Object
Ulvenhout, De Oude Hof van / De Oude Hof

Locatie
Adres: N.v.t.
Ulvenhout
Gemeente Breda
Provincie Noord-Brabant

Dit voormalig omgracht terrein bevindt zich ten oosten van De Mark, tussen het Mastbos en het Ulvenhoutse bos. Ten oosten van de Ulvenhoutselaan (die overgaat in de Dorpsstraat) en ten zuiden van de Bieberglaan is er een hoogteverschil in het landschap aangebracht waardoor de contouren van De Oude Hof van Ulvenhout weer zichtbaar zijn.

Typologie

 (?)
 (?)
Hoewel het grachtenpatroon (een 8-vormige omgrachting met twee eilandjes) sterk doet denken aan een mottekasteel, kan dit op basis van de huidige gegevens niet bevestigd worden, ondermeer omdat er op de zandopduiking geen ophogingspakket is vastgesteld. Hierdoor is het bepalen van een middeleeuwse typologie problematisch (zie ook Bouwgeschiedenis).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2008

Men heeft, na een archeologisch onderzoek door de afdeling Archeologie van de gemeente Breda in 2003, de gracht gedeeltelijk uitgegraven (tot 35cm) en de twee aangetroffen eilanden opgehoogd (tot 1m). Hierdoor zijn de contouren van de Oude Hof weer goed herkenbaar in het landschap.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het voormalige omgracht terrein zijn geen bovengrondse resten aanwezig. Bij het geofysisch onderzoek alsmede bij gezette boringen zijn de grachten teruggevonden en is er baksteenpuin aangetroffen. Het gaat echter niet om de fundamenten. De afwezigheid van de fundering is mogelijk een gevolg van het ontbreken van een bodemprofiel op beide eilanden. Hierdoor wordt aangenomen dat het terrein na het verlaten van de Oude Hof is geegaliseerd, mogelijk ten behoeve van de boomkwekerij uit de 16de eeuw. Ook is het mogelijk dat resterende fundamenten reeds eeuwen eerder zijn opgegraven. Van Goor (1744) vermeldt dat er grondvesten zijn ontdekt en dat er een ijzeren deur (hek) alsmede nog enkele andere ‘gedenkstukken’ zijn opgegraven. Ook zijn er in het verleden baksteenfragmenten met name op en rond de voorhof aangetroffen. Het terrein heeft de status van ‘hoge archeologische waarde’ en staat vermeld onder monumentnummer 2075 (cma-nummer 50B – 006).

Afmetingen
De afmeting betreffende het totale terrein inclusief de buitenste grachten berust op een schatting op basis van de afmetingen van de buitenomtrek van de hoofdburcht exclusdief de grachten + de afmetingen van de buitenomtrek van de voorburcht exclusief de grachten. De afmetingen van deze zijn echter wel nauwkeurig. Uit vergelijking van historische kaarten en luchtfoto’s kon worden geconcludeerd dat het grachtenstelsel rond de hof een lengte van ongeveer 180 á 190 m en een breedte van circa 100 m had en dat de afzonderlijke grachten circa 15 m breed waren. Uit het booronderzoek bleek dat de grachten 1,80 á 2,50 m diep waren.

Oudste vermelding
Datum:
Bron:

Bouwgeschiedenis
Over de uiterlijke verschijngsvorm van de Oude Hof is weinig met zekerheid bekend. Wel is zeker dat de voormalige omgrachting als gevolg van een afgraving dwars door het zandlichaam van het terrein 8-vormig was waardoor er sprake is van twee eilandjes. De vorm van dit terrein kent de structuur van een burcht (het kleinere eilandoppervlak) en een voorburcht (het grotere oppervlak). Wat betreft een mogelijke typologie kan het volgende worden opgemerkt: uit het uitgevoerde archeologische onderzoek en het historisch bronmateriaal kan niet met zekerheid worden afgeleid of de Oude Hof ooit een (motte)burcht met voorburcht, dan wel een versterkte boerderij is geweest en door wie deze is gebouwd. Alhoewel het grachtenpatroon sterk doet denken aan een mottekasteel, waarbij het huis van de heer op het kleinste terrein stond en de schuren, boerderijen en dergelijke zich op het grootste terrein bevonden, kan dit op basis van de huidige gegevens niet bevestigd worden, ondermeer omdat er op de zandopduiking geen ophogingspakket is vastgesteld. Op basis van de archeologische en historische bronnen is het waarschijnlijk dat op het terrein ooit houten gebouwen hebben gestaan, die later zijn vervangen door bakstenen gebouwen. Of er ooit sprake is geweest van een echt versterkt huis of een versterkte boerderij of graanopslagplaats is onbekend.

Afbeeldingen
- Kadastrale minuut, 1827, Gemeente Ginneken en Bavel, Noord Brabant. Sectie D, blad 3, 659 (http://watwaswaar.nl/#SG-Ii-7-ed-1v-1-2qga-1GRE---zA, geraadpleegd op 03-03-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie De Oude Hof van Ulvenhout (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Berkvens, R., 2004, De Oude Hof van Ulvenhout, in: ErfgoedBrief Breda, 5-7.- Datema, R.R., 2005, Beschrijving van de bestaande toestand van de archeologische monumenten op terrein van staatsbosbeheer regio Zuid, West Brabant, Deltagebied, Beschrijving van de Archeologische monumentenwacht Nederland in opdracht van Staatsbosbeheer 05-002.- Goor, T.E. van, 1744, Beschrijving der stad en lande van Breda, ’s Gravenhage, 370.- Janse, A., 1977, De Oude Hof te Ulvenhout, in: Brieven van Paulus. Onregelmatig verschijnend informatieblad van de heemkundekring Paulus van Daesdonck, 182-202.- Kalf, J., 1912, De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Noord-Brabant. De monumenten in de voormalige Baronie van Breda, Utrecht, 260.- Kempen, P.A.M.M. van & Polman, S.P., 2002, De Oude Hof te Ulvenhout, gemeente Breda; een Aanvullende Archeologische Inventarisatie (AAI-1) en een geofysisch onderzoek, Raap-rapport 757, Amsterdam.- Leenders, K.A.H.W., 2006, Cultuurhistorische Landschapsinventarisatie Gemeente Breda, Breda, 165.- Leenders, K.A.H.W., 1982, De Oude Hof van Ulvenhout, in: Brieven van Paulus. Onregelmatig verschijnend informatieblad van de heemkundekring ‘Paulus van Daesdonck’, 107-111.- Website Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie (KICH), www.kich.nl (25-04-2008).- Sonius, C.M., 1995, Herinrichtingsgebied Ulvenhout-Galder; een archeologische kartering en inventarisatie. RAAP-rapport 111, Amsterdam.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.A. Pennartz / Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 22-04-2008 / 03-03-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
ROB Jaarverslag 1977, p. 131.

Overig onderzoek
Kempen, P.A.M.M. van & Polman, S.P., 2002, De Oude Hof te Ulvenhout, gemeente Breda; een Aanvullende Archeologische Inventarisatie (AAI-1) en een geofysisch onderzoek, Raap-rapport 757, Amsterdam.

Geomorfologische codering
2R7, Beekdalbodem met meanderruggen en geulen

Bodemkundige codering
EZg23, Lage enkeerdgronden; lemig fijn zand