Object
Luinga

Locatie
Adres: Borgsingel, Bierum
Bierum
Gemeente Delfzijl
Provincie Groningen

Google Earth coördinaten: 53 22 49.30 N, 6 51 38.45 O.Het kasteelterrein ligt in de dorpskern van Bierum aan de Borgsingel.

Typologie

Op de afbeelding van Coenders 1678 is een hoofdgebouw te onderscheiden met twee bouwlagen en een plat dak met een loze topgevel. Daarachter verspringend een vierkante donjon in drie bouwlagen met laag puntdak en daar weer achter in L-vorm een lage vleugel in één bouwlaag met portaal. Als dit complex bij een eventuele stichting in het begin van de 16e eeuw heeft bestaan heeft, kan het passen bij het type moated site.

Etymologie
De naam is afkomstig van de 16e eeuwse naam Luyngheheerd, en is mogelijk van een bewoners geslacht Luinghe.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 17-06-2009

Het kasteelterrein ligt op de dorpswierde. Het grachtenpatroon is nog gaaf bewaard, de dam over de brede gracht heeft nog opgemetselde dubbele bogen met de wapens van Maneil en Verdion. Het terrein is in gebruik als kwekerij.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het kasteelterrein is nog intact met alle grachten.

Afmetingen
Op grond van de kadastrale minuut uit 1830 is de afmeting van het totale terrein inclusief de buitenste grachten 100 x 225 meter. Het kasteelterrein binnen de binnenste gracht meet 30 x 90 meter.

Oudste vermelding
Datum: 1624
Bron: RHC Groninger Archieven, reg.Feith 1624, nr. 3.

"Na de dood van Remmert to Bierum komt er een boedelscheiding waarbij huis, schathuis enz. worden verdeeld."

De naam Luyngheheerd komt het eerst voor in het begin van de 16e eeuw met het bewonersgeslacht Van Berum of To Berum (Feith 1863, VII, p.22).Een directe verwijzing komt er in 1624 na de dood van Remmer to Bierum bij de boedelscheiding, waarbij huis, schathuis enz. worden verdeeld (RHC Gron.Arch., reg. Feith 1624, nr. 3).

Bezitsgeschiedenis
de oudst bekende eigenaar is de familie Van Berum, deze worden al vanaf 1446 genoemd, maar niet zeker in verband met de borg, dat gebeurt pas in het begin van de 16e eeuw. De familie blijft tot in de 18e eeuw eigenaar. Door huwelijk komt in 1733 Daniel Henri l'Argentier in bezit van het goed. In 1756 is hij gedwongen de borg te verkopen. Kopers worden de Oost-fries Warmolt van Maneel en zijn vrouw S. Verdion. Hij laat de borg opknappen, althans de grachten uitdiepen. In 1805 wordt het kasteel opnieuw verkocht, er is dan sprake van een 'modern' huis. Er moet dan na de tekening van Beckeringh in 1782 een ingrijpende verbouwing hebben plaats gevonden. Koper wordt Harm van Bolhuis, een bierbrouwer en revolutionair. In 1825 wordt door de laatste eigenaar van Calcar de borg voor afbraak verkocht.

Bouwgeschiedenis
In het begin van de 16e eeuw, of misschien op grond van de archeologische vondsten in de kasteelgracht uit de late midddeleeuwen, al in de 15e eeuw is er mogelijk een steenhuis gebouwd, type woontoren in twee of drie bouwlagen als kern voor latere uitbreiding.Op de afbeelding van Coenders 1686 is er een vleugel aangebouwd met één bouwlaag en een rechthoekig gebouw in twee lagen. Op de kaart van Beckeringh 1782 is de vierkante toren vervangen door een smallere, maar hogere in één travee in vijf lagen met ingangspartij. Daarna is de borg nog verder gemoderniseerd aan het eind van de 18e eeuw.De sloop volgde in 1825.

Afbeeldingen
Kadastrale minuut uit 1830, Luinga, Bierum, sectie C 3, nr. 422 (bewerking Formsma, 1987, p 78).Gravure in de marge van de Coenderskaart 1686, 'Luinga tot Berum',aanwezig in RHC Groninger Archieven (Formsma, 1987, p.80).Penseel in bruin ''t huis Luinga te Berum' Rademaker 1725 (Beelaerts van Blokland 2006, p. 283)Tekening van Beckeringh 1782, 'de Borgh Luinga tot Berum', aanwezig in RHC Groninger Archieven (Formsma 1973, p. 80).Afbeelding in vogelperspectief van de kerk en huis Luinga te Bierum, door Anco Wigboldus (1900-1983) (Formsma, 1973, p.81).

Literatuur
Beelaerts van Blokland, W. en Ch.Dumas, 2006, De kasteeltekeningen van Abraham Rademaker, Zwolle/Wijk bij Duurstede, p. 283.Feith, H.O., 1863, Warfconstitutien en oordeelen tot en met het jaar 1601, Groningen, dl VII, p.22. Feith, J.A., (1906) 1979, de Ommelander Borgen en haar bewoners, Groningen, p. 124-126. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A. Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen/Maastricht, p. 78-82.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:  (2)

Auteur en datum
Auteur: J.W.van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 17-06-2009

Archeologisch onderzoek RCE
rapportage rijksmonument nr.45593; in 2005 zijn bij grondboringen in het kasteelgebied bouwvoren vastgesteld met een dikte van 30cm.

Overig onderzoek
In 1952 zijn laat-middeleeuwse scherven gevonden in de kasteelgracht. In 1957 zijn bij graafwerkzaamheden enige 10e/11e eeuwse kogelpotscherven tevoorschijn gekomen.