Object
Ossenisse / Hof ter Nisse

Locatie
Adres: Onbekend
Ossenisse
Gemeente Hulst
Provincie Zeeland

Het is niet bekend waar het kasteel van Ossenisse precies heeft gestaan. Kort na 1800 ging als gevolg van een dijkval een oppervlakte van ongeveer 68 ha in de noordwestelijke hoek van de Nijspolder verloren en kwamen de funderingen van het voormalige kasteel buitendijks te liggen (Van den Broecke 1978, 289).De funderingen liggen tegenwoordig dus onder de Westerschelde. Volgens Van der Aa (1846), dl. 8 p. 629, waren in zijn tijd van de Hof Ter Nisse nog enige overblijfselen binnendijks te zien. Zou dit een vergissing van Van der Aa zijn, en bedoelde hij ‘buitendijks’? Van der Aa noemt Ter Nisse een oud adellijk kasteel, gelegen noordwaarts van het dorp, aan de rand van de Westerschelde. De Tegenwoordige Staat (1740) heeft het over enige overblijfsels van een oud adellijk huis ‘’t Hof ter Nesse’. Een kasteelachtig gebouw, aangeduid als Hof ter Nisse, gelegen een stuk ten noorden van het dorp Ossenisse, is getekend op veel kaarten uit de tweede helft van de 17e en uit de 18e eeuw (Zie de atlas van Gittenberger en Weiss, Zeeland in oude kaarten), maar niet op de kaarten van Zeeland van Van Deventer en Sgroten en op kaarten uit de late 16e en de eerste helft van de 17e eeuw.

Typologie

Bij Ossenisse gaat het vermoedelijk om een adellijk huis. Dit blijkt uit de vermelding van Bongenaar 1987, 14. Op de kaart van Visscher-Roman uit 1655 staat het kasteel afgebeeld als een rechthoekig gebouw met één of twee torens. Op de kaart van Tirion uit de tweede helft van de achttiende eeuw is het kasteel weergegeven als een rechthoekig omgracht gebouw met een toren.

Etymologie
Een nesse is in water vooruitstekend land.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 07-06-2012

Huidige functie:

N.v.t.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De fundamenten liggen onder de WesterscheldeDe resten van het kasteel liggen vermoedelijk onder de Westerschelde.

Afmetingen
Er is niets bekend over de vorm en de afmetingen van het hof of kasteel.

Oudste vermelding
Datum: 1211
Bron: Gottschalk 1984, 37

"Er is geen citaat voorhanden."

In een charter uit 1211 is al sprake van het hof ter Schorre, dat ook in de omgeving van Ossenisse moet hebben gelegen. In de 13de eeuw, onder meer in 1287, vonden overstromingen plaats, waarna het gebied in 1290 werd herdijkt. De oorkonde uit 1211 wordt genoemd door Gottschalk (Gottschalk 1984, Vier Ambachten, 37). Hof (Ter) Schorre of Schore was een van de twee uithoven van de Gentse Sint-Baafsabdij onder Ossenisse; de andere uithof heette Volkartsnesse (Zie over beide uithoven A. Verhulst, De Sint-Baafsabdij te Gent en haar grondbezit, Brussel 1958, 503-509, overigens op diverse punten verbeterd door Gottschalk in haar boek over de Vier Ambachten). De uithof Ter Schorre werd gelocaliseerd in de ‘Kerkpolder’. In 1384 ging de uithof Ter Schorre ten onder ten gevolge van een moedwillige inundatie (Gottschalk, 1984, 310).

Bezitsgeschiedenis
Er is niets bekend over de stichter van het hof. Ter Nesse was een uithof van Sint Baafs. Dat die toen door de abdij Baudeloo werd gepacht, is denkbaar. Ter Nisse houdt verband met de tweede uithof van de Sint-Baafsabdij, Volkartsnesse. De uithof Volkartsnesse ging door de stormvloed van 1288 ten onder, maar werd na de herbedijking van het land herbouwd en heette voortaan Ter Nisse/Nesse, gelegen in de Nijspolder. In de 14e eeuw werd het goed door de abdij verpacht. In 1351 was bijvoorbeeld ridder Jan van den Moere de pachter van Ter Nisse. Evenals Ter Schorre ging ook Ter Nisse in 1384 ten onder, maar het schijnt daarna te zijn herbouwd (Gottschalk 1984, 229, 310, 371). Mogelijk kwam het toen in handen van adellijke families en werd de uithof een kasteeltje. Het enige dat over de bewoners bekend is is dat Abt Everardus, heer van Baudeloo, woonde "in het oud adellijk kasteel Huis Ter Nesse aan de Knuitershoek, liggende in de Nespolder (Nijspolder). Hij overleed er op 9 november 1457." (Bongenaar 1987, 14).

Historische betekenis
Uithof van de Sint-Baafs abdij. Na 1384 een kasteeltje voor adellijke families.

Bouwgeschiedenis
In een charter uit 1211 is al sprake van het hof ter Schorre, dat ook in de omgeving van Ossenisse moet hebben gelegen. In de 13de eeuw, onder meer in 1287, vonden overstromingen plaats, waarna het gebied in 1290 werd herdijkt. De oorkonde uit 1211 wordt genoemd door Gottschalk (Gottschalk 1984, Vier Ambachten, 37). Hof (Ter) Schorre of Schore was een van de twee uithoven van de Gentse Sint-Baafsabdij onder Ossenisse; de andere uithof heette Volkartsnesse (Zie over beide uithoven A. Verhulst, De Sint-Baafsabdij te Gent en haar grondbezit, Brussel 1958, 503-509, overigens op diverse punten verbeterd door Gottschalk in haar boek over de Vier Ambachten). De uithof Volkartsnesse bestond dus al in 1211. In 1288 ging het ten onder en na de herbedijking van het land werd het herbouwd en heette voortaan Ter Nisse/Nesse (de persoonsnaam in Volkartsnesse was zinloos geworden (Gottschalk 1984, 229)). Ter Nisse ging in 1384 door een inundatie ten onder, maar het schijnt daarna te zijn herbouwd. Volgens de Tegenwoordige Staat van Zeeland moeten er rond 1751 nog restanten van het kasteel te zien zijn geweest, die tegen het eind van de 18de eeuw waarschijnlijk waren opgeruimd, daar de resten op een kaart uit 1800 niet meer waren weergegeven. Als gevolg van een dijkval kort daarna kwamen de funderingen buitendijks te liggen. In de Zeelandia Illustrata uit 1878 staat vermeld dat de funderingen bij zeer laag water nog boven water kwamen (Van den Broecke 1978, 289).

Afbeeldingen
- De kaart van Visscher-Roman uit 1655 toont enkele kilometers ten noord-noordwesten van Ossenisse, direct onder de dijk, het Hof Ter Nesse.- Kaart van J. Tirion uit ca. 1753.

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
Aa, A.J. van der, 1846, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, Gorinchem, 629. Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 287-289.Bongenaar. G.J.G., 1987, De geschiedenis van Ossenisse, Kloosterzande.Gottschalk, M.K.E., 1984, De vier ambachten en het Land van Saaftinge in de Middeleeuwen, Assen.Verhulst, A., 1958, De Sint-Baafsabdij te Gent en haar grondbezit (VIIe-XIVe eeuw). Bijdrage tot de kennis van de structuur en de uitbating van het grootgrondbezit in Vlaanderen tijdens de middeleeuwen, Brussel.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied gemeente Hulst d.d. 30-05-2012)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Hans Jongepier
Beschrijving gemaakt: 08-10-2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
N.v.t.

Bodemkundige codering
N.v.t.