Object
Breda / Polanen

Locatie
Adres: Kasteelplein 10, 4811CX
Breda
Gemeente Breda
Provincie Noord-Brabant

Het kasteel is gelegen aan het Kasteelplein, in het huidige stadscentrum van Breda. In de oorspronkelijke situatie maakte het deel uit van de stadsommuring, op de noordwesthoek van Breda.

Typologie

Het kasteel dat Jan II van Polanen bouwde was vierkant van vorm, kende vier zware hoektorens en was omgeven door een gracht.

Etymologie
Het kasteel is genoemd naar de bouwheer Jan van Polanen.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 06-07-2011

Huidige functie:

Het kasteel van Breda is momenteel in gebruik als Koninklijk Militaire Academie.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Aan het kasteel van Breda is in de loop van de eeuwen aanhoudend gebouwd en verbouwd waardoor de van de oorspronkelijke toestand weinig meer is overgebleven.Uit de Middeleeuwen dateren het 15e-eeuwse voorgebouw met rekenkamer. Uit ca. 1509 dateren de twee zevenhoekige torens ten zuidwesten van het hoofdgebouw. Waarschijnlijk is er ook nog middeleeuws muurwerk opgenomen in het uit hoofdgebouw, dat in de loop van de eeuwen veel verbouwingen heeft ondergaan. In ieder geval dateren de westelijke en noordelijke vleugel en het noordelijke deel van de oostelijke velugel van idt hoofdgebouw nog uit de periode 1536-1538.

Oudste vermelding
Datum:
Bron:

Bouwgeschiedenis
Van belang is dat op het terrein van het kasteel dat Jan II van Polanen bouwde in 1350 een ouder versterkt bouwvolume aanwezig was; een vierkante bouwmassa (mogelijk een toren) en een daarop aansluitende muur die in noordoostelijke richting loopt. Deze oudere periode wordt gedateerd in het tweede kwart van de veertiende eeuw.

Afbeeldingen
- Prent, 1590, Vogelvlucht van het kasteel te Breda uit het oosten, door Barthelomeus Dolendo (Kalf 1912, 32).- Gewassen pentekening, 1685, Zuidwesthoek van het kasteel te Breda, vermoedelijk van J. de Grave (Kalf 1912, 30).- Kopie van een stadsplattegrond uit 1530, 1720, de Stad van Breda voor den uytleg 1531, door A. van Broeckhuysen (van Wezel 1999, 32).- Prent, 1743, Het Hof des Princen van Oranje te Breda, door B.F. Immink (van Goor, 1744).- Kadastrale minuut, 1824, Gemeente Breda, Noord Brabant. Sectie B, blad 2, (http://watwaswaar.nl/#S8-Jc-7-ed-1v-1-2pWK-1Jw0---2fz, geraadpleegd op 15-02-2011).- situatieplan van het kasteel te Breda in 1890, door J.D. Meijsing (kalf 1912, 31).- Google Earth foto, 2011, locatie Kasteel Breda (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Goor, van, T.E., 1744, Beschrijving der stad en lande van Breda, ’s Gravenhage, 60-63.- Gulick, F.W. van, 1960, Nederlandse kastelen en landhuizen, plaats onbekend, 395-403.- Kalf, J., 1912, De monumenten van geschiedenis en kunst in de provincie Noord-Brabant.De monumenten in de voormalige Baronie van Breda, Utrecht, 27-56.- Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1997, Monumenten in Nederland Noord-Brabant, Zeist/Zwolle, 103-105.- Wezel, G.W.C. van, 1999, Het paleis van Hendrik III. Graaf van Nassau te Breda, Zeist & Zwolle.- Wolf, H.J., 1969, Het kasteel van Breda en de Koninklijke Militaire Academie, Breda.

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: 10235
 ODB Beschrijving (www.kich.nl): "Het Kasteel". Het voormalig kasteel sinds 1826 Koninklijke Militaire Academie. Van de grachten is alleen de buitengracht bewaard gebleven. Het kasteel bestaat thans uit: een (vroeger door een binnengracht omgeven) onderkelderd hoofdgebouw van vier om een binnenplaats gelegen vleugels met zevenkante uitspringende torentjes op de oostelijke buitenhoeken. Westelijke en noordelijke vleugel en noordelijk deel van de oostelijke vleugel uit 1536-' 38 tijdens Hendrik III van Nassau onder leiding van Thomas Vincidor da Bologna; het zuidelijk deel van de oostvleugel en de zuidelijke vleugel uit 1668-'81 tijdens koning-stadhouder Willem III onder leiding van Jacob Roman . Binnenhof met open galerij onder graatgewelven en met dorische zuilen; jonische pilasters in de eerste verdieping. Bovenverdieping en westelijke uitbouwen uit 1826-'28. Belang nog verhoogd door de recente vondsten van bouw- en beeldhouwfragmenten in de fundering van de gesloopte manege (1827) aan het Kasteelplein. Voorgebouw met Rekenkamer (1462, met toren), Blokhuis, Poort en (thans gesloten) galerij (plm 1535); Ten zuidwesten van het hoofdgebouw, aan de buitengracht gelegen, twee grote zevenhoekige torens (1509 vv.) die een met baksteen beklampte wal, waarin een waterpoort, flankeren, de zgn. Granaat- en Duiventoren ofwel het Spanjaardsgat; Voormalig Arsenaal, thans Kwartierziekenverblijf, uit XIX A, met laag zadeldak en rondboogvensters met witte roeden; Tot de K.M.A. behoort ook het huis Brecht, zie Cingelstraat Restauraties in 1927-'28 (vernieuwing terra cotta medaillons binnenplaats), 1903-70 (Spanjaardsgat, door J.F.L. Frowein) en 1947-'54 (hoofdgebouw en zuidelijk voorgebouw, A. van der Steur).

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.A. Pennartz/Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 04-11-2008/15-02-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
1992, Gemeente Breda, opgraving.1994, Gemeente Breda, kasteelgracht1994, Gemeente Breda, binnenplaats2004, Gemeente Breda, kasteelgracht, oostzijde2005, Gemeente Breda, kasteelgracht (informatie in NKS documentatiecentrum) 2005, BCE, proefputten/proefsleuven (archis 38182)2007, BCE, Archeologische begeleiding (archis 25672)2009, BILAN, bureauonderzoek (archis 36845)2011, Gemeente Breada, proefputten/proefsleuven (archis 45040)

Geomorfologische codering
B, Bebouwing

Bodemkundige codering
|h Bebouwing