Oterdum
IN BEWERKING [?]
algemeen |
omschrijving |
bezits- en bouwgeschiedenis |
afbeeldingen, literatuur en documentatie |
verdere informatie |
terug naar de lijst
Object
Oterdum
Locatie
Adres: Oterdum
Delfzijl
Gemeente Delfzijl
Provincie Groningen
Het terrein van het vroegere dorp begint achter de dijk aan het Zeehavenkanaal, tussen Oterdum en Valgenweg en strekt zich naar het zuiden uit.
Typologie
De typologie is onbekend.
Etymologie
De naam is afkomstig van het dorp Oterdum, dat in de jaren ‘70 van de 20e eeuw is afgebroken voor dijkverzwaring en industrialisatie.
Huidige situatie
Het terrein van het voormalige dorp Oterdum begint achter de dijk langs het Zeehavenkanaal, gemarkeerd met ‘Oterdun’ , daar is een modern monument en zijn de oude zerken van het kerkhof herplaatst op het dijklichaam. Ten zuiden van de Valgerweg zet het oude dorpsgebied zich voort in wat nu een industrieterrein is. Het terrein heeft geen archeologische waarde. Het totale dorp is inclusief de kerk uit 1830, is afgebroken voor het ophogen van de dijk en aanleg van een industrieterrein en wel in de jaren ’70 van de 20e eeuw. De kerk is in 1830 gebouwd op middeleeuwse fundamenten volgens archeologisch onderzoek (kloostermoppen formaat: 30x13x8 cm).
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
De plaats van het middeleeuwse kasteelterrein is niet bekend, maar moet verband hebben met het voormalige dorp Oterdum.
Afmetingen
De afmetingen van het kasteelterrein en de burcht zelf zijn onbekend.
Oudste vermelding
Datum: 1450
Bron: Kroniek Eggerik Beninga, Cronica der Fresen I, p. 329, 339
Het huis wat ze van Focko Ukena ‘gewonnen’ hebben, hebben de Groningers in 1450 wederom bevestigd.
Bezitsgeschiedenis
Het geslacht Ukena is de oudst bekende eigenaar. In de 15e eeuw hebben de Groningers het kasteel op Focko Ukena ‘gewunnen’. Het stadsbestuur stelde kasteleins aan voor de bewoning, beheer en verdediging van de sterkte met een kleine bezetting. De kastelein oefende namens de stad Groningen ook rechterlijke functies uit in Reiderland en Oldambt, hoewel hij zelf feitelijk in het Ommeland woonde. Als kasteleins werden genoemd in 1470 Bartold Kassens, in 1471 Sijbrand Ulfers en in 1487 Evert Horenken. In 1499 werd het slot veroverd door hertog Albrecht van Saksen en deze gaf het in pand aan de graaf van Oost-Friesland. De drosten die er zetelden waren in dienst van graaf Edzard. In 1514 namen de Saksers het weer in bezit, maar ze werden spoedig weer verdreven. Tijdens de campagne van Karel van Gelre werd de sterkte gesloopt in opdracht van de Groningers, want het kon nu tegen hen gebruikt worden. In 1527 werden de stenen verkocht. In 1548 werd de borgstede Oterdum nog genoemd, bij de verhuur aan een veerman.
Bouwgeschiedenis
In de eerste helft van de 15e eeuw is een weerbaar huis gebouwd aan de oever van de Eems door het geslacht Ukena. Het was strategisch gelegen en had een zijl (sluis) en een veerverbinding met Oost-Friesland. Die sterkte werd veroverd in diezelfde eeuw door de stad Groningen en werd in 1450 versterkt. In de tijd van de campagne van de hertog van Gelre liet de stad het vanwege strategische redenen slopen vóór 1527. In de tachtigjarige oorlog werd het kasteelterrein ernstig vergraven voor de aanleg van schansen en in onze tijd door de aanleg van het Zeehavenkanaal, havens en industrieterrein.
Afbeeldingen
Kadastrale minuut 1820, Delfzijl, sectie G, blad 01, ‘Dorp Oterdum’. Dorp Oterdum op de kaart van 1851-1855 in: Grote historische atlas van Nederland , 1990, dl II Noord-Nederland 1851-1855, Groningen, p. 28.
Bronnen
Eggerik Beninga, ‘Cronica der Fresen’ in: Louis Hahn, 1961-1964, Quellen zur Geschichte Ostfrieslands, Aurich, bd. I, p. 329, 339.
Literatuur
Aa, A.J. van der, 1846, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, Gorichem, p. 633-635. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A.Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen/Maastricht, p. 555.
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Bescherming terrein
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 29-09-2010
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Beschrijving waarnemingsnr. 238101
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.