Object
Van den Moere / Ter Moere

Locatie
Adres: Monnikendreef 7
Zuiddorpe
Gemeente Terneuzen
Provincie Zeeland

Ten zuiden van Zuiddorpe lag Hof Ter Moere of Van den Moere. Het is genoemd naar de heren Van den Moere en bevond zich in een veengebied (Van den Broecke 1978, 286). Het zou ten noordoosten van Zuiddorpe hebben gelegen (Gottschalk 1984, 260), maar dat is niet correct. De AMK geeft de lokatie weer aan de westzijde van de Monnikendreef ter hoogte van nr. 7, daar waar nu de boerderij Monnikenhof ligt.

Typologie

De vorm van het kasteel is niet bekend. Er zijn geen betrouwbare afbeeldingen van overgebleven. De enige weergave van het kasteel is te zien op een kaart uit 1542 van Cornelis Jansen, waarop het kasteel schematisch staat afgebeeld met drie torens en een poort (Gottschalk 1984, 258-259). Blijkbaar bestond het kasteel toen nog.

Etymologie
Het kasteel is genoemd naar het geslacht Van den Moere.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 03-03-2014

Huidige functie:

Tegenwoordig is de vermeende locatie van het kasteel waarschijnlijk in gebruik als akker- en/of weiland.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het kasteel is niet meer zichtbaar in het landschap.

Afmetingen
De afmetingen van het kasteelterrein zijn onbekend, daar de exacte locatie ervan niet bekend is en er geen gedetailleerde afbeeldingen voorhanden zijn.

Oudste vermelding
Datum: 1343
Bron: Gottschalk 1984, 258.

"'dat hoghe hof'."

In 1343 wordt er melding gemaakt van ‘dat hoghe hof’ te Zuiddorpe (Gottschalk 1984, 258-260).

Bezitsgeschiedenis
In een renterol van de St. Pietersabdij uit 1280 wordt melding gemaakt van land dat aan Jan van den Moere was verpacht (Gottschalk 1984, 140). Het is niet duidelijk of er toen al een kasteel stond. Pas in 1343 is er sprake van 'dat hoghe hof' in Zuiddorpe, wat vermoedelijk een beschrijving is geweest van het kasteel. Waarschijnlijk was het toen al en ook daarna in het bezit van het geslacht Van den Moere. Via een erfdochter kwam het kasteel in de loop van de veertiende eeuw in het bezit van het geslacht Van Gistel. Het hof is in 1452 verwoest, maar waarschijnlijk is het weer hersteld of opnieuw opgebouwd, aangezien het daarna nog bewoond is geweest door Joos van Gistel, de laatste van zijn geslacht. Na zijn dood in 1516 of 1517 werd het kasteel een mannenklooster. Volgens Van den Broecke was jonkheer Jacob van Rommerswaele in de jaren zestig van de zestiende eeuw waarschijnlijk nog eigenaar van het gebouw (Gottschalk 1984, 466-468; Van den Broecke 1978, 287). Hij overleed op 21 januari 1604.

Historische betekenis
Het kasteel was waarschijnlijk de residentie van het geslacht Van den Moere.

Bouwgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer het hof Van den Moere is gebouwd. In 1343 is er sprake van ‘dat hoghe hof’ (Gottschalk 1984, 258-260). Volgens Gottschalk is dat zonder twijfel een beschrijving van het kasteel geweest en bevond dat zich ten noordoosten van Zuiddorpe. Volgens haar doet de aanduiding 'hoge hof' een nederhof veronderstellen, in de stijl van een chateau à motte (Gottschalk 1984, 260). In 1452 is het verwoest door de Gentenaars. Het was vóór de verwoesting ‘zeer heerlic behuust…ghefundeert uten water’; nadien restten er slechts enkele ‘sticken van muerraghen’ (Gottschalk 1984, 418). Desondanks zal het nog (deels) bewoonbaar zijn geweest of weer hersteld, daar Joos van Gistel er tot zijn dood in 1516 of 1517 heeft gewoond (Van Damme 1986, 35).
Er behoorden twee molens tot het hof, één vlak bij de kerk van Zuiddorpe en één iets zuidelijker bij het klooster Ter Hagen. De molen bij de kerk was in 1460 al niet meer in bedrijf en bouwvallig. Landerijen en woeste, met struiken begroeide graslanden behorende bij het hof lagen verspreid in de parochies Zuiddorpe, Axel en Beoostenblij (Gottschalk 1984, 467).
Volgens Van den Broecke werd het kasteel na de dood van Joos van Gistel (in 1516 of 1517) ingericht tot mannenklooster. Wat er na de dood van Jacob van Rommerswaele in 1604 met het kasteel gebeurde is onbekend, maar restanten van het gebouw zouden bij een boerderij hebben behoord, die Monnikenhof werd genoemd, terwijl park en tuinen werden omgevormd tot bouwland (Van den Broecke 1978, 287).

Afbeeldingen
Er zijn geen duidelijke afbeeldingen van het huis bekend; enkel op de kaart van C. Jansen uit 1542 is het kasteel schematisch weergegeven. Deze kaart bevond zich in het Rijksarchief Zeeland, maar is in 1940 verbrand. Een kopie ervan bevindt zich in het gemeente-archief van Axel, thans gemeente Terneuzen.
- Luchtfoto's provincie Zeeland (http://zldags.zeeland.nl/geoweb/geowebinternet/web/ViewerSP.aspx?Site=Historische_Luchtfotos). In het gebied waar het kasteel wordt vermoed zijn op verschillende plaatsen op de luchtfoto's sporen te zien.

Bronnen
Meerdere primaire bronnen staan vermeld in de publicatie van Gottschalk (1984):
- De Limburg-Stirum, Cart. Louis de Male, I, no. 226, p. 226.
- Arch. Bijloke, fonds Ter Hagen, charter IV-30.
- S.A. Gent, Register van staten van Goederen 1457-1460, reeks 330, no. 28, fol. 437 vlg.: staat van goederen van Joos van Gistel van 1460; copie aanwezig in gemeente-archief Axel.
- S.A. Gent, Bijloke.

Literatuur
- Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland, Delft, 286-287.
- Gottschalk, M.K.E., 1984, De Vier Ambachten en het Land van Saaftinge in de Middeleeuwen, Assen.
- Damme, E.H.R.M. van, 1986, Zuiddorpe 750 jaar, Zuiddorpe.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (De vermeende locatie van het voormalige kasteel bevindt zich in het bestemmingsplan Buitengebied, vastgesteld 25-06-2013.)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: H. Jongepier
Beschrijving gemaakt: 04-03-2014

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Geomorfologische codering
vlakten

Bodemkundige codering
Mn15A zeekleigronden