Object
Hulst, castrum

Locatie
Adres: Kruisstraat / Steenstraat
Hulst
Gemeente Hulst
Provincie Zeeland

In het centrum van Hulst zijn aan de Kruisstraat restanten aangetroffen van bakstenen fundamenten. In de literatuur is het vermoeden uitgesproken dat het hier gaat om de restanten het in een tiende-eeuwse oorkonde genoemde 'castra Hulust'.

Typologie

Het is niet bekend welk type versterking dit castrum is geweest. Op basis van de veronderstelde bouwkundige beschrijving door Stockman en Everaers (2001) en Stockman (2011) kan er sprake zijn van een kasteelberg of motte.

Etymologie
Onbekend.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 25-08-2013

Er bevinden zich restanten van zware fundamenten onder de vloer van een woning aan de Kruisstraat te Hulst. Of het hier gaat om de resten van een kasteel of een ander gebouw, is niet bekend.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Bovengronds zijn er geen resten meer van deze versterking. Er zijn de resten van fundamenten aangetroffen aan de Kruisstraat die wellicht te interpreteren zijn als resten van een bijgebouw of een latere uitbreiding van het eerste kasteel van Hulst.

Afmetingen
Over de afmetingen van het kasteel is niets bekend. De aangetroffen muurresten waren 1,30 meter dik.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Sanderus Flandria Illustrata, p. onbekend

"'Castra Hulust'."

Het is niet bekend of er een castrum Hulust heeft bestaan. Antonius Sanderus in zijn zeventiende-eeuwse Flandria Illustrata vermeldt een 'castrum Hulust', en hij wordt daarin gevolgd door Brand (1972) en Stockman en Everaers (2001). Deze vermelding zou afkomstig zijn uit een oorkonde van keizer Otto III voor de bisschop van Utrecht van eind 10e eeuw. Een oorkonde van Otto III voor de bisschop van Utrecht waarin een Hulust voorkomt, is tot op heden echter onvindbaar gebleken. Ook in andere keizersoorkonden uit die tijd komt geen Hulust voor. De toponymische woordenboeken van Gysseling en van Künzel/Blok en Verhoeff geven als oudste vermelding van de naam Hulst de oorkonde uit 1108 betreffende de kerken van de Vier Ambachten. Brand daarentegen meldt dat in 936 Hulsta wordt genoemd in enkele oorkonden die door A. Kluit zijn vermeld in zijn 'Historia Critica Comitatus Hollandiae et Zeelandiae, Middelburg 1780, D. III, p. 23 (Brand 1972, 6).

Bezitsgeschiedenis
Het kasteel was een leen van het Gentse kasteel de Oudenburg (Adriaanse 1927, 128). Het kasteel is (jaren onbekend) in het bezit geweest van de heren Van der Gracht (Stockman 2011, 114).

Historische betekenis
Het kasteel was de residentie van o.m. het geslacht Van der Gracht. Leden van de familie Van der Gracht worden genoemd in de 12e en vroege 13e eeuw (mededeling P. Henderikx 2013).

Bouwgeschiedenis
Het is niet zeker of er ooit een castrum Hulust heeft bestaan. In 2000 en 2001 heeft het Provinciaal Archeologisch Centrum Zeeland (PACZ) uit Middelburg archeologische waarnemingen verricht onder een houten vloer van het voormalig patronaatsgebouw aan de Kruisstraat in het centrum van Hulst, in de directe omgeving van de Steenstraat. Onder de vloer bleken enkele 1,30 meter brede funderingsresten aanwezig te zijn, opgebouwd met rode en gele bakstenen van verschillend formaat, die in leem waren gelegd. Volgens Stockman (2011, 115) zouden dit zeer goed funderingen kunnen zijn geweest van het eerste kasteel of van een bijgebouw. Rondom de nederzetting ontwikkelde zich dan later een stad. Door de bevolkingsgroei zou het kasteel in het centrum van Hulst rond 1200 verlaten zijn en werd juist buiten de stad een nieuw kasteel gebouwd. Het is echter maar zeer de vraag of de aangetroffen bakstenen funderingsresten aan een negende-eeuws kasteel kunnen worden toegeschreven, daar het gebruik van baksteen pas in de twaalfde eeuw voor het eerst wordt toegepast. Als het hier toch gaat om de resten van een kasteel, dan betreft het waarschijnlijk eerder de bakstenen funderingen van een bijgebouw of van een uitbreiding van het kasteel in de twaalfde eeuw.

Afbeeldingen
Foto's en een veldtekening met betrekking tot de archeologische waarnemingen onder de vloer van de woning aan de Kruisstraat bevinden zich in het Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) van de SCEZ, onder projectnummer 0141. Verder zijn er geen afbeeldingen bekend van dit object.

Bronnen
Antonius Sanderus, Flandria illustrata, sive Descriptio comitatus istius per totum terrarum orbem celeberrimi, III tomis absoluta. Keulen 1641-1649. http://adore.ugent.be/view?q=_id:"archive.ugent.be:EEB84A32-D219-11DF-9DFE-FEF978F64438"

Literatuur
- Stockman, P., 2011, Middeleeuws Hulst, in: Jaarboek Oudheidkundige Kring “De Vier Ambachten” Hulst, Hulst, 95-160.- Stockman, P. en P. Everaers, 2001, “Versterckt Zeeland”, Middelburg.- Brand, P.J., 1972, De geschiedenis van Hulst, Hulst.

Documentatie
Documentatiemap in het Zeeuws Archeologisch Archief; projectnr. 0141.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan binnenstad Hulst, vastgesteld d.d. 08-11-2012. Enkelbestemming centrum.)
Bestemming:
Bestemming:  (Dubbelbestemming: beschermd stadsgezicht. Waarde archeologie-1.)

Auteur en datum
Auteur: Hans Jongepier, M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 08-10-2013, 29-11-2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
2000 en 2001: PACZ, J. Jongepier.

Geomorfologische codering
bebouwing

Bodemkundige codering
ih BEBOUW