Object
Bijma / Faan, huis te

Locatie
Adres: Fanerweg 1 9822 TB Faan
Faan
Gemeente Grootegast
Provincie Groningen

Het oude borgterrein ligt ten noordoosten van het tot boerderij verbouwde schathuis, ten zuiden van de buurtschap Faan.

Typologie

Archeologisch onderzoek in 1957 heeft duidelijk gemaakt dat er in de 14e eeuw een rechthoekig gebouw (12.50 x 17 m) stond met een zaal, kamer en nog een ruimte (opgravingsplattegronden ROB).

Etymologie
De naam van de borg is afgeleid van de familienaam Bijma, met variaties als Byma, Bi(e)wema en Bijema.

Huidige situatie
Het oude borgterrein is vlak en in gebruik als grasland. Het oude schathuis is in 1873 verbouwd tot boerderij.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het huis is verdwenen. Het terrein is nu in gebruik als grasland. Van de zaaltoren en de latere borg zijn geen herkenbare sporen meer bewaard. Het schathuis is in 1873 verbouwd tot boerderij.

Afmetingen
De opgraving door de ROB in 1957 toonde aan dat Bijma in een vroege fase een rechthoekig gebouw was (12.50 x 17m). Dit was dubbel omgracht. Afmetingen inclusief grachten zijn onbekend. Op de kadasterminuutkaart van 1832 is het borgterrein inclusief buitenste grachten 120x 175 m. De afmeting van de toen nog bestaande U-vormige borg is 16 x 24 m.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Onbekend

Onbekend.

Bezitsgeschiedenis
In 1392 is er sprake van de hoofdeling Menne Benynghe te Faan. In het begin van de 16e eeuw komt de familienaam Bijma voor. Door het huwelijk tussen Alijt Bijma en Claes Millinga kwam het aan de familie Millinga. De voogden van de erven Millinga verkochten de borg in 1675 aan Hajo Unico Enens. Al in 1678 werd het goed verkocht aan prof. Gerhard Feltman, die het in 1688 weer doorverkocht aan Gerhard Aldringa van Niekerk. Via via werd Rudolf de Mepsche in 1712 eigenaar. Hij pleegde in 1725 iets ten zuiden van de zaaltoren nieuwbouw. Door geldgebrek werd hij gedwongen in 1753 tot verkoop over te gaan. Koper werd zijn zwager Edzard Reint Alberda. De Alberda’s woonden er tot 1807, waarna het verkocht werd aan Justus Hendrik Ludovicus d’Aulnis de Bourouil van Hedikhuizen; zijn zoon volgde hem op. In 1844 werd Nicolaas van Hasselt eigenaar, die een jaar later de borg overdeed aan Roelof Antonius Quintus. In 1860 werd de borg gesloopt.

Historische betekenis
Onbekend.

Bouwgeschiedenis
Bij archeologisch onderzoek in 1957 zijn de fundamenten van rechthoekig gebouw aangetroffen, vermoedelijk een langhuis van één bouwlaag boven een souterrain. Bij dat onderzoek werd ook een gedenksteen gevonden uit 1627. Het is aannemelijk dat in dat jaar ver- of nieuwbouw plaatsvond. Rudolf de Mepsche liet in 1725 het huis verbouwen, vermoedelijk van een L-vormig naar een U-vormig huis. Dat huis zien we op de tekening van Beckeringh ca. 1780. Het ging om een symmetrisch U-vormig gebouw, bestaande uit een souterrain met één verdieping gedekt door een schilddak met vier schoorstenen, gericht op het oosten. In 1860 werd het huis gesloopt. In 1957 is vervolgens het gehele terrein afgegraven en zijn de grachten gedempt.

Afbeeldingen
Tekening van Beckeringh het huis in de laatste fase, als voorstudie voor zijn kaart, ca. 1780, in bezit van mevr. J. Sandberg-Dorhout Mees, afgebeeld in Formsma e.a., 1973, p. 105. Kadastrale minuut, 1832, Bijma, Oldekerk, sectie A 1, no.64 (bewerking afgebeeld in Formsma, 1973, p. 104). - Interpretaties van de opgravingsplattegronden van het huis in verschillende fases, van het archeologisch onderzoek uit 1957, afkomstig van de ROB. (Documentatie NKS, map Bijma).

Literatuur
Bulletin en Nieuwsbulletin K.N.O.B., 10, 1957, p.*91, *105, *181-2. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A. Pathuis, 1973, De Ommelander borgen en steenhuizen, Assen, p. 103-106. Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga en B. Olde Meierink (red.), 1000 jaar kastelen in Nederland. Functie en vorm door de eeuwen heen. Utrecht 1991, p. 91. Ligterink, G.H., Tussen Hunze en Eems. Groningen 1968, p. 290-291. Renaud, J.G.N. en E. van Dijk, Het huis te Wedde. Groningen 1959, p. 25-26.

Documentatie
Documentatie van het archeologisch onderzoek gedaan in 1957 door R. Woudstra onder supervisie van Halbertsma. De documentatie is nu aanwezig in het provinciaal depot te Groningen, en gescand raadpleegbaar via Archis (Livelink). In de Documentatiemap Bijma van de NKS zijn enkele van de opgravingsplattegronden aanwezig.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: F.R. Hijszeler, J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 31-8-2009

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek door Halbertsma 1957.

Geomorfologische codering
3L10 - Dekzandwelvingen, bedekt met ten dele afgegraven veen

Bodemkundige codering
zEZ23-VI - Hoge zwarte enkeerdgronden; lemig fijn zand