Object
Bellinkhof / Vogelzang

Locatie
Adres: Bellinkhofsweg 3 en 5
Almelo
Gemeente Almelo
Provincie Overijssel

De havezate Bellinkhof was ten westen van de stad Almelo gelegen, aan de oude weg naar Wierden die ten zuiden van het goed liep, 250 meter ten zuidwesten van het huidige huis. De hier gegeven coördinaten zijn gebaseerd op Archis waarnemingsnummer 2538.

Typologie

De typologie van het huis de Bellinkhof dat waarschijnlijk in de 16e eeuw is gebouwd, is niet bekend vanwege het ontbreken van historische gegevens of archeologisch onderzoek. De redactie vermoedt dat dit object een adellijk huis is, vergelijkbaar is met een vakwerkhuis dat staat in Borne, het Grotenhuis (Mensema en Gevers 1995, 94-100). Bellinkhof was vermoedelijk zeer gelijk aan dit Grotenhof, nl. ook een adellijk huis ind de vorm van een vakwerk huis op een stenen fundering.

Etymologie
Het huis Bellinkhof is genoemd naar de familie die het huis in bezit heeft gekregen. Voordat de naam Bellinkhof gebruikt werd, heette het erve Vogelzang (o.a. in 1395), wat mogelijk wijst op het bestaan van een 14e-eeuwse adellijke lusthof (vergelijkbaar met de naam Vogelzang in Zuid-Holland).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 01-12-2000

Op Bellinkshofweg 3 (De Keuken) en 5 bevindt zich de oude huisplaats van de voormalige havezate Bellinkhof. Dit hoort nu bij het landgoed van het herenhuis 'Huize de Bellinckhof' uit 1922.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het terrein is vlak, in gebruik als grasland/parkaanleg en het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.

Afmetingen
De afmetingen van de voormalige havezate Bellinkhof zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1566
Bron: Bordewijk, H. en Raat, R.M. de, 1993, Regestenlijst van het huisarchief Almelo 1154-1578, Zwolle, nr. 1257.

Het is niet bekend wanneer er een huis verschijnt op het erve Vogelzang. De naam Bellinkhof voor dit goed verscheen voor het eerst in een vermelding uit 1566 toen iemand pacht moest leveren 'ten Bellynckhaven' (Bordewijk en de Raat, Huisarchief Almelo, nr. 1257). Eerder die eeuw, in 1531, was de eerste vermelding van het verschijnen van een houder van dit leengoed, Otto (III) van Bellinchave, als riddermatige op de landdag. Volgens voorschriften voor toelating tot de ridderschap zal hij een passende edelmanswoning moeten hebben gehad. Het is niet duidelijk of dit een huis op erve Vogelzang betrof, maar zijn leenvolgers in dezelfde eeuw komen ook voor in bronnen als riddermatigen. Pas uit een vermelding van 1602 blijkt Bellinkhof echt een havezate te zijn. Het lijkt erop, gezien de naamsverandering, de riddermatige eigenaren en de vermelding van Bellinkhof als havezate in 1602, dat er in de 16e eeuw een edelmanswoning is gebouwd.

Bezitsgeschiedenis
De havezate Bellinkhof is voortgekomen uit het erve Vogelzang. In 1394 werd dit erve voor het eerst genoemd als leen van de bisschop van Utrecht aan Roelof van Peize. Deze familie hield Vogelzang, totdat Otto (II) van Bellinchave, zoon van Aleid van Peize, met Vogelzang werd beleend in 1492. Deze familie bracht de naam van de latere havezate mee. Zijn zoon Otto (III) van Bellinchave verscheen, als eigenaar van dit goed, sinds 1531 als riddermatige op de klaring. Het is niet duidelijk wanneer er een huis verscheen op dit erve. Onder het bewind van de Van Bellinchaves werd het goed in 1566 voor het eerst 'Bellynckhaven' genoemd. Het lijkt erop dat de Van Bellinchaves die riddermatig waren ook een bijpassende havezate dienden te bezitten, aangezien dit een voorwaarde was om toegelaten te worden tot de Ridderschap. Er zal in ieder geval in de 16e eeuw al een dergelijk huis gestaan hebben. Dit oude huis is nog zichtbaar op foto's uit 1926 (Mensema en Gevers 1995, 88). In 1662 was het huis vervallen en en in ieder geval vanaf 1627 woonden de Van Bellinchaves al op een ander goed, de Woeste. In 1757 ging het recht van havezate over op de Woeste. Johannes ten Cate had in 1920 iets ten noordoosten van de oude huisplaats aan de Wierdensestraat een herenhuis laten bouwen genaamd 'Huize de Bellinckhof'. Dit huis werd in 1948 ondergebracht in de 'N.V. de Bellinckhof' en wordt nu nog steeds bewoond door de familie Ten Cate. De oude huisplaats hoort bij het land van dit huis.

Bouwgeschiedenis
In 1566 wordt er voor het eerst 'Bellynckhaven' genoemd. Het is niet duidelijk of er toen ook al een huis op het erve Vogelzang stond. De havezate zal er in de 16e eeuw gestaan hebben, aangezien de eigenaars van het goed in 1531 verschreven werden in de Ridderschap van Overijssel. In 1682 telde het goed slechts één vuurstede. De mogelijkheid bestaat dat het goed in deze tijd gesplitst werd. Dat zou verklaren waarom er eerst van twee vuursteden werd gesproken en in 1682 nog maar van één. In 1732 werd Bellinkhof beschreven als 'een oud vervallen boerenhuis van geheel geen aenzien'. Het huis werd mogelijk rond 1800 gesloopt. In 1925 stond er een woonhuis aan de Bellinkhofsweg 3. Johannes ten Cate had in 1920 wat verderop een herenhuis laten bouwen, genaamd 'Huize de Bellinckhof'. In 1925 en 1936 kreeg hij de gedeelten van de voormalige huisplaats van de Bellinkhof in zijn bezit. Bij onderzoek van het terrein ten zuidheeft men een verdieping in het terrein herkend als de locatie van de laatmiddeleeuwse ronde gracht. Deze gracht is ingetekend te zien op de kaart van de parkaanleg ontworpen door L.A. Springer in 1926 (Zie Mensema en Gevers 1995, 91).

Afbeeldingen
-Bellinkhof op een gewassen pentekening door Cornelis Pronk uit 1732 (Gevers en Mensema 1995, 88).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Ambt Almelo, Overijssel. Sectie I, blad 2, 171-178 (http://watwaswaar.nl/#k4-bg-7-ed-1v-1-4cwS-2WZs---3TH, geraadpleegd op 26-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Locatie Bellinckhof (NKS digitale documentatie).

Bronnen
- Bordewijk, H. en Raat, R.M. de, 1993, Regestenlijst van het huisarchief Almelo 1154-1578, Zwolle, nr. 1257.

Literatuur
- Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 86-93.- Kuile, G.J. ter, 1911, Geschiedkundige aantekeningen op de havezathen van Twente, Arnhem, 43-45. - Holtman, H., De Bellinckhof, een buinteplaats heeft zijn tweede jeugd, Historische Kring Almelo 1(1997), 7-11.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: R.P.Chorus
Beschrijving gemaakt: 15-11-2000

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
3L5, Dekzandruggen (+/- oud bouwlanddek)

Bodemkundige codering
zEZ23-VI, Hoge zwarte enkeerdgronden; lemig fijn zand