Object
Hemeltje / Broodkist

Locatie
Adres: Sluisweg / Kempensweg
Nieuwerkerk
Gemeente Schouwen-Duiveland
Provincie Zeeland

De opgegeven coordinaten zijn die van de Archiswaarneming. Kuipers (1984) geeft 060.230/409.000. Het gaat hier om twee terreinen in de hoek tussen de huidige Sluis- en Kempensweg. De locatie was gelegen in Nieuwerkerk Beoosten Sweene. De Sweene, die tot 1953 de belangrijkste uitwateringsfunctie vervulde voor een groot gedeelte van polder de Vierbannen van Duiveland, scheidde de gebieden Beoosten en Bewesten Sweene (een sweene of zwin is oorspronkelijk een buitendijkse stroomgeul). Vóór de herverkaveling na de Februariramp 1953 was er nog sprake van gebogen perceelgrenzen en ronde ophogingen. Volgens Kuipers (1984, zie ook fig. 4) is er mogelijk sprake van een complex van twee bergjes (tweelingberg), noordelijk en zuidelijk van de (voormalige) Kempersweg. ’t Hemeltje was het zuidelijke perceel, en een aanpalend perceel Broodkist (Brôôdkiste) was gelegen ten noorden van de Kempersweg, wellicht de plaats waar de voorburcht lag.

Typologie

Wellicht ging het bij deze terreinen om een voormalig motteterrein. De typologie is toegekend op basis van cartografische gegevens, literatuur-, veldnamen- en luchtfoto-onderzoek.

Etymologie
Het complex (mogelijke tweelingberg) omvat drie voormalige percelen, met veldnamen ‘Hemeltje’ en ‘Broodkist’ (Kuipers 1984) en ‘Bergwei’ (De Man 1897). Hemeltje kan op hoge ligging (ophoging, bergje) duiden, Broodkist op de aanwezigheid van tufsteen.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2009

Er is bovengronds niets meer zichtbaar van dit object.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Bij de ingrijpende herverkavelingen na de Februariramp 1953 zijn de tot dan aanwezige kenmerken zoals ophogingen en ronde perceelsgrenzen verdwenen. Het terrein is vlak en in gebruik als akkerland. Het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.Bij de ingrijpende herverkavelingen na de Februariramp 1953 zijn de tot dan aanwezige kenmerken zoals ophogingen en ronde perceelsgrenzen verdwenen.

Afmetingen
De afmetingen zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1752
Bron: Kaart van Hattinga

"N.v.t."

Het bergje is afgebeeld op de kaart van Schouwen-Duiveland van Hattinga uit 1752.

Bezitsgeschiedenis
De bezitsgeschiedenis van dit object is onbekend.

Bouwgeschiedenis
De bouwgeschiedenis is onbekend; de laatste berg van mogelijk een tweelingberg (deze suggestie is van Kuipers, 1984) is afgegraven tussen 1752 en 1897. Dit bergje komt nog voor op de Hattingakaart van Schouwen-Duiveland uit 1752 (benoorden de weg, bij de kromming); De Man (1897) vermeldt een perceel Bergwei op 300 m van de (toenmalige) Sluisweg, ten noordoosten van de Kempersweg. Op de Chromotopografisch kaart uit 1914 (no. 599, Bruinisse) is ten noorden van de kromming in de Kempersweg mogelijk een rond, verhoogd perceel zichtbaar. De topografische kaart 1936/50 toont behalve een ophoging in de kromming, een kleine hoogte vlak ten zuiden van de Kempersweg (perceel ’t Hemeltje op de veldnamenkaart van 1988). Op dit kleine perceel met een typisch gebogen grens is volgens Kuipers ook oude cultuurgrond aangetroffen. Beide bergterreinen grenzen aan een groot perceel met de naam Broodkist benoorden de voormalige Kempersweg; bij een voormalige bergje te Westenschouwen (Kuipers 1984, nr. 1) komt deze naam Broodkist ook voor, die volgens Kuipers waarschijnlijk op de aanwezigheid van stukken tuf in de vorm van roggebroden duidt en de ligging van de voorburcht aangeeft. ’t Hemeltje lag in het eerste bevang Beoosten Sweene; de andere tot dit veronderstelde complex behorende percelen in het derde bevang Beoosten Sweene. Op de luchtfoto uit 1945 tonen beide bergpercelen een iets hogere ligging. Het perceel ten noorden van de weg laat hierop sporen van een afgegraven berg zien. Bij de ingrijpende herverkavelingen na de Februariramp 1953 zijn de tot dan aanwezige kenmerken zoals ophogingen en ronde perceelsgrenzen verdwenen. Op luchtfoto’s uit 1989 en 2003 zijn geen archeologische sporen meer zichtbaar. Wel laat het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) een duidelijke verhoging zien op de plek waar op de oude kaarten een verhoogd rond perceel ligt. Kuipers vermeldt als indicator van een voormalig mottecomplex ook de vroegere aanwezigheid van een vroonperceel.

Afbeeldingen
- ‘Kaarte van Schouwen en Duiveland’, door D.W. Carel en Anth. Hattinga, 1753, Amsterdam.- Chromo-topografische Kaart van het Koninkrijk der Nederlanden, 1893-1918, blad 599 (Bruinisse, uitg. 1914). In: Atlas van Historische Topografische Kaarten: Zeeland, 2006, Landsmeer.- Archief Stiboka, Wageningen; Gemeentearchief Schouwen-Duiveland, Zierikzee. Luchtfoto RAF nr. 3076, 1945 (nr. A27 in Kuipers 1984).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Nieuwerkerk, Zeeland. Sectie F, blad 2, niets op te zien (http://watwaswaar.nl/#Ke-LI-7-ed-1v-1-25WC-1R1E---tl, geraadpleegd op 10-01-2012).- Google Earth foto, 2011, Hemeltje / Broodkist (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Kuipers, S.F., 1984, ‘Bergen en burgen op Schouwen-Duiveland’, Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland), 5-38, nr. 49.- Man, J.C. de, 1897, ‘De vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen’, Archief Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1-142, no. 30.- Oude veldnamen van Schouwen-Duiveland dl. II., 1988, Duiveland, Zierikzee (met losse kaartbijlagen, i.c. K 28 XIII Nieuwerkerk). - Romeijn, M.K., 1986, ‘De bevangen van de Vierbannen van Duiveland’, Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland), 5-34 (pag. 14).

Documentatie
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg. Zeeuws Archeologisch Archief doss. 43CN-3.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan (in ontwikkeling) ‘Buitengebied in beweging’.)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers
Beschrijving gemaakt: 08-12-2008

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
VKW