Object
De vliedberg te Nieuwerkerk-Stoofweg

Locatie
Adres: Stoofweg, ong.
Nieuwerkerk
Gemeente Schouwen-Duiveland
Provincie Zeeland

Terrein ten noorden van Nieuwerkerk, in het oosten grenzend aan de huidige Stoofweg. Het bergje was gelegen in Nieuwerkerk Bewesten Sweenen, in het dertiende bevang genaamd 'Lekkeren hoek', tussen de Sint Pietersweg (later Stoofweg) en de Steenzwaanseweg (Romeijn 1986). De coördinaten zijn die, behorend bij de monumentendocumentatie van RACM/ROB. De verschillende beschrijvers en onderzoekers hebben verschillende (centrum)coördinaten geregistreerd: 059.100/408.250 (Kuipers 1984); 059.110/408.270 (N. de Visser, 2004), 059.090/408.338 (onderzoeksgebied ten noordwesten van het AMK-terrein, tussen het AMK-terrein en de watergang; SOB Research, 2006).

Typologie

Terrein met archeologische sporen van een vliedberg/motte; de kern ervan werd gevormd door een vroegmiddeleeuwse terp of kernheuvel. De typologie is toegekend op basis van recent archeologisch onderzoek, cartografische en historisch-geografische gegevens, oudere vakliteratuur en oudere luchtfotografie.

Etymologie
De veldnamenkaart (1988) geeft van west naar oost aangrenzende percelen Achter den bêrg, de Bêrgweie en De vliedberg.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 07-11-2008

Er zijn geen (bovengrondse) sporen en archeologische indicatoren meer aanwezig.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

AMK-terrein 11294; terrein van Hoge Archeologische Waarde. Er zijn geen (bovengrondse) sporen meer aanwezig. Het huidige bestemmingsplan (in ontwikkeling) is 'Buitengebied in beweging'; grondgebruik is. Het terrein is vlak en in gebruik als Akkerland.

Afmetingen
De afmetingen zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Onbekend

"Onbekend."

Er is geen oude vermelding bekend.

Bezitsgeschiedenis
De bezitsgeschiedenis is onbekend.

Bouwgeschiedenis
De bouwgeschiedenis van tot een mottekasteel behorende structuren op en omheen het bergje is onbekend. De datering berust op archeologisch onderzoek en vondstmateriaal. Het naastliggende grote perceel lag volgens de luchtfoto van 1945 hoger dan de omgeving; vermoedelijk is het, aldus Kuipers 1984, al in een vroeger stadium opgehoogd met grond van de berg. Bij de bodemkartering is veel oude cultuurgrond aangetroffen. In 1952 zijn archeologische waarnemingen verricht door H. Halbertsma (ROB) bij het machinaal afgraven (dragline) van de vliedberg, die toen nog 2 m hoog was. De berg bleek in twee perioden te zijn opgeworpen; uit de eerste periode werden scherven uit omstreeks de elfde eeuw gevonden, terwijl uit de hogere lagen kloostermoppen en scherven uit de dertiende en mogelijk zestiende eeuw kwamen. Tot de herverkavelingen na de Februariramp 1953 kenmerkte het terrein zich nog door gebogen perceelgrenzen en een ronde ophoging. Tijdens een veldcontrole in 1980 (ROB) werden geen sporen meer aangetroffen.In februari 2004 stelde N. de Visser (Provincie Zeeland/ Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, werkveld Archeologie) in het kader van het project 'Waardering Terreinen van Archeologische Betekenis voor de Archeologische Monumentenkaart Zeeland' een nader onderzoek in naar de archeologische waarde van het monument. Daartoe is onder meer gebruik gemaakt van archeologische en historische gegevens, oude kaarten, luchtfoto's en het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Op de kadastrale minuut (1832) bleek de vliedberg niet weergegeven, wel een kromming in de Stoofweg ter hoogte van het monument. De topografische kaart 1950 toont ter plaatse van het monument een forse verhoging. Anno 2004 is de kromming in de Stoofweg rechtgetrokken, zodat de afgegraven berg dichter bij de weg ligt. Op de bovengenoemde luchtfoto uit 1945 (nr. 3045) is zoals gezegd mogelijk een verhoging in het landschap te zien. Luchtfoto's uit 1989 en 2003 bevatten geen aanwijzingen voor archeologische sporen. Ook de analyse van AHN-gegevens bleef zonder relevante resultaten. Daarnaast verrichtte De Visser veldwerk. Veelvuldig vond zij aan het oppervlak negende-eeuws aardewerk (Badorf), hetgeen duidt op een tweeperiodenberg, maar dan nog verder teruggaand dat was gebleken bij de waarnemingen in 1952. Overigens is ook ander vroegmiddeleeuws aardewerk en een Romeinse scherf van ruwwandig gedraaid aardewerk aangetroffen. Het laatmiddeleeuws aardewerk omvatte o.m. Paffrath en steengoed. Dierlijk botmateriaal bestond uit een hondenkaak, de tand van een zwijn en de wervel van een 'groot beest'. Uit boringen bleek enkele malen dat de bodem was vergraven ('omgekeerd' profiel). Twee boringen toonden een laag die wellicht de terpzool heeft gevormd, andere bevatten indicatoren zoals puin en fosfaatvlekken. Eenduidige aanwijzingen voor resten van de vliedberg zijn door De Visser niet aangetroffen. Op haar advies is de status verhoogd tot terrein van Hoge Archeologische Waarde; de begrenzing en omvang zijn niet gewijzigd. Wegens planontwikkeling aan de Stoofweg onderzocht SOB Research in 2006 een terrein direct ten noordwesten van en aangrenzend aan het AMK-terrein. In twee boringen trof men relevante archeologische indicatoren aan die met de afgegraven vliedberg in verband konden worden gebracht. In twee andere boringen werd aardewerk (mogelijk ook van tegel of dakpan) en baksteen uit de late middeleeuwen aangetroffen. Een tweetal boringen in het noordoostelijke deel van het onderzoeksgebied vertoonde een laag die gelijkenis vertoonde met de laag die N.J.G. de Visser in 2004 in verband met de mogelijke aanwezigheid van de terpzool had onderzocht.

Afbeeldingen
- Luchtfoto 1945 (nr. 3045) in Archief Stiboka, Wageningen (nr. A26 in Kuipers 1984).- Overzicht van bij het SOB-onderzoek gebruikte cartografie: Van Wilgen 2006. - Kadastrale minuut, 1811-1832, Nieuwerkerk, Zeeland. Sectie G, blad 1, nabij 70 (http://watwaswaar.nl/#KW-LA-7-ed-1v-1-24O0-1Qn2---tm, geraadpleegd op 11-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Vliedberg te Nieuwerkerk-Stoofweg (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Besteman, Jan C., 1981, 'Mottes in the Netherlands. A provisional survey and inventory', in: Liber Castellorum, 40 variaties op het thema kasteel, Zutphen, nr. 142.- Beveren, P. van, 1952, 'Afgraving laatste vliedberg te Nieuwerkerk', Zierikzeese Nieuwsbode 23 augustus 1952.- Kuipers, S.F., 1984, 'Bergen en burgen op Schouwen-Duiveland', Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland), 5-38, nr. 47.- Man, J.C. de, 1897, 'De vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen', Archief Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1-142, no. 23.- Oude veldnamen van Schouwen-Duiveland dl. II., 1988, Duiveland, Zierikzee (met losse kaartbijlagen, i.c. K 28 XIII Nieuwerkerk). - Romeijn, M.K., 1986, 'De bevangen van de Vierbannen van Duiveland', Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland), 5-34 (pag. 15).- Trimpe Burger, J.A., 1958, 'Onderzoekingen in vluchtbergen Zeeland', Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 8, 114-157 (alhier 154-155).- Wilgen, L.R. van, 2006, Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen AMK-terrein 11294/Stoofweg, Nieuwerkerk, SOB Research-projectnr. 1227-0602, Heinenoord.

Documentatie
RACM/ROB, Archiswaarnemingsnrs. 20370 en 49692, en 404781. Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg. Zeeuws Archeologisch Archief, doss. 42HN-9.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers
Beschrijving gemaakt: 17-11-2008

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
H. Halbertsma, 1952.

Overig onderzoek
Bureau- en veldonderzoek in 2004 door Mw. N. de Visser (Provincie Zeeland/Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland) in het kader van het Project Waardering Terreinen van van Archeologische Betekenis voor de Archeologische Monumentenkaart Zeeland; IVO d.m.v. grondboringen door SOB Research (Heinenoord) in 2006. 2010: BAAC - Booronderzoek.

Geomorfologische codering
VKW