Object
Besoyen

Locatie
Adres: Kasteellaan, ong.
Waalwijk
Gemeente Waalwijk
Provincie Noord-Brabant

Het kasteel Besoyen lag in het gelijknamige dorpje, dat inmiddels is vergroeid met de plaats Waalwijk. Het ziekenhuis aan de Kasteellaan is de locatie waar (mogelijke) muurrestanten van het kasteel in 2002 aangetroffen zijn. De hier gegeven coördinaten zijn gebaseerd op Archis waarnemingsnummer 48304, waar in 2002 de archeologische begeleiding plaatsvond door BAAC.

Typologie

Reconstructietekeningen van H. Stokwielder tonen een bouwwerk van twee haaks op elkaar geplaatste, rechthoekige bouwlichamen. Overigens wijken deze tekeningen nogal af van andere tekeningen, welke diverse gebouwen laten zien, met o.a. zware torens. Bij de reconstructietekeningen heeft het huis op iedere hoek slechts een arkeltorentje [vd Wielen].

Etymologie
Oyen is een oude term voor laaggelegen weilanden bij rivieren. Besoyen is een verbastering van 'bij oyen' [vd Wielen].

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 26-06-2003

Als men langs de waterpartij aan de Van Assendelftstraat loopt kan men op sommige plaatsen langs het beschot nog stukken baksteen vinden, die verloren in de modder aan de waterkant liggen [vd Wielen].

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er is in het landschap niet meer waarneembaar waar het kasteel gestaan heeft. Er is een ziekenhuis overheen gebouwd. Wel bevinden zich mogelijk nog muurresten in de bodem, zoals aangetroffen bij opgravingen 1975, 1983 en 2002 en bij boringen in 2008.

Oudste vermelding
Datum: 1392
Bron: J. Rosendaal: Het Kasteel van Besoyen! (zie literatuurlijst)

"'gezate daar Willem van Besoyen in te wonen plach'."

Volgens Joost van Rosendaal is de eerste vermelding uit 1392. Op 4 mei wordt door de heer van Besoyen, Willem van Besoyen, beleend met een 'gezate daar Willem (waarschijnlijk de vader) van Besoyen in te wonen plach'. Willem van Besoyen hield het goed in leen van Jan van der Leck (van Polanen) [vd Wielen].

Bezitsgeschiedenis
Wellicht was Willem van Duvenvoorde de bouwer van het kasteel. Deze Willem was een bastaardbroer van de stichter van het geslacht Van der Leck, welke later het kasteel in bezit kreeg. Jan van der Leck stond het goed in leen af aan Willem van Besoyen. Bij de huwelijksvoorwaarden tussen Catharina, dochter van Willem van Besoyen, en Jan van Dongen, in 1432, wordt bepaald dat de hofstede te Besoyen na de dood van Willem en diens vrouw aan Jan toekomt. Echter komen Jan en Catharina beiden eerder te overlijden dan Willem en z'n vrouw. Tegenstrijdig is het feit dat Johan, graaf van Nassau, Willem in 1446 met het goed beleend. Willem draagt vervolgens Johan van Nassau in 1447 het huis op ten behoeve van zijn kleindochter Beatrijs van Dongen. Op 2 maart 1534 draagt Gerrit van Assendelft, kleinzoon van Beatrijs en president van Holland, Hendrik van Nassau een 'gezate en toebehoren en 21 mergen te Besoyen' op 'ten behoeff van Dirck van Assendelft', zijn broer. In 1654 komt Adriana van Schagen in het bezit van een gezate lands te Besoyen, die zij drie jaar later opdraagt aan Wilhelm Vincent van Wittenhorst [vd Wielen].

Historische betekenis
Het was het stamhuis van de heren van Besoyen, vroeger een aparte nederzetting, nu een deel van Waalwijk [vd Wielen].

Bouwgeschiedenis
Het kasteel moet gebouwd zijn voor 1392, en werd waarschijnlijk in 1586 verwoest, daar het leger van prins Maurits bijna geheel Besoyen heeft verwoest. In 1640 wordt het huis als verbrand aangeduid. In 1718 moeten er nog imposante ruïnes gestaan hebben. In 1975 kwamen er bij werkzaamheden bakstenen aan het licht, maar het terrein werd verder niet onderzocht. Dit gebeurde pas eind 1983, toen de resten opgegraven, opgemeten en geregistreerd werden [vd Wielen].

Afbeeldingen
- Pentekening, 1718, 't Ruinen Besoijen aen de Noord-Oostzijde 16 aug, toegeschreven aan H. Pola, Prentencollectie NB Genootschap (Stevens 1986, 19).- Pentekening, 1718, Besoijen aen de Zuijd Zuijd-Oost zijde 16 aug, toegeschreven aan H. Pola, Prentencollectie NB Genootschap (Stevens 1986, 15).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Gemeente Besoijen, Noord Brabant. Sectie C, blad 2, 286 (http://watwaswaar.nl/#Uu-Lw-8-ed-1v-1-36YK-1T3Y---2ft, geraadpleegd op 31-01-2011).- Tekening, 1986, Besoyen, noord-oost, reconstructietekeningm, door H. Stokwielder (Stevens 1986, 20)- Tekening, 1986, Besoyen, zuid-zuidoost, reconstructietekening, door H. Stokwielder (Stevens 1986, 16)- Google Earth foto, 2011, locatie Besoyen (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie). De afbeelding van Rademaker 'Besoyen bij Heusden' (Beelaerts van Blokland 2006, 212) is hoogstwaarschijnlijk een verkeerd betitelde afbeelding van kasteel Nederhemert.

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1840, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden. Deel 2, Gorinchem, 351.- Beelaerts van Blokland, W., Ch Dumas, H. Ronnes, 2006, De kasteeltekeningen van Abraham Rademaker, Zwolle/Wijk bij Duurstede, 212, 432.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. ‘Van Burcht tot Landhuis’, ’s-Hertogenbosch, 146.- Cleijne, I.J., L.J. Bimmel, 2002, Waalwijk, Kasteel van Besoyen, Archeologische waarneming. BAAC-rapport 02-0.25.- Janse, A., 2001, Ridderschap in Holland. Portret van een adellijke elite in de Late Middeleeuwen, Holversum, 133.- Krekelbergh, N.J., 2009, Waalwijk. Plangebied Besoyen, Archeologsich vooronderzoek. BAAC rapport V-09.0001.- Sasse van IJsselt, A.F.O. Van, 1918, 'Beschrijving van de kasteelen staande of gestaan hebbende in het Hollandsch deel van Noord-Brabant', Bijdragen van het Provinciaal genootschap van kunsten en wetenschappen in Noordbrabant, 6-7.- Stevens, B., 1986, 'Het kasteel van Besoyen', Het Brabants Kasteelm 1/2 1986, 13-23.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 31-01-2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
BAAC onderzoek in 2002 (begeleiding op Ziekenhuis-terrein) rapport V-09.0001 en 2008 (booronderzoek ten noorden van Archis waarnemingen) - Rapport 02.025

Geomorfologische codering
B, Bebouwing

Bodemkundige codering
|h Bebouwing