Weleveld
IN BEWERKING [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Weleveld
Weleveld
Locatie
Adres: bij Bekkingvelderweg 2
Zenderen
Gemeente Borne
Provincie Overijssel
Weleveld lag ten noordoosten van de huidige Hertmerbrug bij de Bornsche Beek.
Adres: bij Bekkingvelderweg 2
Zenderen
Gemeente Borne
Provincie Overijssel
Weleveld lag ten noordoosten van de huidige Hertmerbrug bij de Bornsche Beek.
Typologie
Het 16e eeuwse huis zou als moated site getypeerd kunnen worden. Het is echter onbekend wat de typologie van het laat-middeleeuwse huis is geweest.
Het 16e eeuwse huis zou als moated site getypeerd kunnen worden. Het is echter onbekend wat de typologie van het laat-middeleeuwse huis is geweest.
Etymologie
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 05-10-2000
De huisplaats is in 1995 deels gereconstrueerd en er zijn enkele lanen van het lanenstelsel overgebleven. Het landgoed viel vanaf 1962 onder de bepalingen van de Natuurschoonwet 1928. Als herinnering aan het oude huis zijn in 1994 de oorspronkelijke grachten weer uitgegraven. Er is een boerenbedrijf in erfpacht op het landgoed.
Laatst bijgewerkt: 05-10-2000
De huisplaats is in 1995 deels gereconstrueerd en er zijn enkele lanen van het lanenstelsel overgebleven. Het landgoed viel vanaf 1962 onder de bepalingen van de Natuurschoonwet 1928. Als herinnering aan het oude huis zijn in 1994 de oorspronkelijke grachten weer uitgegraven. Er is een boerenbedrijf in erfpacht op het landgoed.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
De huisplaats is in 1995 deels gereconstrueerd en er zijn enkele lanen van het lanenstelsel overgebleven.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
De huisplaats is in 1995 deels gereconstrueerd en er zijn enkele lanen van het lanenstelsel overgebleven.
Afmetingen
De rechthoekige huisplaats is door grachten ingesloten en meet op maaiveldniveau circa 36 bij 34 meter. De breedte van de grachten varieert van 10/12 tot 20 meter.
De rechthoekige huisplaats is door grachten ingesloten en meet op maaiveldniveau circa 36 bij 34 meter. De breedte van de grachten varieert van 10/12 tot 20 meter.
Oudste vermelding
Datum: 1436-1445 (1437)
Bron: Muller, S., 1889-1891, De registers en rekeningen van het Bisdom Utrecht 1325-1336, deel I, p. 34, nr. 6 (naar fol. 92 en vo van het Liber Monasterii in Albergen).
"'huis te Welvelde'"
De bezitters van Weleveld, Johan Wevelde en gezin, betalen omstreeks 1437 aan Johan Boningherhof, kannunink te Oldenzaal, uit enkele van hun erven en 'desnoods te manen uit het huis te Welvelde' (Muller, Registers Bisdom Utrecht, deel I, p. 34, nr. 6; naar fol. 92 en vo van het Liber Monasterii in Albergen).
Datum: 1436-1445 (1437)
Bron: Muller, S., 1889-1891, De registers en rekeningen van het Bisdom Utrecht 1325-1336, deel I, p. 34, nr. 6 (naar fol. 92 en vo van het Liber Monasterii in Albergen).
"'huis te Welvelde'"
De bezitters van Weleveld, Johan Wevelde en gezin, betalen omstreeks 1437 aan Johan Boningherhof, kannunink te Oldenzaal, uit enkele van hun erven en 'desnoods te manen uit het huis te Welvelde' (Muller, Registers Bisdom Utrecht, deel I, p. 34, nr. 6; naar fol. 92 en vo van het Liber Monasterii in Albergen).
Bezitsgeschiedenis
De eerste Van Welvelde die vermeld werd, was Godfried van Welvelde in 1244. De heren van Ruinen lijken Welvelde of Weleveld in hun bezit te hebben gehad, want Otto van Ruinen noemde zich Otto van Welvelde. Hij werd in 1308 al genoemd als getuige en ridder. Omstreeks 1437 bezit Johan van Welvelde het huis Weleveld. Uit een charter van 31 oktober 1353 blijkt Johan onder andere 'den hof to Welevelde' in leen te houden van Johan van Ruinen. Waarschijnlijk was dit een achterleen van de Utrechtse bisschop, want de Van Ruinens hadden hun bezit in leen gekregen van de bisschop. Weleveld blijft in handen van de Van Welveldes. Na de dood van Johan (III) van Welvelde in 1521 werden de erfgoederen pas in 1537 verdeeld, waarbij Anna van Welvelde het huis Weleveld kreeg. Anna was al in 1521 met Sweder Schele gehuwd, die afwisselend op Weleveld of zijn kasteel Schelenborg resideerde. Hij liet Weleveld beheren door een 'amptman' genaamd Geert ter Haer. Sweder stierf in 1533, maar zijn weduwe Anna leefde nog. Onder het bewind van Geert ter Haer werd omstreeks 1541 begonnen het oude huis door een nieuw te vervangen. Anna overleed in 1548. Na een scheiding van de erfenis tussen twee broers in 1556 verkreeg Christoffel Schele het huis Weleveld. Deze liet samen met zijn echtgenote in 1563 omvangrijke verbouwingen aan het huis uitvoeren en om onbekende redenen werd er in 1575/1576 begonnen een heel nieuw huis te bouwen. Kort daarna werden echter de goederen van Christoffel Schele geconfisceerd, omdat hij gerekend werd tot de vijanden van de koning. Hij moest het huis verlaten. In 1596 betrok Christoffel het huis weer dat hij wederom geheel nieuw had laten bouwen. Het vorige huis was het jaar daarvoor ingestort en wellicht in 1583 zwaar beschadigd door krijgsvolk. Het huis bleef in de familie Schele. Gosen Schele werd in 1644 vanwege Weleveld als riddermatige verschreven. In de 17e eeuw wordt Weleveld genoemd als havezate. De havezate werd in 1715 verkocht door de familie Schele. Twee kopers beschouwden zich als de eigenaar, maar het was Lambert Joost van Hambroeck tot Arendhorst die in 1719 door de verkopers werd aanvaard als de echte koper. De andere koper, Adolf Hendrik van Rechteren, heer van Almelo, was genoodzaakt schadevergoeding te eisen. De familie Van Hambroeck bleef eigenaar van het huis, totdat ze vermoedelijk geen huurder meer konden vinden en het huis in 1804 werd afgebroken.De familie Dikkers kocht het landgoed in 1819. Wegens faillissement van de bankiersfirma 'Dikkers en Compagnie' werd het landgoed in 1908 openbaar geveild.Het landgoed werd gekocht door Catharina Magdalena ten Cate en blijft tot nu toe eigendom van leden van de familie Hänisch ten Cate. Het behoort nu toe aan Catharina Magdalena Hänisch ten Cate, die het boerenbedrijf in 1985 in erfpacht af heeft gestaan.
De eerste Van Welvelde die vermeld werd, was Godfried van Welvelde in 1244. De heren van Ruinen lijken Welvelde of Weleveld in hun bezit te hebben gehad, want Otto van Ruinen noemde zich Otto van Welvelde. Hij werd in 1308 al genoemd als getuige en ridder. Omstreeks 1437 bezit Johan van Welvelde het huis Weleveld. Uit een charter van 31 oktober 1353 blijkt Johan onder andere 'den hof to Welevelde' in leen te houden van Johan van Ruinen. Waarschijnlijk was dit een achterleen van de Utrechtse bisschop, want de Van Ruinens hadden hun bezit in leen gekregen van de bisschop. Weleveld blijft in handen van de Van Welveldes. Na de dood van Johan (III) van Welvelde in 1521 werden de erfgoederen pas in 1537 verdeeld, waarbij Anna van Welvelde het huis Weleveld kreeg. Anna was al in 1521 met Sweder Schele gehuwd, die afwisselend op Weleveld of zijn kasteel Schelenborg resideerde. Hij liet Weleveld beheren door een 'amptman' genaamd Geert ter Haer. Sweder stierf in 1533, maar zijn weduwe Anna leefde nog. Onder het bewind van Geert ter Haer werd omstreeks 1541 begonnen het oude huis door een nieuw te vervangen. Anna overleed in 1548. Na een scheiding van de erfenis tussen twee broers in 1556 verkreeg Christoffel Schele het huis Weleveld. Deze liet samen met zijn echtgenote in 1563 omvangrijke verbouwingen aan het huis uitvoeren en om onbekende redenen werd er in 1575/1576 begonnen een heel nieuw huis te bouwen. Kort daarna werden echter de goederen van Christoffel Schele geconfisceerd, omdat hij gerekend werd tot de vijanden van de koning. Hij moest het huis verlaten. In 1596 betrok Christoffel het huis weer dat hij wederom geheel nieuw had laten bouwen. Het vorige huis was het jaar daarvoor ingestort en wellicht in 1583 zwaar beschadigd door krijgsvolk. Het huis bleef in de familie Schele. Gosen Schele werd in 1644 vanwege Weleveld als riddermatige verschreven. In de 17e eeuw wordt Weleveld genoemd als havezate. De havezate werd in 1715 verkocht door de familie Schele. Twee kopers beschouwden zich als de eigenaar, maar het was Lambert Joost van Hambroeck tot Arendhorst die in 1719 door de verkopers werd aanvaard als de echte koper. De andere koper, Adolf Hendrik van Rechteren, heer van Almelo, was genoodzaakt schadevergoeding te eisen. De familie Van Hambroeck bleef eigenaar van het huis, totdat ze vermoedelijk geen huurder meer konden vinden en het huis in 1804 werd afgebroken.De familie Dikkers kocht het landgoed in 1819. Wegens faillissement van de bankiersfirma 'Dikkers en Compagnie' werd het landgoed in 1908 openbaar geveild.Het landgoed werd gekocht door Catharina Magdalena ten Cate en blijft tot nu toe eigendom van leden van de familie Hänisch ten Cate. Het behoort nu toe aan Catharina Magdalena Hänisch ten Cate, die het boerenbedrijf in 1985 in erfpacht af heeft gestaan.
Bouwgeschiedenis
Het huis Weleveld zou zijn gebouwd in 1300 door Otto van Ruinen, de eerste die zich Van Weleveld noemt. Het huis wordt echter pas in 1437 voor het eerst vermeld. Hoe het er in de beginperiode uit zag is niet bekend.De bebouwing groeit langzaam tot een vierkante hoofdburcht en een voorburcht. De hoofdburcht is in fasen tot stand gekomen en bestaat in de 18de eeuw uit een binnenplaats, aan alle zijden omringd door bebouwing. Aan de noord-, oost- en zuidzijde van twee bouwlagen hoog, aan de westzijde van een bouwlaag. Aan de noordzijde stond ter plaatse van de noordoosthoek een toren.Deze bebouwing is vermoedelijk tot stand gekomen vanaf de omvangrijke verbouwingen en herstellingen in 1541 en daarna en heeft mede te maken met gedeeltelijke instortingen en schade door krijgsgeweld. De zuidvleugel, het gedeelte met de hoofdingang, dateert van een verbouwing uit 1563. Het linker deel wordt hersteld in 1569 en verhoogd in 1617. De oostvleugel en het rechter deel van de zuidvleugel worden in 1617 onder een dak gebracht, vermoedelijk door het eveneens verhogen van dit deel van de zuidvleugel. Uit dat jaar dateert ook het westelijke deel van de noordvleugel. De toren dateert uit 1565 en wordt vrijwel geheel gesloopt tussen 1729 en 1738. Het restant verdwijnt in 1750. Het éénlaags gebouw aan de westzijde dateert uit 1604.Het poortgebouw op de voorburcht wordt in 1738 afgebroken. In 1752 verrijst daar een nieuw bouwhuis, in 1758 gevolgd door een tweede bouwhuis.Het Kasteel is in 1804 gesloopt.
Het huis Weleveld zou zijn gebouwd in 1300 door Otto van Ruinen, de eerste die zich Van Weleveld noemt. Het huis wordt echter pas in 1437 voor het eerst vermeld. Hoe het er in de beginperiode uit zag is niet bekend.De bebouwing groeit langzaam tot een vierkante hoofdburcht en een voorburcht. De hoofdburcht is in fasen tot stand gekomen en bestaat in de 18de eeuw uit een binnenplaats, aan alle zijden omringd door bebouwing. Aan de noord-, oost- en zuidzijde van twee bouwlagen hoog, aan de westzijde van een bouwlaag. Aan de noordzijde stond ter plaatse van de noordoosthoek een toren.Deze bebouwing is vermoedelijk tot stand gekomen vanaf de omvangrijke verbouwingen en herstellingen in 1541 en daarna en heeft mede te maken met gedeeltelijke instortingen en schade door krijgsgeweld. De zuidvleugel, het gedeelte met de hoofdingang, dateert van een verbouwing uit 1563. Het linker deel wordt hersteld in 1569 en verhoogd in 1617. De oostvleugel en het rechter deel van de zuidvleugel worden in 1617 onder een dak gebracht, vermoedelijk door het eveneens verhogen van dit deel van de zuidvleugel. Uit dat jaar dateert ook het westelijke deel van de noordvleugel. De toren dateert uit 1565 en wordt vrijwel geheel gesloopt tussen 1729 en 1738. Het restant verdwijnt in 1750. Het éénlaags gebouw aan de westzijde dateert uit 1604.Het poortgebouw op de voorburcht wordt in 1738 afgebroken. In 1752 verrijst daar een nieuw bouwhuis, in 1758 gevolgd door een tweede bouwhuis.Het Kasteel is in 1804 gesloopt.
Afbeeldingen
- 't Huys Weleveld' op een gewassen pentekening door Hendrik Spilman, naar een schets van Cornelis Pronk uit 1729 (Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 101-113).- Weleveld vanuit het zuiden, tekening H. Spilman, 1737 (Hagens en Olde Meierink 1986, afb. 24).- Weleveld gezien op de achterzijde, tekening H. Spilman, 1757 (Hagens en Olde Meierink 1986, afb. 25).
- 't Huys Weleveld' op een gewassen pentekening door Hendrik Spilman, naar een schets van Cornelis Pronk uit 1729 (Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 101-113).- Weleveld vanuit het zuiden, tekening H. Spilman, 1737 (Hagens en Olde Meierink 1986, afb. 24).- Weleveld gezien op de achterzijde, tekening H. Spilman, 1757 (Hagens en Olde Meierink 1986, afb. 25).
Bronnen
Literatuur
-Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 101-113.-Kuile, G.J. ter, 1974, Geschiedkundige aantekeningen op de havezathen van Twente, Arnhem, 274-285.-Muller, S., 1889-1891, De registers en rekeningen van het Bisdom Utrecht 1325-1336, deel I, p. 34, nr. 6 (naar fol. 92 en vo van het Liber Monasterii in Albergen).-Verlinde, A.D., 'Opgravingen: Borne - havezate het Weleveld', in: 't Inschrien 27 (1995), 58-60.-Van Wijck, Overijsselsche Buitenplaatsen. B. van Swigchem, 'Sweder Schele en zijn huiskapel', in: W. Denslagen e.a., Bouwkunst. -Akse, E. e.a., 'Boren naar een havezathe: archeologische terreinkartering in Twente', in: Fibula 26(1985), nr. 3, 30-34.-Hulshoff, A.L.,'Het Weleveld bij Borne', in: Fibula 7(1966) nr. 1, 3-7. -Hulshoff, A.L.,'Borne', in: Bulletin K.N.O.B. 6e serie 17(1964), kolom *265-266. -Grootenboer, J.J.,'Het Weleveld. 700 jaar lot en rol van een havezathe', in: Jaarboek Twente 39(2000), 13-24.-Hagens, H. en B. Olde Meierink, Twente te Pronk. Drie eeuwen verbeeld in prenten, tekeningen en aquarellen 1600-1900, afb. 23, 24 en 25.- Spits, Jet, Och ewig is so lang. Zeven eeuwen Weleveld. Landgoed, havezate en bewoners, Zutphen 2003.
-Gevers, A.J. en Mensema A.J., 1995, De havezaten in Twente en hun bewoners, Zwolle, 101-113.-Kuile, G.J. ter, 1974, Geschiedkundige aantekeningen op de havezathen van Twente, Arnhem, 274-285.-Muller, S., 1889-1891, De registers en rekeningen van het Bisdom Utrecht 1325-1336, deel I, p. 34, nr. 6 (naar fol. 92 en vo van het Liber Monasterii in Albergen).-Verlinde, A.D., 'Opgravingen: Borne - havezate het Weleveld', in: 't Inschrien 27 (1995), 58-60.-Van Wijck, Overijsselsche Buitenplaatsen. B. van Swigchem, 'Sweder Schele en zijn huiskapel', in: W. Denslagen e.a., Bouwkunst. -Akse, E. e.a., 'Boren naar een havezathe: archeologische terreinkartering in Twente', in: Fibula 26(1985), nr. 3, 30-34.-Hulshoff, A.L.,'Het Weleveld bij Borne', in: Fibula 7(1966) nr. 1, 3-7. -Hulshoff, A.L.,'Borne', in: Bulletin K.N.O.B. 6e serie 17(1964), kolom *265-266. -Grootenboer, J.J.,'Het Weleveld. 700 jaar lot en rol van een havezathe', in: Jaarboek Twente 39(2000), 13-24.-Hagens, H. en B. Olde Meierink, Twente te Pronk. Drie eeuwen verbeeld in prenten, tekeningen en aquarellen 1600-1900, afb. 23, 24 en 25.- Spits, Jet, Och ewig is so lang. Zeven eeuwen Weleveld. Landgoed, havezate en bewoners, Zutphen 2003.
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:
Bestemmingsplan: N
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: R.P.Chorus
Beschrijving gemaakt: 21-11-2000
Auteur: R.P.Chorus
Beschrijving gemaakt: 21-11-2000
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Dakenplan: D.B.M. Hermans
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.