Object
Tammingaborg

Locatie
Adres: Tammingasingel
Bellingeweer
Gemeente Winsum
Provincie Groningen

Het vroeger borgterrein ligt in de bebouwde kom van Belllingeweer aan de Tammingasingel.

Typologie

Op een kaart uit 1643 zien we een schets met L-vormige plattegrond in vogelvlucht. De afbeeldingen van Stellingwerf 1723 en Beckeringh 1754 bevestigen dat beeld in een hoge vleugel in een bouwlaag met onderkeldering en portaal met bordes en een lagere vleugel loodrecht daarop. Het geheel aan een voorplein in het water. Dat zou kunnen passen bij het type adellijk huis.

Etymologie
De naam is afgeleid van de oudst bekende bewonersfamilie Tamminga. De eerste die in Bellingeweer kon worden gelocaliseerd is Allert (Allard), hij liet omstreeks 1566 de pastoor van Bellingaweer onthoofden wegens ‘deverije enes kerckes’. (Feith 1911, dl.I, p. 83; Formsma 1987, p. 73)

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 13-08-2008

Zie algemeen - huidige situatie

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het oude borgterrein is opgenomen in het uitbreidingsplan van Winsum in het zuidwesten en deels met huizenblokken overbouwd. Het kasteelterrein en de reeds gedeeltelijk gedempte binnengracht zijn gespaard en maken onderdeel uit van het hertenkamp. Op de kadastrale minuut uit 1830 stond het kasteel niet afgebeeld vanwege afbraak in 1824, waarschijnlijk wel de boerderij die tot in de 20e eeuw bewaard bleef. In de noordoosthoek buiten de binnengracht zijn op twee plaatsen vondsten gedaan bij graafwerkzaamheden. Op de ene plaats een ronde keifundering en op de andere plek een funderingsfragment bestaande uit twee gemetselde bogen van ca. 80 cm breed en een overspanning van ca. 1.20 meter. Mogelijk afkomstig van een ouder kasteel of een schathuis.

Afmetingen
Aan de hand van de bewerkte kadastrale minuut uit 1830 is de afmeting van het totale kasteelterrein inclusief buitenste grachten 160 x 180 meter.

Oudste vermelding
Datum: 1581
Bron: Acker Stratingh 1868, dl VII, p. 71.

De eerste Tamminga die we in Bellingeweer kan worden gelocaliseerd is Allert. Hij liet, als we Abel Eppens goed begrijpen, omstreeks 1566 de pastoor van Bellingeweer wegens ‘deverije enes kerckes’ onthoofden. Tijdens de Opstand stond hij aan Spaanse zijde en werd zijn huis door de Geuzen in 1581 geruïneerd (Acker Stratingh 1868 dl VII, p.83).

Bezitsgeschiedenis
De oudst bekende bezitters in de 16e eeuw komen uit de familie Tamminga. In de 17e eeuw werd Onno ‘de oude’ Tamminga genoemd als landdagscomparant voor Bellingeweer . Hij overleed in 1652 en werd opgevolgd door zijn zoon Schotto. Bij de dood van Schotto in1663 waren zijn kinderen nog minderjarig . Zijn zoon Onno erfde de rechten, maar ook zijn dochter Cecilia bleef na haar huwelijk met Lamoraal van der Noot van Risoir op Tamminga wonen. Onno’s zoon Schotto volgde hem op en stierf ongehuwd in 1809. Hij werd opgevolgd door zijn broer Egbert, die ook ongehuwd overleed in 1722. Onno’s dochter Willemina Tamminga verkreeg nu het eigendom van de borg, ze was weduwe van Frans Eysinga van Burmania. Ze vestigde zich met haar beide dochters op Bellingeweer. De jongste, Geertruid Foek van Burmania, trouwde in tweede huwelijk met in 1732 met weduwnaar Pier Willem van Sytzama. Geertruid Foek overleed in 1738. Uit het eerste huwelijk van Pier Willem van Sijtzama was een dochter geboren Clara Feyoena, die in Bellingeweer werd opgevoed. Ze schreef poëzie en was onderwerp van de Groninger ‘poetenstrijd’, die toen gaande was. Clara huwde in 1750 met Isaäk Reinder baron van Raesfeldt en volgde hem naar Heino, Overijssel. Haar vader Pier Willem was een vurig Orangist en supporter van stadhouder Willem IV. Pier Willem overleed als lid van de Staten Generaal in ’s Gravenhage in 1759. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Frans Onno, die omstreeks 1795 ongehuwd overleed. Tijdens zijn leven werd een nieuwe borg gebouwd. Zijn erfgenamen boden het nu moderne ‘weldoortimmerde’ huis te koop aan. De kopers bleken later Jan Jacob Durleu, kapitein ter zee, en Suzanna Helena Willemina Sijlman als heer en vrouw van Bellingeweer. Dit huwelijk was niet harmonieus en eindigde in scheiding van tafel en bed. Er ontstonden schulden, waardoor men zich gedwongen zag tot verkoop over te gaan in 1807. Er was sprake van Huis met schathuis, hoven, singels, lanen. grachten, bos, plantages in totaal 12 grazen. Petrus Durleu was de nieuwe eigenaar en een oudere broer van Jan Jacob. Er waren ook vele heerlijke rechten aan verbonden, maar die kwamen in die tijd ter discussie. De overheersende positie van de heren van Bellingeweer was te danken het einde van de macht van de Ripperda’s in Winsum aan het eind van de 16e eeuw. Petrus Durleu had een hoge militaire functie in het erfstadhouderlijke leger en overleed in Bellingeweer in 1819 als ontvanger der belastingen. Zijn weduwe Johanna Elisabeth Schultens overleed een jaar later. Tevoren had ze nog een borg op afbraak verkocht. In 1824 besloten kerkvoogden en notabelen tot afbraak.

Bouwgeschiedenis
In de 16e eeuw is er een adellijk huis gebouwd, mogelijk in aansluiting op een oudere kern in de vorm van een woontoren. Daar is dan later een vleugel aangebouwd.

Afbeeldingen
Kadastrale minuut uit 1830, Tammingaborg, Winsum, sectie 1, nr. 211 (bewerking Formsma 1987, p. 74). Detail kaart ‘Tamminga-Borch’1643, origineel in RHC Gron.Arch., Cat.getekende kaarten, nr. 551 (Formsma 1987, p. 76). Tekening Stellingwerf 1686, aanwezig in RHC Gron.Arch. (Formsma 1987, p.76). Tekening voorstudie Beckeringh 1754, origineel in bezit mevr.J.E.P. Sandberg- Dorhout Mees (Formsma 1987, p. 77). Tekening in de marge kaart Beckeringh ’t Huis tot Bellingeweer’ 1781, origineel in RHC Gron. Arch. (Formsma 1987, p. 77). Voorstudie Beckeringh ‘Het Nieuwe Huis’ (Formsma, 1987, p. 77).

Literatuur
Acker Stratingh, G., H.O.Feith en W.B.S.Boeles, 1868, Bijdragen tot de geschiedenis en oudheidkunde, provincie Groningen,Groningen, dl. VII, p. 71. Feith, J.A. en H.Brugmans, 1911, De Kroniek van Abel Eppens, Amsterdam, dl.I, p. 83. Feith, J.A., De Ommelander Borgen en haar Bewoners, (1906) 1979, Groningen, p. 160-161. Formsma W.J, R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A. Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen/Maastricht, p. 73-75. Pathuis,A., 1957,’De borgen te Bellingeweer en Obergum’ in: Winsums Verleden, Groningen- Djakarta, p. 155-160. Vinhuizen, J., ‘Oranjevreugde bij den heer van Bellingeweer’, Groninger Volksalmanak, 1916, p. 119.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 17-12-2008

Archeologisch onderzoek RCE
Rapportage KICH monumentnr. 6895