Object
Wijert, De

Locatie
Adres: Hora Siccamasingel
Groningen
Gemeente Groningen
Provincie Groningen

Het terrein ligt aan de Hora Siccamasingel in de wijk De Wijert.

Typologie

De typologie is onbekend. De plattegrond en de kelders gevonden bij de opgraving in 1996 zouden kunnen passen bij het type rechthoekige burcht.

Etymologie
De naam heeft zich ontwikkeld van wiart-wiert-wijer naar wijert. Wijert kan afgeleid zijn van ‘waard’ wat vlak land in een rivierengebied betekent. Ook de afleiding van een wijer, een waterplas is mogelijk. In een overdrachtsbrief uit 1577 is sprake van ‘visscheniën’ of visvijvers bij het Huis de Wiardt. Het is niet duidelijk het huis genoemd is naar het gebied of andersom.

Huidige situatie
Het vroegere terrein ligt in een gebied met een kunstmatige vijver en is overbouwd met nieuwbouwwoningen.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er is niets meer wat herinnert aan de vroegere situatie.

Afmetingen
Op de kadastrale minuut 1828 staat een vierkante omgrachting met afmeting inclusief buitenste grachten van ca. 50 x 50 meter. Uit archeologisch onderzoek uit 1968 blijkt het huis buitenwerks ca. 23 x 25 m te meten.

Oudste vermelding
Datum: 1524
Bron: Stadsverzegeling koopakte uit 1524 (RHC Gron.Arch., hist.verz. RAG L.J.Noordhoff, toegangsnr 755).

De Wijert wordt voor het eerst genoemd in een stadsverzegeling van 1524, welke verzegeling behelst de aankomst van dit landgoed aan Roloff Huynghe.

Bezitsgeschiedenis
Het oudst bekende geslacht is Tamminga in het begin de 16e eeuw. In 1524 verkocht de familie aan Roloff Huynghe, die in de jaren 1507-1522 voorkomt onder de burgemeesters van de stad Groningen. In 1553 werd het door Luert, Reijnt en Johan Huynghe verkocht aan Wolter Huynghe en zijn vrouw Anna Rengers. In 1577 verkocht Luurt Huynghe het kasteel aan de Gravin van Bentheim. De gravin wilde een protestants toevluchtsoord hebben voor haar zoon, maar draagt het goed over aan haar raad- en hofmeester Franz Hansenn von Twist te Getter in 1579. In de 17e eeuw was de Wijert een bezitting van Edzart Jacob Clant en Bouwina Coenders en vererft in 1670 aan Allart Tjarda van Starkenborgh en Gratia Suzanne Clant. Maar het wordt dan verwoest in het rampjaar 1672. Op de ‘Caerte van de belegeringe…’ uit 1672 staat het goed nog in volle glorie afgebeeld. In 1731 wordt het goed gekocht door koopman David Dijk maar dan is er geen bebouwing meer.

Bouwgeschiedenis
In het begin van de 16e eeuw is een verdedigbaar huis gebouwd. Dat is mogelijk in 1514 verwoest bij de campagne van de Saksen. Wolter Huynghe heeft na 1553 op de Wijert ‘een gewaldige costelicke borch getimmert to Helpen’. Op de kaart van A.F. de Wit ca. 1660 staat de borg ook nog aangegeven. In het rampjaar 1672 werd het door Berend van Galen opnieuw verwoest. Bij de verkoop in 1731 wordt het landgoed verkocht terwijl het huis dan niet meer bestaat. Bij de opgraving in 1968 voor het maken van een vijver werd het westelijk fundament blootgelegd. De huis mat buitenwerks 23 x 25 meter en rees op uit een gracht van 16meter breedte. Het bestond uit een over de volledige lengte noord-zuid uitgestrekt woonhuis aan de westzijde (ca. 25 x 11 m) met een voorplein aan de oostzijde. De benedenverdieping bezat drie kelders, waarvan twee, de noordelijke en de zuidelijke waren gevloerd en d.m.v. een stenen trap vanuit het voorplein konden worden betreden. Alleen in de zuidelijke kelder kon vanuit het huis worden afgedaald. De gepleisterde vloer bestond uit drie lagen baksteen op een onderlaag van brede planken, die op de vaste grond rustten. De muren van de kelders waren aan de waterkant ca. 1.20 m dik (steenformaat: 31.5/32.5 x 13/15 x 7.5/8 cm), inbegrepen een klamp van jongere steen aan de binnenzijde ter dikte van 0.20 m (steenformaat: 15/16 x8/8.5 x4 cm). De muur aan de zijde van het voorterrein mat 0.60 m in dwarsdoorsnede. De grachtmuur rond het voorterrein was 0.80 m dik. De bouwwerkzaamheden lieten op een aangrenzend terrein aan de oostzijde niet toe, de resten van een eventueel houten brug daar te ontgraven. Wel werden de stenen aanzetten van deze brug, die in verband met de muur gemetseld naar voren sprongen, in het midden van de oostzijde van het voorterrein gevonden.

Afbeeldingen
Kadastrale minuut 1828, Haren, Groningen, sectie A, blad 01, perceel 117. Foto van de blootgelegde resten van het vroegere huis De Wijert aan de Hora Siccamalaan, in: Nieuwsblad van het Noorden 19-12-1968 (Doc. Centrum NKS, map De Wijert te Helpman, Gron.) ‘Caerte van de belegeringe en opbrekinge des bisschoppen Colln en Munster voor de stad Groningen 9-16 aug. 1672’, RHC Gron.Arch., Gedrukte kaarten nr.90. Aanduiding ‘Wijert’ op de kaart van A.F. de Wit ca. 1660 (Schroor 2003, kaart 31).

Literatuur
Boersma, J.W., ‘Groningen’ in Bulletin KNOB, jrg. 68, 1969 p. *21-22. Groninger Borgen, dossier Johan Brans, nr. 240, ‘’t Kasteel ‘De Wijert’ te Helpman, in: Documentatie Centrum NKS, map De Wijert te Helpman. Schroor, M., 2003, De Atlas van Kooper: oude kaarten van de provincie Groningen, Bedum, kaart 31.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 29-04-2010

Archeologisch onderzoek RCE
Verslag opgraving 1968 in Bulletin KNOB 1969.