Object
Nieuwwerve, Adellijk huis te

Locatie
Adres: Onbekend
Ritthem
Gemeente Vlissingen
Provincie Zeeland

Het kasteel Nieuwwerve lag in de 14de eeuw tussen Ritthem en Oost-Souburg.

Typologie

Van den Broecke (1978, 79) geeft aan dat kasteel Nieuwwerve waarschijnlijk geen verdedigbaar huis was. Het is echter niet uit te sluiten dat het hier wel om een middeleeuws kasteel gaat: het complex had weliswaar een geringe omvang, maar was wel omgeven door een gracht en toegankelijk door een brug. De Man (1888, 92 (518)) beschrijft het object als een 13de-eeuws ridderslot. Bovenstaande coördinaten tonen de locatie van deze motte in Archis (waarnemingsnr. 20537). Archis beschrijft hoe ten zuiden van Nieuwwerve een motte gelegen was. De relatie van het omgrachte middeleeuwse huis met deze nabijgelegen motte is niet geheel duidelijk.

Etymologie
Het is niet precies bekend waar de naam Nieuwwerve vandaan komt. Mogelijk houdt de naam verband met een aangelegde nieuwe werf of woonhoogte (Van den Broecke 1978, 78). Ook kan het nieuw gevormd land of erf ten oosten van Souburg zijn (cf. De Meij 1958, 12). De eerstgenoemde verklaring is aannemelijker. Veel vermeldingen van Nieuwwerve, ook de vroegste vermelding hebben duidelijk 2 w’s (mededeling Peter Henderikx).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 27-12-2013

Huidige functie:

Er is tegenwoordig niets meer zichtbaar van het kasteel.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Op recente luchtfoto's (Google Earth 2011) zijn geen restanten meer terug te zien van het kasteel. Het kasteel werd reeds rond 1800 afgebroken. Bestemmingsplan Buitengebied gemeente Vlissingen; vastgesteld 17-12-2009. Enkelbestemming agrarisch; dubbelbestemming waarde-archeologie2.

Afmetingen
Volgens een plattegrondtekening van I. Hildernisse uit 1695 had het kasteelcomplex in de Nieuwe tijd, bestaande uit een gebouw en een ommuurd plein, een omvang van circa 30 x 30 meter. Het gebouw was volgens die plattegrond 30 meter lang en 10 meter breed. Van den Broecke daarentegen noemt afmetingen van het gebouw van 20 meter lang en 12 meter breed. Waarschijnlijk heeft hij die overgenomen uit de publicatie van De Meij (1958; 1e druk 1929). De Meij heeft de fundamenten zelf opgemeten. Of deze in de jaren twintig van de vorige eeuw nog de volledige plattegrond vormden is echter niet bekend.

Oudste vermelding
Datum: N.v.t.
Bron: N.v.t.

"N.v.t."

Het geslacht van Nieuwwerve werd volgens Van den Broecke voor het eerst vermeld in 1290: 'Jehans fils Willalmi de Niewewerve' (Van den Broecke 1978, 78). Het is onduidelijk of er toen al sprake was van een verdedigbaar huis.

Bezitsgeschiedenis
Het geslacht van Nieuwwerve werd voor het eerst vermeld in 1290. In een oorkonde van 12 juni 1290 wordt Jan Willemszoon van Niewewerve genoemd als een van de 15 gezworenen van Walcheren, OHZ, dl. 1, nr. 2490, p. 853. Volgens Van den Broecke worden vanaf 1317 tot in de 15de eeuw leden van het geslacht Van de Nieuwenwerve genoemd als eigenaren van land in het ambacht Ritthem. In de rekening van de grafelijke rentmeester van Zeeland over 1318/19 wordt Willem Janszoon genoemd als ambachtsheer van heel het ambacht Nieuwwerve. Hij is er de enige ambachtsheer. Tevens bezit Willem Janszoon van Nieuwwerve ambacht in Ritthem (Hamaker, dl. 1, p. 17). Van grondbezit in Ritthem is geen sprake. Van de Broecke ziet het ambachtsbezit kennelijk voor grondbezit aan. Van den Broecke noemt het jaar 1317, maar baseert zich hoogstwaarschijnlijk toch ook op deze rekening. Als begindatum van die rekening wordt in het stuk zelf Sente Ghertrudendach 1317 genoemd; volgens de in de grafelijke kanselarij gebruikelijke paasstijl is dat echter 23 maart 1318 (onderzoek Peter Henderikx 2013). Uit het 3e Copulaatboek (p. 266) blijkt dat Adriaen en Cornelis van Nijenwerve in 1444 leenmannen waren en dat ze de ambachtsheerlijkheden van Nijenwerve en Ritthem in leen hadden van hertog Philips van Bourgondië (De Wind 1836). Volgens De Meij behoorde het gehele ambacht Ritthem tot het eind van de 16de eeuw aan de heren van Nieuwwerve. Toen kocht de stad Middelburg de ambachten Ritthem en Nieuwwerve. In de eerste helft van de 17de eeuw werd het terrein van Nieuwwerve door de stad Middelburg in erfpacht uitgegeven. Vanaf 1678 tot het eind van de 18de eeuw waren leden van de geslachten Veth en Van de Perre de heren van onder meer Nieuwwerve (De Meij 1958, 27-28). In de eerste helft van de 19de eeuw was baron Van Doorn eigenaar van het terrein.

Historische betekenis
Volgens De Man (1888) was het een ridderslot. Het was ook de residentie van het geslacht van Nieuwwerve tot aan het eind van de 15de eeuw (Van den Broecke 1978, 79) en mogelijk nog tot aan het eind van de 16de eeuw (De Meij 1958, 16).

Bouwgeschiedenis
Het bouwjaar van het kasteel is niet precies bekend, vermoedelijk rond 1300, omdat een geslacht van Nieuwwerve al rond 1290 wordt genoemd. Het huis werd waarschijnlijk in de Franse tijd afgebroken (Van den Broecke 1978, 79). In 1924 is de bewoner van de boerderij begonnen de fundamenten op te ruimen (De Meij 1958, 72).

Afbeeldingen
Kaart, 1655, 'Visscher-Romankaart van Zeeland', door C.J. Visscher (geen bladnummers aanwezig). Kaart, 1749/50, 'Ritthem, Rammekens, Welsingen, het Nieuwland, etc.', door A. Hattinga, blad N9. Kadastrale minuut, 1812, Ritthem, Zeeland, sectie D, blad 01, nr. onbekend (http://watwaswaar.nl/#HA-Gm-8-1-1v-1-1j0C-182C---nf, geraadpleegd op 10-10-2011) Google Earth foto, 2011, Locatie Kasteel Nieuwwerve (NKS digitale documentatie). Tekening in kleur, 1695, Het Huis te Nieuwerve van voren, door I. Hildernisse, Zelandia Illustrata II-0936. Tekening in kleur, 1695, Het Huis te Nieuwerve van achteren, door I. Hildernisse, Zelandia Illustrata II-0937. Plattegrondtekening in kleur, 1695, Het Huis te Nieuwerve te Ritthem, door I. Hildernisse, Zelandia Illustrata II-0935.

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 78-81. Jole, N.J.G. van, 2006, Project Waardering terreinen van archeologische betekenis voor de archeologische monumentenkaart Zeeland 2003-2006, Middelburg. Man, J.C. de, 1888, Vluchtbergen in Walcheren, Middelburg, 92 (518). Meij, B.J. de, 1958, De burgerlijke en kerkelijke geschiedenis van Ritthem, Welzinge en Nieuwerve, 2e verbeterde druk, Middelburg (1e druk 1929).

Documentatie
Zeeuws Archeologisch Archief van de SCEZ; projectnummer 1956 (motte bij het kasteel). Zie voor meer informatie over deze motte, waarvan de relatie met het adellijk huis te Nieuwwerve onduidelijk is, het formulier, 'Motte te Nieuwwerve'.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:
Bestemming:  (Archeologie)

Auteur en datum
Auteur: H. Jongepier
Beschrijving gemaakt: 15-5-2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
In maart 2006 werd door de provincie Zeeland, afdeling Archeologie, in het kader van het project 'Waardering Terreinen van Archeologische Betekenis voor de Archeologische Monumentenkaart Zeeland' een nader onderzoek ingesteld naar de archeologische waarde van het monument (Van Jole 2006).

Geomorfologische codering
3K33, Getij-inversierug

Bodemkundige codering
Mn15A-VII, Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5