Brunninga / Fritema
VOLLEDIG [?]
algemeen |
omschrijving |
bezits- en bouwgeschiedenis |
afbeeldingen, literatuur en documentatie |
verdere informatie |
terug naar de lijst
Object
Brunninga / Fritema
Locatie
Adres: Frijtumerweg 2, 9884 TD Niehove
Oldehove
Gemeente Zuidhorn
Provincie Groningen
Het oude borgterrein ligt tegenover de boerderij aan de Frijtumerweg 2, net niet meer op de huiswierde, 2,3 km ten zuidwesten van Oldehove.
Typologie
Het is niet bekend wat dit voor type kasteel is geweest. Formsma vermoedt dat het ging om een steenhuis.
Etymologie
De naam komt van de oudst bekende bewonersfamilie Fritema.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 13-05-2009
Het kasteelterrein is een geëgaliseerde weide.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het terrein is geëgaliseerd, mogelijk resteert nog een klein stukje van de westelijke gracht.Het terrein is geëgaliseerd, mogelijk resteert nog een klein stukje van de westelijke gracht.
Afmetingen
Op grond van de kadastrale minuut uit 1830 is de afmeting van het kasteelterrein inclusief grachten 50 x 55 meter. De omvang van het totale terrein kan niet worden achterhaald.
Oudste vermelding
Datum: 1453
Bron: Formsma 1973, 310 + annotatie hierbij
"onbekend"
Volgens Formsma wordt in een dijkbrief uit 1453 het Fritemahuis genoemd; in het oudste dijkboekje staat 'Fripoma' (Formsma 1973, 310)
Bezitsgeschiedenis
Als oudst bekende bezitter wordt Reyner Fritema in 1457 in een dijkrol genoemd. Nadien worden ook andere Fritema’s vermeld zonder dat de onderlinge verwantschap duidelijk wordt. Mogelijk was de oude familie Fritema eind 15e eeuw uitgestorven. Ook is niet uit te sluiten dat de 16e eeuwse Fritema’s en Brunninge’s tot één geslacht behoorden. Gelet op de familiebanden behoorde een deel van hen tot de kring van de hoofdelingen. Op gedrukte provinciekaarten van Groningen komt het kasteel vanaf 1616 als borg voor met de naam Brunninga en vanaf 1635 met Fritema. In 1613 huwde Roeleffien van Fritema met Christoffer van Deest. Na zijn dood in 1618 hertrouwde zij met Luurt Wicheringe. Bartolt en Menne, zonen uit dit laatste huwelijk, verkochten Fritemaheerd bij keerskoop in 1646 aan Tjaert to Nansum (naast de rechten wordt alleen een meiershuis vermeld). In 1652 was Johan Willem van Deest/ Diest ‘op Fritema’ woonachtig (in 1656 kocht hij het naburige Jensema, waarop zijn nakomelingen later woonden). Hij bezat het mogelijk nog in 1678, waarschijnlijk was het toen al geen aanzienlijk huis meer maar een boerderij (op de provinciekaart van Groningen uit ca. 1684 staat vermeld ‘olim Frytema’).
Bouwgeschiedenis
Het is mogelijk dat Fritema in of voor de 15de eeuw is gebouwd als een steenhuis. Mogelijk is het in de tweede helft van de 17e eeuw al geen aanzienlijk huis meer: op de kaart van Nicolaas Visscher II, Ludolf Tjarda van Starckenborgh (ca. 1684) staat namelijk ‘olim Frytema’ (d.w.z. vroeger Frytema). In 1971 was alleen de westelijke gracht nog open, de andere waren nog zichtbaar als depressies. Nu is alles geëgaliseerd, mogelijk resteert nog een klein stukje van de westelijke gracht. Nb. de aangrenzende boerderij, gelegen op de wierde, bevat mogelijk 18e-eeuwse resten, van een voormalig schathuis? Behoeft verder onderzoek.
Afbeeldingen
- Kaart van Barthold Wicheringe, Ubbo Emmius, Willem Jansz., 1616 (Brunninga). (Wijk 2006, 42.1.) - Kaart van Willem Jansz Blaeu, Joan Blaeu, 1635 (Fritema). (Wijk 2006, 44.3. )- Kaart van Nicolaas Visscher II, Ludolf Tjarda van Starckenborgh, circa 1684 (“olim Fritema”). (Wijk 2006, 72.1.) - Kadastrale minuut uit 1830, Fritema, Oldehove, sectie G 2, nr. 150 (bewerking Formsma 1973, p. 311.).
Bronnen
N.v.t.
Literatuur
Feenstra, H en H.H.Oudman, 2004, Een vergeten plattelandselite. Eigenerfden in het Groninger Westerkwartier van de vijftiende eeuw tot de zeventiende eeuw, Leeuwarden, 208-212. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A. Pathuis, 1973, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen, 310-313. Miedema, M., 1983, Vijfentwintig eeuwen bewoning in het terpenland ten noordwesten van Groningen, Diss. Groningen, Dieren, II, 15: 7Az20. Wijk, P.H., 2006, Groninga dominium. Geschiedenis van de cartografie van de provincie Groningen en omliggende gebieden van 1545 – 1900, Groningen/ Assen, 115/ 116 en 129: kaart 44.3; 118,120/ 121: kaart 42.1 en 191/ 192 en 194: kaart 72.1.
Documentatie
N.v.t.
Bescherming gebouw
Status:
Bescherming terrein
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan buitengebied Zuidhorn. Vastgesteld 19-05-2010. Identificatie : NL.IMRO.0056.BPBG09BEHE1-VA01 (www.ruimtelijkeplannen.nl Geraadlpleegd WL 30-12-2011).)
Bestemming: (Enkelbestemming argrarisch)
Bestemming: (Wierde (dubbelbestemming waarde))
Bestemming: (Archeologie (dubbelbestemming waarde))
Auteur en datum
Auteur: F.R. Hijszeler, J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 15-06-2009
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Onbekend
Archeologisch onderzoek RCE
Onbekend
Overig onderzoek
Miedema 1983, 15.
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.