Object
Rodenburg / Roomburg;

Locatie
Adres: Terrein ingesloten tussen Zaanstraat/Vliststraat/Kasteelhof
Leiden;
Gemeente Leiden;
Provincie Zuid-Holland

Het voormalige kasteelterrein is gelegen in de huidige gemeente Leiden in de Roomburgerpolder tussen de A4 in het oosten, het Rijn-Schiekanaal in het westen en de Nieuwe Rijn in het noorden. In het verleden behoorde dit gebied tot de gemeente Zoeterwoude. Het voormalige terrein van de hoofdburcht wordt ingesloten door de huidige straten De Zaanstraat, de Vliststaat en het Kasteelhof. De locatie van de vermoedelijke voorburcht is gelegen op het terrein omsloten door de huidige straat het Kasteelhof. Een en ander zoals is op te maken uit kadastrale minuutkaart 1811-1832, gemeente Zoeterwoude, sectie A, blad 01.

Typologie
 (Voorzien van een ommuring)
Op grond van de in 1929 en 1939 uitgevoerde opgravingen heeft men geconstateerd, dat er sprake zou moeten zijn geweest van een vierkante woontoren op een vierkant kasteelterrein. Het kasteelterrein was omgeven door een muur en een gracht. Ten zuidwesten van deze hoofdburcht heeft waarschijnlijk een rechthoekige voorburcht gelegen.

Etymologie
Het kasteel en de eerste bewoners ervan zijn vernoemd naar de toenmalige nederzetting Rodanburg, die in de Karolingische tijd in het bezit was van het bisdom Utrecht.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: januari 2016

Op de locatie van het voormalige kasteelterrein zijn in de tweede helft van de twintigste eeuw woningen gebouwd.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (woningen)
Grondgebruik:  (woonwijk)

Het voormalige kasteelterrein vormt thans onderdeel van een woonwijk. Het stratenplan van dit woonwijk volgt gedeeltelijk het verloop van de voormalige omgrachting.

Afmetingen
De aangegeven afmetingen van de hoofdburcht betreffen de afmetingen van het door een gracht omgeven terrein van de ommuurde woontoren. De aangegeven afmetingen van de voorburcht, die mogelijk aanwezig is geweest, betreffen de afmetingen van het op de kadastrale minuutkaart 1811-1832, gemeente Zoeterwoude, sectie A, blad 01 nog aangegeven omgrachte terrein ten zuidoosten van de hoofdburcht.

Oudste vermelding
Datum: 1281
Bron: leenregister graven van Holland

In het grafelijk leenregister is er in 1281 sprake van een hoeve Rodenburg in leen gegeven aan Floris van Rodenburg en vervolgens in 1313 van het huis Rodenburg in leen gegeven aan Philips van Santhorst.

Bezitsgeschiedenis
De oudst bekende vermelding van Rodenburg betreft de belening door graaf Floris V van een hoeve met bijbehorende grond in 1281 aan Floris van Rodenburg. Mogelijk dat hij degene is geweest, die de hoeve heeft uitgebreid of vervangen door een ridderhofstede, omdat er in het leenregister sprake is van "het kasteel Rodenburg" waarmee zijn schoonzoon Philips van Santhorst in 1313 werd beleend. Na het overlijden van de zoon van Philips, Hendrik van Santhorst in 1336, ging Rodenburg over naar diens vrouw Machteld van Oudshoorn. Via haar tweede huwelijk ging Rodenburg vervolgens over naar haar echtgenoot Dirk van Raephorst. Via vererving blijft Rodenburg binnen de familie Raephorst tot 1415. In dat jaar werd Rodenburg door Gerard van Raaphorst overgedragen aan Willem van der Does, die op zijn buurt de helft van Rodenburg weer overdroeg aan Dirk van Santhorst. In 1430 werd ook de andere helft van Rodenburg overgedragen aan Dirk van Santhorst. In 1439 ging de helft van Rodenburg naar Dirk van der Does. Beide delen werden in 1458 door de families Van Santhorst en Van der Does overgedragen aan Floris van Boschuysen, die er vervolgens mee werd beleend. Via vererving blijft het daarna tot 1492 binnen de familie Van Boschuysen. In dat jaar gaat Rodenburg over naar de familie Van Zwieten Hugenz., die het in 1528 verkochten aan Jacob Cornelisz., waarna het in 1528 weer werd verkocht aan de familie Gerardsz. Hertoge. Via vererving blijft Rodenburg tot 1628 binnen deze familie, waarna in dat jaar het grondgebied werd verkocht aan de familie Corsteman. Het bezit van Rodenburg lijkt grotendeels parallel te verlopen aan het leenheerschap van Zoeterwoude (ambachtsheerlijkheid).

Historische betekenis
Voor zover bekend heeft huis Rodenburg geen rol van betekenis gespeeld.

Bouwgeschiedenis
In de beschikbare documenten wordt voor 1300 gesproken over een hoeve en na 1300 over het huis Rodenburg. De oudste vermelding van een huis Rodenburg is die uit het grafelijke leenregister, waarin wordt aangegeven dat in 1313 Philips van Santhorst met het huis werd beleend. Hoe dat huis er moet hebben uitgezien is niet bekend. Uit de resultaten van de in 1929, 1939 en 1965 uitgevoerde archeologische opgravingen is vastgesteld, dat er sprake moet zijn geweest van een door een muur en omgrachting omgeven kasteelterrein van ca. 30x30m met in het midden een woontoren van ca. 9x9m. De muren van deze woontoren waren ca. 2,25m dik. Binnen in de woontoren werd een half in de muren ingebouwde waterput gevonden. Verder was er op een van de hoeken van de voormalige woontoren een ronde traptoren ingebouwd. Op de zuidoosthoek van de ommuring moet in ieder geval een ronde toren aanwezig zijn geweest. Of er op de overige drie hoeken ook een dergelijke hoektoren aanwezig is geweest, was bij de opgravingen niet meer vast te stellen. Bij de opgraving zijn verder puinlagen vastgesteld van voor 1420 en van na 1420. Omstreeks dat jaar werd Leiden in het kader van de Hoekse en Kabeljauwse twisten door graaf Jan van Beieren belegerd. Bij deze belegering zal het dicht bij de stad gelegen kasteel Rodenburg waarschijnlijk zijn beschadigd. In de periode daarna zal het kasteel weer zijn opgebouwd. Voorafgaand aan de belegering van Leiden door de Spanjaarden in 1574 is het kasteel door de bewoners van Leiden tot op de fundamenten gesloopt. Of er daarna weer een kasteel op deze plek is gebouwd, is niet bekend. Van het voormalige kasteel Rodenburg zijn, voor zover bekend, twee afbeeldingen beschikbaar uit een verzameling van kastelen van Schoenmaker uit 1730. Deze twee afbeelden verschillen aanzienlijk van elkaar. Daarnaast stroken de gebouwen niet met de opgegraven funderingsresten. Mogelijk kan hieruit worden afgeleid, dat het kasteel na de grondige afbraak in 1574 opnieuw is opgebouwd in een iets andere vorm. Voor zover bekend, moet deze mogelijk nieuwbouw in ieder geval halverwege de achttiende eeuw zijn gesloopt.

Afbeeldingen
- Google Earth, datum beeldmateriaal 2008, geraadpleegd januari 2016; - Plattegrond van de opgravingen van kasteel Rodenburg, Brandenburgh, C.R. en Hessing, W.A.M., 2005, Matilo-Rodenburg-Roomburg, De Roomburgerpolder: van Romeins castellum tot moderne woonwijk, Leiden, 67; - Twee tekeningen van kasteel Rodenburg, Brandenburgh, C.R. en Hessing, W.A.M., 2005, Matilo-Rodenburg-Roomburg, De Roomburgerpolder: van Romeins castellum tot moderne woonwijk, Leiden, 70;

Bronnen
- www.oudzoeterwoude.nl/xtp/.../kroniek_tot_1977_de_eerste_700_jaar, geraadpleegd januari 2016; - www.hogenda.nl/wp-content/plugins/.../download_attachment.php?, geraadpleegd januari 2016;

Literatuur
- Brandenburgh, C.R.(red.), 2003, Bodemonderzoek in Leiden 17 Archeologisch Onderzoek Roomburg 2006, Leiden; - Brandenburgh, C.R. en Hessing, W.A.M., 2005, Matilo-Rodenburg-Roomburg, De Roomburgerpolder: van Romeins castellum tot moderne woonwijk, Leiden, 67-75; - Fockema Andreae, S.J., Renaud, J.G.N., Pelinck, E., 1952, Kastelen Ridderhofsteden en Buitenplaatsen in Rijnland, uitgave van de Vereniging "Oud-Leiden", 86; - Hazenberg, T., 2000, Leiden-Roomburg 1995-1997: archeologisch onderzoek naar het kanaal van Corbulo en de vicus van het castellum Matilo, Amersfoort, - Kort, J.C., 19?? , Repertorium op de grafelijke lenen in Rijnland 1222-1650, gepubliceerd in ‘Ons Voorgeslacht’, jaargang 42-45 (1987-1990), een uitgave van de Zuidhollandse Vereniging voor Genealogie, 145-146;

Bescherming gebouw
Status:  (Geen bebouwing meer aanwezig)

Bescherming terrein
Status:  (Terrein thans woonwijk)

Bestemming
Bestemmingsplan: nee (Op het voormalige kasteelterrein is van toepassing het door de gemeenteraad van Leiden in februari 2010 vastgestelde bestemmingsplan LeidenOost.)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: januari 2016