Object
Maalstede te Hulst

Locatie
Adres: Koolzaadweg, ong.
Hulst
Gemeente Hulst
Provincie Zeeland

Kasteel Maalstede lag ten oosten van de oude stadskern van Hulst, ten zuiden van de moerschans (=water) bij de Koolzaadweg in de buurt.

Typologie

De typologie van het kasteel is onbekend.

Etymologie
Het kasteel is genoemd naar de bewoners, telgen uit het geslacht Van de Maalstede. Maalstede duidt op een gerechtsplaats. Het is niet onmogelijk dat het kasteel en de familie naar de gerechtsplaats van het ambacht Hulst heetten. Maalstede op Zuid-Beveland kan in dat geval naar de familie zijn genoemd. Essentieel is hier de vraag welk van de twee kastelen de familie het eerst bezat.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 28-08-2013

Huidige functie:

Geen huidige functie. Funderingen bevinden zich onder de grond.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Boven het maaiveld zijn geen sporen meer zichtbaar van het kasteel dat aan het eind van de 16e eeuw is verdwenen. Tegenwoordig is het terrein in gebruik als akkerland. Er liggen nog wel funderingen 40-125 cm onder het maaiveld.Enkelbestemming: agrarisch met natuur- en landschapswaarden; dubbelbestemming: waarde-beschermd stadsgezicht.

Afmetingen
Over de afmetingen zijn geen gegevens voorhanden.

Oudste vermelding
Datum: 1326
Bron: Adriaanse 1931, 37.

De eerste vermelding uit 1326 komt uit een stadsrekening van Hulst (Adriaanse 1931, 37): In 1326 kwamen Gentenaars naar Hulst om 'mijns heren Wulferds huus' te slopen. De naam Wulferd verwijst naar de vermoedelijke bouwheer Wolfert I of Wolfert II.

Bezitsgeschiedenis
Het kasteel is in het bezit geweest van de heren van (der) Maalstede (of Maelstede). De oudste vermelding dateert uit 1326. Toen kwamen lieden naar Hulst om 'mijns heren Wulferds huus' te slopen. Men vermoedt dat Wolfert I of Wolfert II het kasteel heeft gebouwd. Van den Broecke merkt op dat het kasteel omstreeks 1200 is gebouwd (Van den Broecke 1978, 277). In dat geval zal Wolfert I de bouwheer zijn geweest. Mocht dit wat later hebben plaatsgevonden zal Wolfert II de bouwheer zijn geweest. Het is echter onduidelijk welke historische bron ten grondslag ligt aan de hypothese van Van den Broecke. Uit de kerkrekeningen van Hulst blijkt dat de laatstbekende naamdrager Thonis van der Maelstede stierf in 1441 (Adriaanse 1931, 26).

Historische betekenis
Het kasteel was de residentie van het geslacht Van der Maalstede.

Bouwgeschiedenis
Als in het centrum van Hulst een eerste kasteel heeft gestaan zal dit waarschijnlijk door de bevolkingsgroei rond 1200 zijn verlaten en is door Wolfert van Maelstede een nieuw kasteel gebouwd, juist buiten de stad in de huidige Clingepolder, ten oosten van Hulst. In de omgeving van het tweede kasteel moet een getijmolen hebben gelegen, die voor de heren Van Maelstede de belangrijkste inkomstenbron vormde. In 1326 is het kasteel na een conflict tussen Jan van de Maalstede en de Vlaamse graaf/Gentenaren deels afgebroken, maar daarna mogelijk weer (deels) opgebouwd. Gottschalk schrijft dat in een stadsrekening van Hulst uit 1326 staat dat er in opdracht van Gent lieden naar Hulst kwamen om 'mijns heren Wulferds huus' te slopen. Zij vermeldt hierbij dat men ten onrechte heeft aangenomen dat in 1326 het kasteel geheel werd afgebroken (Gottschalk 1984, 269). Blijkens een schepenakte uit 1331 bestond namelijk het kasteel van heer Wolfert in dat jaar nog (Van den Broecke 1978, 279). Vervolgens is het door verschillende overstromingen in verval geraakt. Volgens de 17de eeuwse geschiedschrijver Van Lansberghe hadden de eigenaars wegens huwelijken met andere geslachten hun verblijf elders gevestigd (Adriaanse 1931, 26). Rond 1700 schijnen er nog restanten aanwezig te zijn geweest, want volgens Adriaanse schrijft Van Lansberghe dat in 1692 nog veel overblijfselen van de oude fundamenten te zien waren (Adriaanse 1931, 24). Op de stadsplattegrond van Jacob van Deventer uit 1560 is op de vermeende kasteellocatie evenwel niets weergegeven. De locatie is bekend uit onder meer een archeologische proefopgraving in 1968. Daarbij werden zware funderingen aangetroffen, bestaande uit rode en gele kloostermoppen.

Afbeeldingen
- Kadastrale minuut, 1828, Gemeente Clinge, Zeeland. Sectie A, blad 2, nrs, 120-121, 125 (ongeveer) (http://watwaswaar.nl/#LA-CW-8-ed-1v-1-27vc-qHo---2TO, geraadpleegd op 29-03-2010).- Google Earth foto, 2010, Locatie terrein Maalstede te Hulst (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).- Foto's van de proefopgraving uit 1968 in twee krantenartikelen (PZC 18 juli en 2 augustus 1968).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1846, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden deel 7, 498. - Adriaanse, J., 1927, De Poort van Hulst voor de vijftiende eeuw, Hulst. - Adriaanse, J., 1931, Het geslacht Van der Maelstede te Hulst en elders, in: Jaarboek Oudheidkundige Kring De Vier Ambachten, 23-39. - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 276-279. - Gottschalk, M.K.E., 1984, De vier ambachten en het Land van Saaftinge in de Middeleeuwen, Assen. - Trimpe Burger, J.A., 1970, Archeologisch nieuws uit Zeeland over de jaren 1968/1969, in: Zeeuws Tijdschrift, 20ste jaargang nr. 1, Middelburg, 5.- -

Documentatie
- Documentatiemappen in Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) van de SCEZ, onder projectnummers 0141 en 2531.- Krantenknipsels uit de Provinciale Zeeuwse Courant van 18 juli en 2 augustus 1968.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (Rijksmonument nummer 45653)

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied Hulst. Ontwerp 30-05-2012.)
Bestemming:  (Agrarisch met natuur- en landschapswaarden)

Auteur en datum
Auteur: Hans Jongepier
Beschrijving gemaakt: 09-12-2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
Archis Waarnemingsnummer 21152: In 1968 vond hier een proefopgraving plaats door P. Brand (ROB-correspondent) met scholieren. Funderingen liggen 40-125 cm onder maaiveld.

Overig onderzoek
Archis monumentnummer 652: Visuele inspecties: 1969, J.A. Trimpe Burger 1969: ROB, R.H.J. Klok In 2005 zijn enkele gutsboringen gezet. Hiermee werd de dikte van de bouwvoor vastgelegd.

Geomorfologische codering
2M14, Vlakte van ten dele verspoelde dekzanden (vervlakt foor veen en/of overstromingsmateriaal).

Bodemkundige codering
Mn52Cp-VI, Kalkarme poldervaaggronden; zavel, profielverloop 2.