Oosterwijtwerd, huis te / Ripperdaborg
IN BEWERKING [?]
algemeen |
omschrijving |
bezits- en bouwgeschiedenis |
afbeeldingen, literatuur en documentatie |
verdere informatie |
terug naar de lijst
Object
Oosterwijtwerd, huis te / Ripperdaborg
Locatie
Adres: Dorpstraat
Oosterwijtwerd
Gemeente Loppersum
Provincie Groningen
Het oude borgterrein ligt direct ten zuidoosten van de bebouwing van Oosterwijtwerd, aan de Dorpstraat.
Typologie
De afbeeldingen van Coenders 1678 en Schoemaker 1730 laten een rechthoekig kasteel zien met twee bouwlagen en een zadeldak. Als daarin de 15e- eeuwse vorm is bewaard zou dat kunnen passen bij het type woontoren.
Etymologie
de naam is afkomstig van de plaats Oosterwijtwerd. De andere bekende naam Ripperdaborg is afgeleid van het geslacht Ripperda, eigenaar vanaf de 15e eeuw
Huidige situatie
Op het afgegraven terrein rest nog een deel van de oostelijke binnenste gracht aanwijsbaar.Het terrein is in gebruik als grasland.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
De wierde is aan de oostzijde van het dorp bijna geheel afgegraven, Het kasteelterrein zelf is als duidelijke verhoging in het land zichtbaar. Er resteert nog een grachtrestant aan de oostzijde. De fundamenten moeten nog ongestoord in de grond aanwezig zijn, voor zover bekend. De grachtrestanten bleken bij booronderzoek in 1999 door het ROB, in vroeger tijden 5 à 10 meter breder te zijn geweest.
Afmetingen
Op grond van de kadastrale minuut uit 1830 en situatietekening van de borgshof uit 1788 (waarbij de borg zelf is gesloopt) is de afmeting van het totale borgterrein inclusief de buitenste grachten 80 x 125 meter. De kasteeleiland binnen de gracht meet 25 x 25 meter.
Oudste vermelding
Datum: 1411
Bron: opschrift boven de voormalige poort
"Focko Ukena heeft in 1411 de "burcht" van Oosterwijtwerd laten bouwen"
Bezitsgeschiedenis
Focko Ukena is bouwheer en eerste eigenaar. Bij erfscheiding in 1452 kwam de borg toe aan de aangetrouwde Unico Ripperda. Het geslacht Ripperda bleef in bezit van het goed tot 1744. Door vererving komt het dan aan Maria Clant, haar dochter huwt met Egbert Rengers heer van Farmsum. Door Rengers wordt het verkocht op afbraak in 1745 en daarop gesloopt.
Bouwgeschiedenis
In 1411 wordt ‘de burcht’ gebouwd waarschijnlijk als woontoren in twee verdiepingen. In 1500 volgt bezetting door de Groningers, die er een bolwerk aan toevoegden. Van verwoesting is overigens geen sprake. Blijkens een opschrift boven de voormalige poort is in 1676 door Gijsbert Ripperda de borg geheel vernieuwd. Mogelijk is toen door een nieuwe vleugel een L-vormige plattegrond ontstaan, die op de tekening van de 19e eeuwse kunstenaar zichtbaar is. In 1745 volgde de sloop.
Afbeeldingen
Detail van de Coenders kaart uit 1678 met ruwe schets van de borg, in RHC Groninger Archieven ( Formsma 1973, p. 324). Tekening uit het handschrift van Andries Schoemaker 1730, ‘Ripperda in Fevelingo’, in RHC Groninger Archieven ( Formsma 1973, p. 324). Situatietekening van de Borgshoff uit 1788, in RHC Groninger Archieven, catalogus getekende kaarten, nr. 568 (Formsma 1973, p. 324). Tekening van onbekende kunstenaar uit de 19e eeuw, ‘Ripperda te Oosterwijtwerd’, in RHC Groninger Archieven ( Formsma 1973, p. 325).
Bronnen
Literatuur
Feith, J.A., De Ommelander Borgen en haar Bewoners, Groningen 1979, p. 142-143. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A. Pathuis, 1973, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen, p. 322-326.
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Bescherming terrein
Status:
Bestemming
Auteur en datum
Auteur: J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 14-05-2009
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Rapportage rijksmonument nr.46196, cma nr 07F-103
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.