salland en Twenthe', in: Ov. Bijdragen 12 (1898), 247.

"[Johan Strubbe] 'die laetst zyn domicilium gehadt heft op zyn huys Effink by Goor in Twenthe gelegen'."

Johan Strubbe 'die laetst zyn domicilium gehadt heft op zyn huys Effink by Goor in Twenthe gelegen', woont in 1583 weer in Deventer. Dit is de oudste vermelding van een huis bij erve Effink (Quoyer ende register, 122; Hasselt, 1898, Ov. Bijdragen 12, 247).

Bezitsgeschiedenis
Johan Strubbe werd in 1558 met het goed Effink beleend. In 1578 verscheen hij als riddermatige op de landdag. Uit een vermelding uit 1583 blijkt dat hij op het 'huys Effink' gewoond heeft en dat jaar weer in Deventer woonde. Hij werd gerekend tot de vijanden van de Spaanse koning. Effink verscheen al in 1475 als een dienstmangoed, wat betekende dat het gevrijd kon worden uit de belastingen. Als erve wordt Effink al vernoemd in 1381. In de eerste helft van de vijftiende eeuw is de familie Van Twickelo geheten de Vos eigenaar van het goed; het is niet onmogelijk dat zij ook een adellijk huis bezaten.Pas in de vermelding van 1583 is er sprake van een vermelding van een huis Effink. In 1612 werd het huis door de zoon van Johan Strubbe, Arend, verkocht aan dr. Adriaan Rouwaert van Craenhals van Hottinga. Hij verkocht het in 1614 weer aan Johan van Laer die ermee werd beleend en vanwege Effink in de ridderschap werd verschreven. In 1634 werd het huis, genaamd de havezate Elsen, gekocht door Willem van Haersolte. Leden van deze familie bleven geruime tijd eigenaar van het huis. De havezate Elsen of 'huis 't Effinck' telde in 1675 slechts twee vuursteden en het bijbehorende erve Effink slechts één. In 1748 woonde er een jager en gezin. In 1755 werd het verkocht aan Arend van Raesfelt. In 1821 ging zijn zoon Derk Joachim Willem Jan van Raesfelt, over tot de verkoop van het erf Effink. In datzelfde jaar brandde het huis Elsen waarschijnlijk af aangezien er Bentheimer- en metselsteen van het 'verbrande huis' werd verkocht. De 'havezate Elzen, bestaande in het Havezate Land' werd door Van Raesfelt in 1928 publiekelijk geveild. Het werd gekocht door Henri Civati. Volgens de wensen van het overleden echtpaar Civati werden enkele katersteden met de rechten van de havezate Elsen in 1841 aan Jacoba Elisabeth Frederika Götte geschonken. Zij overleed een jaar later en haar bezit vererfde op haar moeder, Maria Margaretha Hubertine Fergaa. De erfgenamen verkochten in 1873 de voormalige huisplaats van de havezate Elsen aan Berend Jan Reef, een landbouwer. De grond bleef in de familie Reef. In 1984 werden de landerijen ingebracht in de ruilverkaveling 'Holten-Markelo' en vond hergroepering van de percelen plaats. Iedere herinnering aan de ligging van de oude havezate verdween hierdoor.

Bouwgeschiedenis
Johan Strubbe was de eerste eigenaar van het goed Effink of Elsen, die vermeld werd als bewoner op een huis Effink. Het is niet duidelijk hoelang het huis er dan al staat, maar Strubbe werd in 1558 al met Effink beleend -als minderjarige- en verscheen in 1578 als riddermatige op de klaring. Om toegelaten te worden tot de Ridderschap zal hij een havezate bezeten moeten hebben. Het goed moest vrij van de belastingen zijn, maar dit recht hadden de Strubbes reeds in 1475, toen het al verscheen in het schattingsregister als dienstmangoed. Het huis telde in 1675 slechts twee vuursteden. Het was wellicht een eenvoudig jachthuis, want in 1748 woonde er een jager met zijn gezin en niet de eigenaren Van Haersolte. In 1821 werden stenen van het 'verbrande huis' verkocht. Wellicht was het huis dat jaar afgebrand. Precies dat jaar werd het in de verkoop gedaan door de eigenaar Van Raesfelt. Het huis komt daarna niet meer voor in beschrijvingen van de landerijen die meerdere malen worden verkocht. Na ruilverkaveling en hergroepering van de percelen in 1984 was iedere herinnering aan de ligging van de oude havezate verdwenen.

Afbeeldingen
- 't Huys te Elsen op de Hottinger kaart, 1783. (Gevers en Mensema 1995, 234).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Markelo, Overijssel. Sectie B, blad 2, nabij 192 (http://watwaswaar.nl/#jA-Zc-7-ed-1v-1-4XL6-2O5w---2lA, geraadpleegd op 31-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Locatie Elsen / Effink (NKS digitale documentatie).

Bronnen
- Quoyer ende register, 122; vgl. V.H. [L. van Hasselt], 'De rekeningen der confiscatien in Salland en Twenthe', in: Ov. Bijdragen 12 (1898), 247. - Repertorium van de Overijsselse en Overstichtse leenprotocollen, deel 3, nr. 583.

Literatuur
- Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 234-240.- Kuile, G.J. ter, 1911, Geschiedkundige aantekeningen op de havezathen van Twente, Arnhem, 87-88.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (N)

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: martijn (a)
Beschrijving gemaakt: 03-03-2003

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
3L6, Gordeldekzandwelvingen (+/- oud bouwlanddek)

Bodemkundige codering
cHn23-VI, Laarpodzolgronden; lemig fijn zand