Axel II
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Axel II
Axel II
Locatie
Adres: Hofplein, ongen.
Axel
Gemeente Terneuzen
Provincie Zeeland
Het tweede kasteel in Axel lag in het zuiden van de stad Axel, tussen de Burchtlaan en het Hofplein. De genoemde coördinaten geven de hoekpunten aan van het archeologische Rijksmonument, zoals dat in Archis vermeld is.
Adres: Hofplein, ongen.
Axel
Gemeente Terneuzen
Provincie Zeeland
Het tweede kasteel in Axel lag in het zuiden van de stad Axel, tussen de Burchtlaan en het Hofplein. De genoemde coördinaten geven de hoekpunten aan van het archeologische Rijksmonument, zoals dat in Archis vermeld is.
Typologie
(omgracht)
Het door de R.O.B. in 1963 opgegraven gebouw is een rechthoekig gebouw geweest. Dat het bij Axel II ging om een adellijk huis van paleisachtige allure is het meest aannemelijk.
(omgracht)
Het door de R.O.B. in 1963 opgegraven gebouw is een rechthoekig gebouw geweest. Dat het bij Axel II ging om een adellijk huis van paleisachtige allure is het meest aannemelijk.
Etymologie
Hof van de heren van Axel. De hof is genoemd naar de bezitters van het goed.
Hof van de heren van Axel. De hof is genoemd naar de bezitters van het goed.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 06-06-2012
Huidige functie:
N.v.t.
Laatst bijgewerkt: 06-06-2012
Huidige functie:
N.v.t.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het kasteel bestaat niet meer. Boven het maaiveld er geen resten van bewaard gebleven. Onder het maaiveld, binnen de grenzen van het onderhavige monument, bevinden zich hoogstwaarschijnlijk nog de restanten van het middeleeuwse hoofdgebouw, onder de afgevlakte 17de-eeuwse vestingwal. Buiten het monument werden de resten opgegraven van een vermoedelijk 15de-eeuws bijgebouw (of gevangenis) en de kapel, die hoorde bij het kasteel. Het terrein is een archeologisch Rijksmonument.N.v.t.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het kasteel bestaat niet meer. Boven het maaiveld er geen resten van bewaard gebleven. Onder het maaiveld, binnen de grenzen van het onderhavige monument, bevinden zich hoogstwaarschijnlijk nog de restanten van het middeleeuwse hoofdgebouw, onder de afgevlakte 17de-eeuwse vestingwal. Buiten het monument werden de resten opgegraven van een vermoedelijk 15de-eeuws bijgebouw (of gevangenis) en de kapel, die hoorde bij het kasteel. Het terrein is een archeologisch Rijksmonument.N.v.t.
Afmetingen
De totale afmetingen zijn gebaseerd op een projectie van de stadsplattegrond van Jacob van Deventer uit 1560 op de huidige topografische ondergrond. De afmetingen van de hoofdburcht hebben betrekking op het vermoedelijke hoofdgebouw dat in 1963 door de R.O.B. is opgegraven.
De totale afmetingen zijn gebaseerd op een projectie van de stadsplattegrond van Jacob van Deventer uit 1560 op de huidige topografische ondergrond. De afmetingen van de hoofdburcht hebben betrekking op het vermoedelijke hoofdgebouw dat in 1963 door de R.O.B. is opgegraven.
Oudste vermelding
Datum: Na 1452
Bron: Van den Broecke 1978, 285
"Er is helaas geen citaat voorhanden."
Nadat het eerste kasteel te Axel in 1452 werd verwoest, werd daarna het tweede kasteel te Axel gebouwd.
Datum: Na 1452
Bron: Van den Broecke 1978, 285
"Er is helaas geen citaat voorhanden."
Nadat het eerste kasteel te Axel in 1452 werd verwoest, werd daarna het tweede kasteel te Axel gebouwd.
Bezitsgeschiedenis
In 1452 werd het eerste kasteel te Axel verwoest. Tijdens deze verwoesting was dit eerste kasteel te Axel in het bezit van het geslacht Van der Gracht. Adriaan van Voorhout was op dat moment de bewoner. Hoe het tweede kasteel daarna functioneerde is niet helemaal bekend. Het was in bezit van een adellijk geslacht, maar het werd waarschijnlijk bewoond door een kasteelheer of kastelein. In 1501 overleed Maria van Berghen, toen vrouwe van Axel, op het kasteel (Van den Broecke 1978, 285). Dirk van der Gracht zou er in 1550 zijn overleden. Hij liet een dochter Maria na. Maria van der Gracht was gehuwd met Filips van Liedekerke. In 1574 werd het kasteel verwoest.
In 1452 werd het eerste kasteel te Axel verwoest. Tijdens deze verwoesting was dit eerste kasteel te Axel in het bezit van het geslacht Van der Gracht. Adriaan van Voorhout was op dat moment de bewoner. Hoe het tweede kasteel daarna functioneerde is niet helemaal bekend. Het was in bezit van een adellijk geslacht, maar het werd waarschijnlijk bewoond door een kasteelheer of kastelein. In 1501 overleed Maria van Berghen, toen vrouwe van Axel, op het kasteel (Van den Broecke 1978, 285). Dirk van der Gracht zou er in 1550 zijn overleden. Hij liet een dochter Maria na. Maria van der Gracht was gehuwd met Filips van Liedekerke. In 1574 werd het kasteel verwoest.
Historische betekenis
Het tweede kasteel te Axel was vermoedelijk van minder betekenis dan het eerste kasteel aldaar. Het eerste kasteel zal echt de verdedigbare woning van het ambachtsheerlijke geslacht Van Axel zijn geweest. Maar de ambachtsheren van Axel uit de 15de en 16de eeuw woonden voornamelijk elders. Het tweede kasteel diende slechts als verblijf voor de ambachtsheren wanneer zij Axel bezochten. Verder zal het het verblijf zijn geweest van een kastelein als zaakwaarnemer van de ambachtsheer. Ook kan de ambachtsschepenbank van Axel er recht hebben gesproken en kan het de functie van gevangenis hebben gehad.
Het tweede kasteel te Axel was vermoedelijk van minder betekenis dan het eerste kasteel aldaar. Het eerste kasteel zal echt de verdedigbare woning van het ambachtsheerlijke geslacht Van Axel zijn geweest. Maar de ambachtsheren van Axel uit de 15de en 16de eeuw woonden voornamelijk elders. Het tweede kasteel diende slechts als verblijf voor de ambachtsheren wanneer zij Axel bezochten. Verder zal het het verblijf zijn geweest van een kastelein als zaakwaarnemer van de ambachtsheer. Ook kan de ambachtsschepenbank van Axel er recht hebben gesproken en kan het de functie van gevangenis hebben gehad.
Bouwgeschiedenis
Na de verwoesting van het eerste kasteel te Axel in 1452 is in het zuiden van de stad een nieuw kasteel gebouwd. Dat zogenaamde hof van de heren van Axel was omringd door wallen en grachten en bevatte tevens een kapel en een gevangenis. Door de Allerheiligenvloed in 1570 en de verwoesting door de Geuzen raakte het kasteel beschadigd en op 26 juli 1574 is het complex in vlammen opgegaan. Het kasteel werd hierna niet meer herbouwd. Op de plaats van het kasteel liet prins Maurits na 1586 wallen aanleggen. De voormalige provinciaal archeoloog ir. J.A. Trimpe Burger heeft het in zijn publicatie uit 1967, waarin hij de resultaten van het archeologisch onderzoek uit 1963 heeft beschreven, over een vermoedelijk bijgebouw, dat hij had opgegraven, maar had daarbij zijn twijfels. Volgens een stadsrekening uit 1592 moeten er naast het hoofdgebouw ook een kapel en een gevangenis op het terrein van het hof hebben gestaan (Trimpe Burger 1967, 49). Het bijgebouw zou dus ook de gevangenis geweest kunnen zijn. Het hoofdgebouw heeft volgens de 16de eeuwse stadsplattegrond van Jacob van Deventer - die tevens een bijgebouw zonder torens en een kapel weergeeft - een toren gehad. Blijkens de plattegrond van het opgegraven gebouw is in het noordwestelijke deel een wenteltrap aanwezig geweest, wat wijst op de aanwezigheid van een toren. Het in 1963 opgegraven huis zou daarom eventueel het tweede kasteel van Axel oftewel het hoofdgebouw geweest kunnen zijn. Dan zou het eerste kasteel van Axel in de directe omgeving kunnen hebben gestaan, te meer daar Trimpe Burger de vondst meldde van zeer veel baksteenpuin onder de vestingwal van Maurits van mogelijk vroegere datum dan die van het opgegraven gebouw, dat volgens Trimpe Burger uit de 15de eeuw zal dateren.
Na de verwoesting van het eerste kasteel te Axel in 1452 is in het zuiden van de stad een nieuw kasteel gebouwd. Dat zogenaamde hof van de heren van Axel was omringd door wallen en grachten en bevatte tevens een kapel en een gevangenis. Door de Allerheiligenvloed in 1570 en de verwoesting door de Geuzen raakte het kasteel beschadigd en op 26 juli 1574 is het complex in vlammen opgegaan. Het kasteel werd hierna niet meer herbouwd. Op de plaats van het kasteel liet prins Maurits na 1586 wallen aanleggen. De voormalige provinciaal archeoloog ir. J.A. Trimpe Burger heeft het in zijn publicatie uit 1967, waarin hij de resultaten van het archeologisch onderzoek uit 1963 heeft beschreven, over een vermoedelijk bijgebouw, dat hij had opgegraven, maar had daarbij zijn twijfels. Volgens een stadsrekening uit 1592 moeten er naast het hoofdgebouw ook een kapel en een gevangenis op het terrein van het hof hebben gestaan (Trimpe Burger 1967, 49). Het bijgebouw zou dus ook de gevangenis geweest kunnen zijn. Het hoofdgebouw heeft volgens de 16de eeuwse stadsplattegrond van Jacob van Deventer - die tevens een bijgebouw zonder torens en een kapel weergeeft - een toren gehad. Blijkens de plattegrond van het opgegraven gebouw is in het noordwestelijke deel een wenteltrap aanwezig geweest, wat wijst op de aanwezigheid van een toren. Het in 1963 opgegraven huis zou daarom eventueel het tweede kasteel van Axel oftewel het hoofdgebouw geweest kunnen zijn. Dan zou het eerste kasteel van Axel in de directe omgeving kunnen hebben gestaan, te meer daar Trimpe Burger de vondst meldde van zeer veel baksteenpuin onder de vestingwal van Maurits van mogelijk vroegere datum dan die van het opgegraven gebouw, dat volgens Trimpe Burger uit de 15de eeuw zal dateren.
Afbeeldingen
- Kadastrale minuut, 1824, Gemeente Axel, Zeeland. Sectie G, blad 1 (locatie niet aan te geven) (http://watwaswaar.nl/#JU-C0-7-ed-1v-1-1yOu-ots---1Ld, geraadpleegd op 29-03-2010).- Foto, 1967, Opgraving kasteel van Axel (Van den Broecke, 1978, p. 284).- KLM luchtfoto, opgraving kasteel van Axel (Documentatiecentrum NKSm documentatiemap 'Axel').- Google Earth foto, 2010, Locatie terrein Axel II (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).- Opgravingstekeningen en foto's R.O.B. uit 1963 (In Zeeuws Archeologisch Archief van de SCEZ; projectnr. 2572; tekeningnummers AXE KA T1 t/m T4, nrs. 1299 t/m 1302).
- Kadastrale minuut, 1824, Gemeente Axel, Zeeland. Sectie G, blad 1 (locatie niet aan te geven) (http://watwaswaar.nl/#JU-C0-7-ed-1v-1-1yOu-ots---1Ld, geraadpleegd op 29-03-2010).- Foto, 1967, Opgraving kasteel van Axel (Van den Broecke, 1978, p. 284).- KLM luchtfoto, opgraving kasteel van Axel (Documentatiecentrum NKSm documentatiemap 'Axel').- Google Earth foto, 2010, Locatie terrein Axel II (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).- Opgravingstekeningen en foto's R.O.B. uit 1963 (In Zeeuws Archeologisch Archief van de SCEZ; projectnr. 2572; tekeningnummers AXE KA T1 t/m T4, nrs. 1299 t/m 1302).
Bronnen
N.v.t.
N.v.t.
Literatuur
- Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 281-285. - Hoekstra, T.J., Janssen, H.L. en Moerman, I.W.L., 1981, Liber Castellorum. Veertig variaties op het thema kasteel, Zutphen, 32. - Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1982, Axel, in: Encyclopedie van Zeeland I, Middelburg, 73-78. - KNOB Bulletin, 1963, 204* - KNOB Bulletin, 1964, 141* - KNOB Bulletin, 1965, 83* - Stenvert, R., et al., 2003, Monumenten in Nederland. Zeeland, Zeist/Zwolle, 73. - Trimpe Burger, J.A., 1967, Opgravingen in de oude stad van Axel (Steentijd, Romeinse tijd, Middeleeuwen), in: Berichten van de R.O.B. 17, Amersfoort, 35-52.
- Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 281-285. - Hoekstra, T.J., Janssen, H.L. en Moerman, I.W.L., 1981, Liber Castellorum. Veertig variaties op het thema kasteel, Zutphen, 32. - Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1982, Axel, in: Encyclopedie van Zeeland I, Middelburg, 73-78. - KNOB Bulletin, 1963, 204* - KNOB Bulletin, 1964, 141* - KNOB Bulletin, 1965, 83* - Stenvert, R., et al., 2003, Monumenten in Nederland. Zeeland, Zeist/Zwolle, 73. - Trimpe Burger, J.A., 1967, Opgravingen in de oude stad van Axel (Steentijd, Romeinse tijd, Middeleeuwen), in: Berichten van de R.O.B. 17, Amersfoort, 35-52.
Documentatie
Documentatie overig: diverse krantenartikelen uit de jaren ’60 met foto’s van de opgraving (Documentatiecetrum NKS, documentatiemap 'Axel').Diverse documentatie, foto's en archeologische veldtekeningen uit de jaren '60 in het Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) van de SCEZ te Middelburg. Projectnr. 2572.
Documentatie overig: diverse krantenartikelen uit de jaren ’60 met foto’s van de opgraving (Documentatiecetrum NKS, documentatiemap 'Axel').Diverse documentatie, foto's en archeologische veldtekeningen uit de jaren '60 in het Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) van de SCEZ te Middelburg. Projectnr. 2572.
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status: (rijksmonumentnummer 45120)
Status: (rijksmonumentnummer 45120)
Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Axel d.d. 26-02-2006. Enkelbestemming maatschappelijke doeleinden.)
Bestemming:
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Axel d.d. 26-02-2006. Enkelbestemming maatschappelijke doeleinden.)
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: Hans Jongepier
Beschrijving gemaakt: 02-10-2013
Auteur: Hans Jongepier
Beschrijving gemaakt: 02-10-2013
Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Archeologisch onderzoek RCE
Archis monumentnummer 86: 1963: ROB, proefsleuf 1964: ROB, proefsleuf, een restant van de kapel is gevonden Visuele inspecties: 1969: Provinciaal Archeoloog, J.A. Trimpe Burger
Archis monumentnummer 86: 1963: ROB, proefsleuf 1964: ROB, proefsleuf, een restant van de kapel is gevonden Visuele inspecties: 1969: Provinciaal Archeoloog, J.A. Trimpe Burger
Overig onderzoek
2002, booronderzoek door RAAP.
2002, booronderzoek door RAAP.
Geomorfologische codering
B, Bebouwing
B, Bebouwing
Bodemkundige codering
|h Bebouwing
|h Bebouwing
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.