Onnema

IN BEWERKING [?]

Object
Onnema

Locatie
Adres: Onnemaweg
Zandeweer
Gemeente Eemsmond
Provincie Groningen

Het vroegere borgterrein ligt een kilometer ten zuidwesten van Zandeweer aan de Onnemaweg.

Typologie

Vóór de bouw van borg Onnema in 1548, heeft er op die plaats een steenhuis gestaan met als bewoner in 1531 een zekere Peter (Huisarchief Farmsum, inv.nr. 95, reg.nr. 309). Dat zou een woontoren geweest kunnen zijn.

Etymologie
Mogelijk is er verband met het hoofdelingen-geslacht Onnema uit het eind van de 14e eeuw. (Er waren aan het eind van de 14e eeuw drie hoofdeling geslachten te Zandeweer: Scheltkema, Eisinga en Onnema)

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 09-07-2009

Het vroegere kasteelterrein laat nog grachtrestanten zien, met op één plek fundamenten van een oude muur. Op de plaats van het vroegere schathuis staat nu een nieuwe boerderij. De oude terrein is in gebruik als akker.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het grachtrestant noordelijk van de nieuwe boerderij (op de plaats van het oude schathuis) vertoont aan de zuidzijde fundamenten van een oude muur. Het terrein heeft hoge archeologische waarde.

Afmetingen
Op grond van de kadastrale minuut uit 1830 is de afmeting van het totale kasteelterrein inclusief de buitenste grachten 130 x 160 meter. Het terrein van de bijgebouwen is 50 x 125 meter. De afmeting van het kasteel zelf is niet bekend.

Oudste vermelding
Datum: 1548
Bron: H.O. Feith, Warfconstitutien en oordeelen tot en met het jaar 1601, Groningen, Scholtens 1863, dl. VII, p. 176.

"Haio Addinga van Westerwolde heeft te Zandeweer een huis binnen de grachten "gestalt ende getimmert", "genaamd Onnema" in 1584."

In 1548 heeft Haio Addinga van Westerwolde te Zandeweer een huis binnen de grachten "gestalt ende getimmert", "genaamd Onnema"

Bezitsgeschiedenis
De bouwheer is Haio Addinga in 1548. Na 1571 is door huwelijk de familie Lewe eigenaar. In 1649 is dat ook door huwelijk het geslacht Coenders. Publieke verkoop volgt in 1689, met als koper Ulphert Alles. In 1725 erft Johan Writsers het goed. Daarna wordt Onnema ‘plaats’ genoemd en geen borg meer. Er komen verschillende huurders en in 1805 volgt sloop omdat verkoop niet lukt.

Bouwgeschiedenis
In 1584 is door Haio Addinga borg Onnema gebouwd, maar tevoren heeft op die plaats een steenhuis gestaan. Als bewoner wordt in 1531 een zekere Peter genoemd. Op de afbeeldingen van Coenders 1678 en Schoemaker 1730 zien we een rechthoekig huis met drie verdiepingen en zes venstertraveeëen in de lengte. Belendend een ingangsgebouwtje met twee verdiepingen met twee ramen naast elkaar en een poort eronder. Rechts van het poortgebouwtje is een toren tegen het huis geplaatst met vier verdiepingen. Het kasteelterrein is laag ommuurd met een tweede poortgebouwtje erin. Of dit de situatie is uit 1584 of dat er later uitbreidingen of herbouw zijn geweest is niet uit te maken. Wel geeft Beckeringh op zijn kaart uit 1781 aan "Oud Onnema nu herbout". De sloop volgde in 1805.

Afbeeldingen
Kadastrale minuut uit 1830, Onnema, Kantens, sectie C 2, nr. 374 (bewerking Formsma 1987, p. 508). Afbeelding van de Onnemaborg te Zandeweer in vogelvlucht, ca.1630, door J.Norden Jr. (Peters 1921, p. 288). Gezicht op de borg op de Coenderskaart 1678, aanwezig in Rijksarchief Groningen (Formsma 1987, p. 508). Tekening van Onnema met borgstee van A.Schoemaker 1730, aanwezig in RHC Groninger Arch. (Formsma 1987, p. 508).

Bronnen

Literatuur
Feith, H.O., 1863, Warfconstitutien en oordeelen tot en met het jaar 1601, Groningen, dl.VII,p.176. Feith, J.A., (1906) 1979, De Ommelander Borgen en haar Bewoners, Groningen, p. 138-139. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A.Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen, p. 506-509. Peters, C.H., 1921, Oud Groningen Stad en Lande, Groningen-‘sGravenhage, p. 287-288. Vinhuizen, Jb., ‘Onnema te Zandeweer’, 1921, Groninger Volksalmanak, p. 41-58.

Documentatie

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 09-07-2009

Bouwhistorisch onderzoek RCE

Archeologisch onderzoek RCE
Rapportage KICH verwijzingsnr. 5183; cma nr 03G-017

Overig onderzoek

Geomorfologische codering

Bodemkundige codering

Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.