Axel I

VOLLEDIG [?]

Object
Axel I

Locatie
Adres: Onbekend
Axel
Gemeente Terneuzen
Provincie Zeeland

Het is niet bekend waar het eerste kasteel van Axel, bekend uit de 16de-eeuwse Kroniek van Axel, gestaan heeft.

Typologie

De typologie van dit kasteel is niet bekend.

Etymologie
Het kasteel is genoemd naar de plaats Axel.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 30-05-2013

N.v.t.

Oudste vermelding
Datum: Begin 16de eeuw
Bron: De Mul 1940, 163

Jacob de Hont (1487-1525) heeft in zijn Kroniek van Axel over een burchtheuvel geschreven, die rond 1200 'in kerckheede' zou zijn aangelegd. De kerckheede zal het water bij de kerk zijn geweest: 'In het jaar 1200 verrees de heuvel, die midden in 'kerckheede' stond, uit het rondliggende water en de grond werd uitgegraven en tot een heuvel opgestapeld en op dien heuvel werd een groote burcht gebouwd met vier vierkante torens. In dien burcht woonde een zekere Olivier van Axel.' (De Mul 1940, 163). Dit citaat komt uit het handschrift van Jacob de Hont, kapelaan van Axel in het begin van de 16de eeuw. Het handschrift behandelt de geschiedenis van Axel van 621-1525. Een belangrijke bron voor Jacob de Hont was een handschrift van Anthonius Stalin, eveneens een Axelse geestelijke die een halve eeuw vroeger leefde. Gegevens uit de 15de eeuw en vroeger zijn dus afkomstig van Stalin. In hoeverre die gegevens betrouwbaar zijn is niet bekend.

Bezitsgeschiedenis
De oudste vermelding uit begin 16de eeuw verhaalt over een burchtheuvel, die rond 1200 zou zijn aangelegd en waarop vervolgens het kasteel Axel (I) zou zijn opgetrokken. Deze burcht zou zijn bewoond door een zekere Olivier van Axel. Inderdaad weten wij van het bestaan van een Olivier van Axel, die leefde in de 13de eeuw. Het geslacht van de heren van Axel gaat echter nog verder terug. Rond 1100 was Robrecht erfelijk heer van Axel. In 1177 wordt Walter van Axel in een charter vermeld; in 1201 werd onder de Vlaamse edelen onder meer Philips van Axel vermeld. Op de 13de-eeuwse zegels uit de Vier Ambachten komen in 1226 Jan van Axel voor, in 1236 Hendrik van Axel, in 1248 ridder Olivier van Axel, die werd opgevolgd door zijn zoon Robert, en in 1294 ridder Philips van Axel. In 1320 werd Philips van Axel nog als ambachtsheer vermeld. Jan van Axel schijnt de laatste van dat geslacht te zijn geweest; hij leefde nog in 1357. Vermoedelijk had hij geen zonen en kwam Axel door een erfdochter in het geslacht Masmines of Massime. Later kwam het ambacht Axel door erfdochters achtereenvolgens in de geslachten Van Rasseghem, De Vos, Van Lichtevelde, Ghistelles, Van der Gracht, Liederkerke, Basta en d'Ennetières (Bronnen: Zelandia Illustrata en Van den Broecke, 1978). Tijdens de verwoesting van het eerste kasteel in 1452 was Adriaan van Voorhout de bewoner.

Historische betekenis
Het eerste kasteel van Axel was de belangrijkste residentie van het geslacht Van Axel. Van de 12de tot de 14de eeuw bestond het ambachtsheerlijk geslacht Van Axel. Het is inderdaad aannemelijk dat deze familie ter plaatse over een kasteel beschikte. Echter, de enige bron die ons over dat kasteel informeert lijkt de vroeg-16de-eeuwse kroniek van Jacob de Hont te zijn. Alles hangt dus af van de vraag hoe betrouwbaar die bron is.

Bouwgeschiedenis
Rond 1200 moet het eerste kasteel van Axel zijn gebouwd op een burchtheuvel, als wij de 16de-eeuwse kroniek van Axel moeten geloven. In 1452 is het kasteel waarschijnlijk verwoest door de troepen van Filips de Goede en de Gentenaren, nadat het in 1248 en 1295 ook al schade had geleden (Van den Broecke 1978, 283). Het in 1963 door J.A. Trimpe Burger opgegraven huis zou het tweede kasteel van Axel (of een bijgebouw) geweest kunnen zijn. Dan zou het eerste kasteel van Axel in de directe omgeving kunnen hebben gestaan, te meer daar Trimpe Burger de vondst meldde van zeer veel baksteenpuin onder de vestingwal van Maurits van mogelijk vroegere datum dan die van het opgegraven gebouw, dat volgens Trimpe Burger uit de 15de eeuw zal dateren.