Object
Selwerd II

Locatie
Adres: Zernikelaan
Groningen
Gemeente Groningen
Provincie Groningen

Het terrein ligt aan de Zernikelaan en 800 meter westelijk van het kasteelterrein Selwerd I.

Typologie

De opgravingen hebben een gebouw aan het licht gebracht met een buitenomtrek van 10,3 x 11,4 meter. Dat gegeven kan passen bij het type woontoren.

Etymologie
De naam is afkomstig van het geslacht Selwerd.

Huidige situatie
Zie 6 B 1. Het terrein is in gebruik als grasland. In 2001 is er een uitkijktoren geplaatst. Het terrein is van hoge archeologische waarde. [De ten noorden van het terrein gelegen terreinen aanvankelijk geduid als wierde en laat-middeleeuwse schans, bleken bij latere opgravingen te bestaan uit twee omgrachte kasteelterreinen op een opgeworpen podium (Kortekaas 2003, p. 20-31).]

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het betreft een vlak terrein met na de opgraving een kommavormige verlaging die een verhoging omarmt als markering van het kasteelterrein. Ondergronds is omgevallen muurwerk bewaard.

Afmetingen
De afmeting van het totale terrein inclusief de buitenste grachten is op grond van de opgravingen ca. 80 x 80 meter. De maten van de burcht zelf zijn buitenmaats maximaal 10,3x 11,4 meter. Het opgeworpen kasteelpodium ca. 22 x 27 meter, met een grachtbreedte van ca. 7,5 meter.

Oudste vermelding
Datum:
Bron:

onbekend

Historische betekenis
Mogelijk is het kasteel te associëren met een ridder Coenraad die in 1255 vanuit Paddepoel de stad Groningen aanviel (Noomen 1990, p. 130). Mogelijk is ook Rudolf de Prediker in verband te brengen met het kasteel Selwerd II. Tot nu toe werd hij in verband gebracht met Selwerd I, met het verhaal dat hij gehuwd was met een telg van de familie Selwerd en schepen plunderde op het Reitdiep. Daarvoor werd hij in 1357 onthoofd voor de Boteringepoort van de stad Groningen en werd zijn kasteel gesloopt. Het feit dat Selwerd II op zichtafstand bij het Reitdiep lag en Selwerd I 800 meter oostelijker kan de status van Rudolf als eigenaar van Selwerd II ondersteunen.

Bouwgeschiedenis
In de 13e eeuw is waarschijnlijk een verdedigbaar huis gebouwd door de bisschoppelijke prefecten van Groningen, in combinatie met Selwerd I (Noomen 1990, p.130). Bij de aanleg van het bedrijvenpark in 1999 is bij het rechttrekken van een tochtsloot gestuit op resten van een oude gracht en muurwerk. G. Kortekaas heeft toen een proefopgraving gedaan en een omgevallen muur aangetroffen op de bodem van de zuidelijke gracht. Er waren twee muurbrokken van ca. 2 x 2 en 1 x 1 meter. Er bleek een fragment te zijn van een aanzet van een smal Romaans venster afsluitbaar met een nog aanwezige eiken balk van 10 x 10 cm. De 10-lagenmaat bedraagt ca. 96 cm en de stenen meten 29-31 x 14-15 x 8-9 cm . Dat past goed in het beeld van vroeg 13e eeuws metselwerk (ir. J.van der Hoeve, Utrecht). Aardewerk vondsten werden gedateerd 13e en 14e eeuw. [Latere opgravingen van Kortekaas hebben nog twee noordelijk aangrenzende ‘omgrachte kasteelterreinen op een opgeworpen podium’ aan het licht gebracht van een eeuw ouder (Kortekaas 2002,2003). In het noordelijkste terrein (51-55 x 49-56 m) werd in de zuid-westhoek een concentratie kloostermoppenpuin en aardewerk gevonden, mogelijk van een klein stenen gebouw. Ook op die locatie een waterput. Elders werd een houten beschoeiing blootgelegd voor het podium op een punt waar een oude geul liep met met slappe veengrond vulling. Het hout werd gedateerd nà 1237/ 7±6 jaar. Paalkuilen halverwege het zuidelijke grachtdeel suggereerden een brug. Een hergebruikte paalstomp werd gedateerd nà 1030 ± 6jaar.]

Afbeeldingen
Resultaten van het geofysisch onderzoek (Molema 1999, p.10, fig. 1) Foto Overzicht fragmenten zuidgevel van Anko Wieringa (Kortekaas 2000, p. 22, afb.18) Foto Detail zuidgevel van Anko Wieringa (Kortekaas 2000, p. 22, afb. 19) Tekening samengestelde opgraving Zernikelaan door Bert Schomaker (Kortekaas 2001, p. 15, afb.10) Vereenvoudigde overzichtstekening van de ontwikkeling van het kasteelterreinen-complex en datering van Gert Kortekaas (Kortekaas 2003, p. 30, afb. 24). Luchtfoto van het derde kasteelterrein tijdens de opgraving, Aerophoto Eelde (Kortekaas 2003, p. 21, afb. 16).

Literatuur
Kortekaas, G.L.G.A., 2000, ‘Zernike, proefopgraving’ in: Hervonden Stad, Jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen, p. 21-24. Kortekaas, G.L.G.A., 2001, ‘Zernike, opgraving’ in: Hervonden Stad, Jaarboek Groningen, p. 14-19. Kortekaas, G.L.G.A. 2003, ‘Zernikelaan, opgraving en verkenningen’ in: Hervonden Stad, Jaarboek Groningen, p.20-31. Kortekaas, G.L.G.A., 2004, ‘Zernikelaan oost- en westzijde, proefsleuvenonderzoek’ in: Hervonden Stad, Jaarboek Groningen, p. 28. Molema, J., 1999, RAAP-briefrapport 1999-2317/MW, Kasteelterrein bij Selwerd, Gemeente Groningen, Geofysisch onderzoek, Amsterdam, p. 1-12. Noomen, P.N., 1990, Koningsgoed in Groningen. Het domaniale verleden van de stad. Groningen 1040, archeologie en oudste geschiedenis van de stad Groningen, Bedum, p. 97-144.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.W.van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 28-07-2010

Archeologisch onderzoek RCE
Beschrijving mon. nrs. 11.834, 11.835, 11.836.