Object
Oud Folkerda

Locatie
Adres: Zuidwolderweg, Bedum
Bedum
Gemeente Bedum
Provincie Groningen

Google Earth coördinaten: 53 17 43.41 N, 6 35 17.79 O.Het terrein ligt aan de zuidwestzijde van de bebouwde kom van Bedum aan de Noordwolderweg.

Typologie

De afbeelding op de kaart van Coenders 1678 en de plattegrond van het borgterrein met huis in perspectief van C.Jelbema 1731 laten een driebeukig gebouw zien met één bouwlaag. Twee belendende langwerpige beuken met een korte dwarsbeuk. Dat zou kunnen passen bij het type versterkt adellijk huis.

Etymologie
De naam is afkomstig van het oudst bekende geslacht Folkerda.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 26-05-2010

Het vroegere kasteelterrein vormt een duidelijke verhoging.De grachten zijn nog intact, alleen de oostelijke gracht is gedempt. Ook het tracé van de oprijlaan is met boomsingel nog herkenbaar. Het kasteel moet ongeveer op de plaats van het voorhuis van de huidige boerderij gestaan hebben. Het terrein heeft hoge archeologische waarde, er is middeleeuws kogelpotaardewerk gevonden.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het vroegere kasteelterrein vormt een duidelijke verhoging. De grachten zijn intact, alleen de oostelijke gracht is gedempt.

Afmetingen
Op grond van de bewerkte kadastrale minuut uit 1828 is de afmeting van het totale terrein inclusief de buitenste grachten 75 x 100 meter. De maten van de burcht zelf zijn niet bekend.

Oudste vermelding
Datum: 1584
Bron: Claveboeck van Johan Tiassens

"het redgerrecht op de heerd Folkerda"

In de 16e eeuw wordt Folkerda genoemd onder de negen edele heerden van Bedum-Onderwierum. In 1584 behoorde het redgerrecht van de heerd aan de gebr. Jarges (Claveboeck Tiassens, Bruins 1986).

Bezitsgeschiedenis
Bij eerste vermelding in de 16e eeuw in het Claveboeck Tiassens zijn de rechten op Folkerda in het bezit van de familie van Ewsum en waarschijnlijk ook de heerd zelf. In 1584 behoren de rechten aan de gebr. Albert en Garbrand Jarges en in 1638 aan Philippus Wytsma wegens zijn huisvrouw Teteke Jarges (die bezat ook Alma te Bedum). In 1661 komt Reint van Munster voor 'op Folkerda' als collator van Bedum en hij verkreeg Folkerda waarschijnlijk in 1658. In 1675 vestigde zich Hendrik van Steenhuisen als heer van Folkerda met zijn echtgenote Anna van Walta. Hij kocht ook Snelgersma in Appingedam. Hij kon het financieel niet bolwerken en in 1690-91 werd het goed gerechtelijk verkocht. De omschrijving daarbij luidde: de plaats en borg Folkerda met 69 grazen land en rechten. De koper werd kapitein Peter Ebels. In die tijd komt ook van 1631-1685 de familie Doenga te Bedum en 'op Folkerda' voor. Waarschijnlijk hebben er dus twee borgen Folkerda naast elkaar bestaan. Dat blijkt ook uit de kroniek van van der Houve uit 1636, die het heeft over twee borgen in Bedum, de een behorend aan de erfgenamen van Johan Jarges en de ander aan die van Reint Sygers. De erfgenamen van Reint Sygers bezaten dan Oud Folkerda. In 1696 komt Johan Baptista Gramaye voor op Oud-Folkerda. Dit is de eerste keer dat er sprake is van 'Oud-Folkerda'. Gramaie moet het goed hebben verkregen van de familie Doenga, want in 1715 verkocht kapitein Peter Ebels aan Bauke Ebels de andere borg, dat moet dus Nieuw-Folkerda zijn geweest.Gramaie's dochter Theodora Maria huwde met Steven van Goltstein in 1701. Joost Jan van Goltstein noemt zich in 1756 heer van Oud- en Nieuw Folkerda. Dat is de eerste maal dat er sprake is van Nieuw Folkerda. Ook in het testament uit 1770 Jan van Goltstein en Geertruida Jueste Clant staat dezelfde qualifictie. De goederen vererfden op hun dochter Maria Theodora gehuwd met Jan Aegidius van Voorst. Zij wonen op Nieuw Folkerda, want in 1789 wordt Oud Folkerda 'een plaats' genoemd.

Bouwgeschiedenis
In de 16e eeuw is waarschijnlijk een verdedigbare edele heerd gebouwd. Dat gebouw moet vóór 1789 zijn gesloopt, want in dat jaar was er geen sprake meer van een borg, maar 'een plaats' bestaande uit een binnenhuis en een Friese schuur en in 1732 staat het huis nog op de kaart van Jelbema.

Afbeeldingen
Vergroting Folkerda op de kaart van Coenders 1678 (Formsma 1987, p. 68)Plattegrond borgterrein Folkerda van C.Jelbema 1731 (Formsma 1987, p. 69)Kadastrale minuut 1828, Oud en Nieuw Folkerda, Bedum, sectie I 02, nr. 161 (bewerking Formsma 1987, p. 679.

Literatuur
Bruins, L.H., 1986, Claveboeck van Johan Tiassens, uitg. historische kring 'De Marne', Leens.Feith, J.A., (1906) 1979, De Ommelander Borgen en haar bewoners, Groningen, p. 103.Formsma, W.J., R.A.Luitjens-Dijkveld Stol en A.Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen/ Maastricht, p. 66-70

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:  (1)

Auteur en datum
Auteur: J.W.van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 26-05-2010

Archeologisch onderzoek RCE
Beschrijving mon.nr. 5292