Object
Buttinge, Berg te

Locatie
Adres: Nabij de Middelburgseweg
Buttinge
Gemeente Veere
Provincie Zeeland

Nabij Buttinge lagen twee vliedbergen, een meer noordelijk geleden en een meer zuidelijk geleden. De zuidelijke vliedberg betreft het 'Bergje van Buttinge' (kasteelberg). Deze kasteelberg was gelegen, zoals weergegeven in Archis, op een locatie nabij de Middelburgseweg. Vroeger lag vlak bij deze voormalige kasteelberg de Bergweg, maar als gevolg van herkaveling heeft de situatie ter plaatse zich gewijzigd en is de Bergweg verdwenen (Archis waarnemingsnr. 198000).

Typologie

Afgegraven motte. Sporen van de voorburcht zijn (nog) niet aangetroffen.

Etymologie
Vernoemd naar de nabijgelegen plaats 'Buttinge'.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 17-04-2013

Huidige functie:

Van de middeleeuwse motte zijn in het landschap geen zichtbare resten bewaard gebleven (Van Jole 2006).

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:  (Archeologische restanten niet meer aanwezig.)
Grondgebruik:

De motte bestaat niet meer. In het landschap is niets meer zichtbaar van de kasteelberg, die in 1834 nog 9 meter hoog was. In 1951 is de berg, die toen nog 2.60 m hoog was, in verband met herverkavelingswerkzaamheden opgegraven door de ROB (waarnemingsnr. 31100). Na de herverkaveling kreeg het terrein een agrarische functie. Het terrein is niet (meer) van hoge archeologische waarde. Enkelbestemming agrarisch met waarde - Landschaps- en natuurwaarden; dubbelbestemming Waarde-Archeologie-1.

Afmetingen
In 1834 had de motte, volgens De Man in 1888, nog een diameter van 32 meter en was de berg nog 9 meter hoog. Opgravingen in 1951 toonden een tweeperiodenheuvel aan waarbij de kernheuvel uit de 12e eeuw bestond uit een 1 meter hoge terp bestond. Het grondplan was rechthoekig (afmetingen: 22,50 x 15 meter) en er lag een gracht omheen. Uit de sporen werd de plattegrond van een schuur of eenvoudige boerenwoning gereconstrueerd (afmeting: 16 x 9 meter). Archis vermeldt helaas geen afmetingen die toebehoren aan de tweede ophogingsfase uit het eind van de 12e of begin van de 13e eeuw.

Oudste vermelding
Datum: 1888
Bron: De Man 1888, 499-502.

De oudste vermelding is vooralsnog de beschrijving, die J.C. de Man in 1888 geeft van het object: 'De andere berg bestaat nog ... In den berg zelven heeft De Witte geene steenen gevonden, behalve die hij aan bemesting moest toeschrijven. De berg, die in 1834 eene hoogte had van 9 M. leverde grootendeels goeden maar zavelachtigen grond, doch de lagen verschilden. In 1834 gaf men op aan den voet klei en aan de kruin asch en kolen te hebben gevonden ... '.

Bezitsgeschiedenis
Het is niet bekend wie de berg van Buttinge heeft laten aanleggen. In voorgaande eeuwen was de bij de berg wonende boer ook eigenaar van de berg. In eerste aanleg kan de berg aan een boer of schapenfokker hebben toebehoord. Het is onwaarschijnlijk dat dit na de ophoging eind 12de of begin 13de eeuw nog steeds het geval was. Het ophogen van de motte en het plaatsen van een bouwwerk uit kloostermoppen op de motte veronderstelt een zekere welstand. Interessant is in dit opzicht ook de vondst bij de motte van een Malteser kruis. Helaas kunnen op basis van het beschikbare bronnenmateriaal geen uitspraken worden gedaan m.b.t. de bouwheer of eigenaar van de motte in volle en late Middeleeuwen. De motte lijkt in de tweede helft van de 16de eeuw te zijn gesloopt.

Historische betekenis
Buttinge is een voorbeeld van een zogenaamde 'tweeperiodenberg'.

Bouwgeschiedenis
Vliedbergen waren vaak tweeperiodenheuvels. Dit was ook het geval bij de berg van Buttinge (Trimpe Burger 1958, 138). Archeologisch onderzoek in 1951 heeft uitgewezen dat de vliedberg bij Buttinge in de 12e eeuw werd aangelegd en dat hierbij de kernheuvel ca. 1 meter hoog was. Kernheuvels bestaan meestal uit ophogingslagen, waarin mestlagen - vermoedelijk van schapen - en afval zijn verwerkt en ze liggen op Walcheren altijd op een oeverwal van een voormalige kreek. Het grondplan van de kernheuvel bij Buttinge was in deze eerste fase rechthoekig (afmetingen: 22,50 x 15 meter) en er lag een gracht omheen. Op de locatie werd laatmiddeleeuws aardewerk aangetroffen (Paffrath, Pingsdorf, spaarzaam geglazuurd aardewerk). Uit de gevonden grondsporen werd de plattegrond van een schuur of eenvoudige boerenwoning gereconstrueerd (afmeting: 16 x 9 meter). In de periode 10e-13e eeuw werd een groot deel van de kernheuvels opgehoogd tot een verdedigbare heuvel met een houten of stenen constructie bovenop de berg en dat geldt ook voor de kernheuvel van Buttinge, die aan het einde van de 12de of het begin van de 13de eeuw werd opgehoogd. Op deze vliedberg heeft een stenen gebouw gestaan, zo is bekend uit de opgravingen van 1951. Dit bouwwerk was opgetrokken uit kloostermoppen, bakstenen met een formaat van 30x15x7 cm. Dit baksteenformaat is gereconstrueerd uit een puinlaag, die op de berg uit de tweede fase is gevonden. De afmetingen en de plattegrond van het gebouw op de motte konden kennelijk na de opgravingen niet gereconstrueerd worden. Het is eveneens onduidelijk wanneer het gebouw heeft opgehouden te bestaan. Vermoedelijk bestond het gebouw niet meer in de tweede helft van de 16e eeuw, omdat aardewerk uit latere perioden ontbreekt. Bij Buttinge ging het om een verdedigbaar huis in de vorm van een motte met daarop vermoedelijk een toren van steen.

Afbeeldingen
Op de kaart van Hattinga uit ca. 1750 staan de twee vliedbergen afgebeeld. Verder zijn er geen afbeeldingen van de berg gevonden. Op een luchtfoto in de luchtfoto-atlas Zeeland (Kersbergen 2004) lijken de contouren van de vliedberg met voorburcht zichtbaar te zijn. De voorburcht zou zich dan ten oosten en ten zuiden van de berg hebben bevonden. Op luchtfoto's op de site van de provincie Zeeland (geoloket) zijn evenwel weer op andere plaatsen sporen te zien.

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
Halbertsma, H., 1952, 'Vliedberg te Buttinge, Grijpskerke (prov. Zeeland)', in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 3 - 1952, Amersfoort, 15-17. Jole, N.J.G. van, 2006, 'Project Waardering terreinen van archeologische betekenis voor de archeologische monumentenkaart Zeeland 2003-2006', Middelburg.Man, J.C. de, 1888, 'Vluchtbergen in Walcheren waarvan in 1887 nog overblijfselen waren te vinden', Archief vroegere en latere mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland 6', Middelburg, 499-502. Mostert, I., 2013, 'Werven en voorhoven. Een interdisciplinair onderzoek naar de mottekastelen op Walcheren', Middelburg. Walcherse Archeologische Rapporten 37. Trimpe Burger, J.A., 1958, 'Onderzoekingen in vluchtbergen Zeeland', in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 8 - 1957-1958, Amersfoort, 138-144.

Documentatie
ZAA Projectnr. 2434 (SCEZ). In ArcheoLink (database SCEZ) bevinden zich twee veldtekeningen en een overzichtstekening uit 1951.

Bescherming gebouw
Status:  (Geen restanten meer aanwezig.)

Monumentnummer: N.v.t.

Bescherming terrein
Status:  (Terrein is niet (meer) van archeologische waarde)

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied Veere. Ontwerp 11-01-2013.)
Bestemming:  (Landschaps- en natuurwaarden)
Bestemming:  (Archeologie)

Auteur en datum
Auteur: H. Jongepier
Beschrijving gemaakt: 17-04-2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
Opgraving in 1951 door de ROB onder leiding van H. Halbertsma.

Overig onderzoek
Onderzoek door mevr. N.J.G. van Jole-de Visser (provincie Zeeland/SCEZ) in het kader van het Project Waardering terreinen van archeologische betekenis voor de archeologische monumentenkaart Zeeland.

Geomorfologische codering
3L27, Welvingen in plaatselijk gemoerde getij-afzettingen, geegaliseerd.

Bodemkundige codering
U4248nr001--, Geegal. en verw. zeekleigronden met plaats. veen binnen 120 cm; klei.