Object
Aylbada

Locatie
Adres: Heerdweg, Uithuizen
Uithuizen
Gemeente Eemsmond
Provincie Groningen

Het vroegere steenhuisterrein ligt tussen de Heerdweg, Treubweg en de N999.

Typologie

Archeologisch onderzoek in 2007 heeft funderingsresten van een woontoren en een uitbraaksleuf van een ringmuur met omringende gracht aangetoond.

Etymologie
De naam van het steenhuis is afgeleid van de familienaam Aylbada.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 02-04-2009

Na de opgraving in 2007 is het opgravingvlak met worteldoek afgedekt, waarover heen weer een teeltlaag is aangebracht. Het vlakke terrein is in gebruik als akker.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het terrein van Aylbada is tegenwoordig vlak terrein in gebruik als akker.

Afmetingen
Op grond van het archeologisch onderzoek in 2007 is de afmeting van het borgterrein inclusief grachten geschat op 50 x 50 m. De afmeting van het steenhuis was 7,5 x 11 m.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Onbekend

Onbekend.

Bezitsgeschiedenis
Het geslacht Aylbada heeft vermoedelijk het steenhuis laten bouwen. De Aylbada’s of Aybadamannen worden genoemd in de 13e-eeuwse Kroniek van het klooster Bloemhof te Wittewierum. De verdere geschiedenis is onbekend.

Historische betekenis
Onbekend.

Bouwgeschiedenis
In de eerste helft van de 13e eeuw is er een fundering gemaakt bestaande uit vier spaarbogen rustend op stiepen (op een 10de eeuwse wierde). Deze werd vermoedelijk “eingemottet” in de borgstee. Hierop werd een woontoren gebouwd. Om het geheel is in de eerste helft van de 13e eeuw een carrévormige schildmuur opgetrokken met afgeschuinde hoeken. Er zijn aanwijzingen gevonden voor een brug over de noordwestelijke gracht in de vorm van drie stenen poeren als fundering. In de eerste helft van de 17e eeuw is het huis mogelijk afgebroken (deze conclusie berust op opgravingvondsten). De wierde annex podium is nadien langzamerhand geëgaliseerd. Definitief in de jaren 1946 – 1950. In 2007 is archeologisch onderzoek gedaan. Daarbij is vastgesteld dat het borgterrein inclusief grachten naar schatting ca. 50 x 50 m. mat. Het steenhuis zelf mat ca. 7,5 x 11 m.

Afbeeldingen
Plattegrond van de opgraving staat afgebeeld in Luurtsema, p. 24 (nb. maar één gracht); foto’s op p. 36, 40, 54, 55, 56 en 57.

Bronnen
Jansen, H.P.H. en A. Janse, 1991, Kroniek van het klooster Bloemhof te Wittewierum. Hilversum, p. 459 en 467.

Literatuur
- Bolt, A., 1982, Geschiedenis van Uithuizen van de middeleeuwen tot en met 31 december 1978, Uithuizen.
- Bolt, A., 1995, De Moeshorn te Uithuizen (ca.900-1994), Rotterdam.
- Diependaal, S. en H. Kremer, 2009, ''Aylbada en Takuma''. Archeologische onderzoek naar twee middeleeuwse steenhuizen nabij Uithuizen (provincie Groningen), in: Vitruvius, 2 (2009) nr. 7, 28 - 33.
- Fèber, D. la, en M. Marinell, 2005, Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek aan de Heerdweg te Uithuizen.
- Hermans, Taco, 2016, Middeleeuwse woontorens in Nederland. De bouwhistorische benadering van een kasteelvorm, band 2, Hilversum, 24-25.
- Kuijl, E.E.A. van der, en H. Kremer (red.), 2008, Vlakdekkend onderzoek van de steenhuizen Takuma en Aylbada te Uithuizen (Gr.), Doetinchem.
- Luurtsema, B., 2008, De steenhuizen Aylbada en Takuma nabij Uithuizen (Gr). Een zoektocht naar twee middeleeuwse steenhuizen, Uithuizen.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: F.R. Hijszeler, J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 31-08-2009

Geomorfologische codering
3K31 - Kwelderwal

Bodemkundige codering
bMn15A-VI - Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5