Aldt Huys te Arcen

IN BEWERKING [?]

Object
Aldt Huys te Arcen

Locatie
Adres: Sijzenbroek, 5944GD
Arcen
Gemeente Venlo
Provincie Limburg

Het Aldt Huys lag ten oosten van 't Wijdtveld, ten noordoosten van de bocht in de Sijzenbroek.

Typologie
(Aanname op basis van opgravingsresultaten)

Etymologie
Niet duidelijk is, of de thans gehanteerde benaming 'het Aldt Huys' de officiele benaming was van het eerste kasteel van de heren van Arcen, of dat de benaming is ontstaan na de bouw van het nieuwe kasteel, 'het Nije Huys'.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: maart 2012

Huidige functie:

Het kasteel 'het Aldt Huys' is vermoedelijk rond 1511 verwoest. Onder het maaiveld zijn waarschijnlijk nog enige funderingsresten aanwezig.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Onbekend

Er is geen citaat voorhanden dat het kasteel met naam en toenaam benoemt. Bij het opmaken van een boedelscheidingsactie in 1487 na het overlijden Dirk Schenk van Nydeggen, werd vastgelegd dat Aleid van Buren, zijn vrouw, als weduwe de beschikking kreeg over 'die underste kamer myt viellen beddesteden en trysoren'.

Bezitsgeschiedenis
Tot het ogenblik dat Arcen in 1330 een vrije heerlijkheid werd, vormde het onderdeel van het land van Straelen, dat door de aartsbischop van Keulen aan de abt van Siegburg werd geschonken, die vervolgens een deel van zijn bevoegdheden afstond aan een voogd. Als eerste voogden traden de graven van Gelder op. In de loop der tijd lieten zij hun bevoogdheden over aan het riddelijke geslacht van Straelen, waarbij het ambt zelfs erfelijk werd. Omstreeks 1275 werd Arnold van Straelen door zijn dochter Elisabeth opgevolgd als voogd. Daar haar eerste twee huwelijken kinderloos bleven, droeg zijn onder bepaalde voorwaarden het ambt over aan haar zuster. Toen de voorwaarden niet werden nagekomen, ontstond er ruzie tussen beide zusters, waarbij Elisabeth werd bijgestaan door haar derde echtgenoot Arnold van Buren. Een en ander resulteerde in het besluit van de graaf van Gelre, dat Arcen in 1330 los kwam van Straelen en een vrije heerlijkheid diende te worden onder de fam. Van Buren. Op grond hiervan kan worden aangenomen, dat het eerste kasteel van de heren van Arcen, het Aldt Huys, reeds in 1300 moet hebben bestaan. Dit kasteel was gelegen ten noorden van Arcen. Via vererving blijft de heerlijkheid Arcen binnen de familie Van Buren tot 1461, wanneer de laatste mannelijke telg Johan van Buren kwam te overlijden. Deze Johan van Buren is Heer van Arcen geweest van 1429 tot 1461. Gedurende deze periode ontstaat de strijd om de macht in het hertogdom Gelre tussen de Hertog Arnold en zijn zoon Adolf. Als gevolg van deze strijd, waar ook de hertog van Bourgondië zich mee bemoeide, leden kasteel het Aldt Huys en de bewoners onder het oorlogsgeweld. Bij het overlijden van Johan van Buren in 1646 gaan de heerlijkheid Arcen en kasteel het Aldt Huys via het huwelijk van zijn erfdochter Aleid van Buren over naar de familie Schenk van Nydeggen. Bij het overlijden van haar man Dirk Schenck van Nydeggen in 1487 werden met hun kinderen afspraken gemaakt over de bewoning van het Aldt Huys. Uit de met deze afspraken samenhangende documenten kan enige informatie worden afgeleid omtrent de afmetingen van het Aldt Huys. In 1503 trouwt haar kleindochter Aleit Schenck van Nydeggen met Reinald van Gelre, de bastaardbroer van Hertog Karel van Egmond en stadhouder van het Gelderse Overkwartier. Aangenomen wordt, dat tijdens de strijd om de heerschappij in het hertogdom Gelre het Aldt Huys door soldaten van de Landvoogdes Margaretha van Oostenrijk omstreeks 1511 werd verwoest, en dat Reinald van Gelre I zijn nieuwe kasteel bouwde op de locatie van het huidige kasteel van Arcen gelegen aan de zuid-oostzijde van Arcen.

Historische betekenis
Het Aldt Huys is de woonruimte geweest van de familie van Buren, de eerste heren van Arcen.

Bouwgeschiedenis
Aangenomen wordt, dat het Aldt Huys is gebouwd omstreeks 1300, in de periode dat Arcen een vrije heerlijkheid werd. Van dit huis zijn bij een proefopgraving in 1975/6 de fundamenten aangetoond. Zij zijn in 2000 nogmaals gedocumenteerd. Het bleek volgens Krist te gaan om een rechthoekige, omgrachte woontoren met een funderingsmaat van 12,5 x 7 meter en een muurdikte van 1,5 m (Krist 2011, 12). Stoel spreekt over 14 x 9 m met een muurdikte van 1,4 m (Stoel 1991, 209). Niet bekend is waar dit verschil vandaan komt. Afgaande op de maatstok bij de overzichtstekening van de opgraving bij Krist lijkt Stoel gelijk te hebben. Vermoedelijk gaat Krist uit van een smallere fundering dan de aangetroffen grondsporen en leidt hij dat af uit de situering van die blokken steen die zich nog op hun oorspronkelijke plek liggen. Hij schrijft dat ook expliciet. Dat kan echter niet teruggevonden worden in zijn opgravingstekening. Vooralsnog gaan we hier uit van de eerstgenoemde maat, vertrouwend op de ervaring van de archeoloog. Rondomde fundering lag een zone van donkergrijs matig kleiig zand, volgens Krist waarschijnlijk het restant van een opgeworpen heuvel tegen de onderste bouwlaag. De toren was dus eingemottet.De toren bestond in ieder geval uit twee bouwlagen, want in een archiefstuk van kort na 1487 wordt gesproken over ‘die underste kamer myt de viellen beddesteden en trysoren’. Omdat een ingang in de opgegraven restanten niet is aangetoond neemt Stoel aan dat het huis onderkelderd was. In dat geval waren er drie bouwlagen plus een kap. De vraag is of een ingang überhaupt wel aangetroffen kon worden in wat nog restte van de toren. Aangetroffen zijn immers de resten van de fundamenten en daarin zijn dit soort sporen vrijwel nooit aanwezig. Omdat het merendeel van de woontorens echter een hoog geplaatste ingang heeft, mag dat ook hier worden verondersteld en zal de toren inderdaad een kelder hebben gehad. Ook Krist meent dat de ingang hoger gelegen heeft, maar geeft geen onderbouwing voor die mening.Een uitstulping in de noordmuur wordt door Krist geïnterpreteerd als een onderverdeling van de kelder. Gezien het feit dat in de tegenoverliggende wand géén uitstulping is aangetroffen wordt de tweedeling van de kelder betwijfeld. Hoewel er geen aanwijzingen in de bodem zijn aangetroffen op de plaats van de uitstulping is een wang van een stookplaats eerder aannemelijk, zeker omdat er zich in de naastgelegen hoek een verdikking bevindt. Niet duidelijk is of er zich naast de toren nog meer gebouwen bevonden en of er een voorburcht was. Ook is niet bekend wanneer de toren is afgebroken.