Boede, Der
 VOLLEDIG [?]

algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst

Object
Boede, Der
Locatie
Adres: Vlissingestraat 19
Koudekerke
Gemeente Veere
Provincie Zeeland

Het huis Der Boede lag op de plaats waar nu het gelijknamige landhuis staat. De locatiecoördinaten tonen het middelpunt van het huidige verpleeghuis.
Typologie

Er is slechts een plattegrond van het gebouw uit 1696 bekend (tekening van I. Hildernisse). Het is niet bekend of er in de middeleeuwen een huis ter plaatse van het huidige huis Der Boede heeft gelegen, en hoe dat er dan uit heeft gezien. Op de Visscher-Romankaart uit 1655 staat slechts een kasteelsymbool in de vorm van een gebouw met een toren met een bijbehorend bos afgebeeld. Hieruit kan niet worden afgeleid om welk type huis het ging.
Etymologie
Er bestaat geen eenduidige verklaring waar de naam 'Der Boede' vandaan komt. Het zou naar het nabijgelegen bos 'de le Boe' vernoemd kunnen zijn (JR 1915, 376), maar dat is volgens Peter Henderikx onwaarschijnlijk, daar hij van een dergelijk bos geen oude vermelding kent. De naam 'Der Boede' kwam in de 12e eeuw voor in de naam van een weg, namelijk de 'Trenboude wege' (Ter Boede weg). Commentaar Peter Henderikx: 'Hier is door vroegere auteurs flink verwarring gesticht. De schrijvers doelen hier op de stichtingsoorkonde van de kapel/parochiekerk van Hoogelande uit 1189. Deze oorkonde van de bisschop van Utrecht bevindt zich in origineel in het archief van de abdij van Middelburg en is uitgegeven in: OHZ, dl. 1, nr. 220. In deze oorkonde wordt Hoogelande afgescheiden van de Middelburgse Westmonsterparochie, en wel zo dat alles ten westen van de Erenboudeswege tot de nieuwe parochie Hoogelande zal behoren. De Erenboudeswege (genoemd naar een zekere Erenbout) vormt dus de oostgrens van Hoogelande en moet ergens tussen Hoogelande en de Domburgse watergang worden gezocht. Afgezien ervan dat vroegere auteurs in de oorkonde uit 1189 de naam van de weg verkeerd hebben gelezen, heeft deze weg dus duidelijk niets met Der Boede te maken.' In een oorkonde van 16 november 1361 duikt de naam ook op als geslachtsnaam: Willem en Jonge Pieter uten Boede (Van den Broecke 1978, 38). Commentaar Peter Henderikx: 'In die oorkonde wordt over de twee personen een gerechtelijke uitspraak gedaan in verband met de rol die zij hebben gespeeld bij de dood van een grafelijke rentmeester en enkele edelen (Van Mieris, dl. 3, p. 132-133). De eerste vermelding van leden van een familie Van der Boede die ik zelf heb gevonden, is iets ouder en vindt men in de rekening van de grafelijke rentmeester van Zeeland Bewesten Schelde over het jaren 1331-1333. Volgens deze heeft graaf Willem III op 19 december 1332 een zwarte hengst geschonken aan Willem van der Boeden (Hamaker, dl. 1, p. 522/523). In de rekening van de rentmeester van Bewesten Schelde over het jaar 1342/43, komt deze Willem nogmaals voor; hij koopt dan een paard van de graaf (Smit, p. 347). In diezelfde rekening komt ook jonkvrouwe Beatrice uter Boede voor; zij is ambachtsvrouwe van 492,5 gemet ambacht in Koudekerke (Smit, p. 202 en 259). Een Pieter van der Boede is volgens die zelfde rekening baljuw van Vlissingen (Smit. P. 350). Waarschijnlijk dezelfde Pieter van der Boede is een van degenen die iets eerder namens de graaf in 1339 tienden heeft geïnd in Koudekerke en deze volgens de rekening van de rentmeester van Bewesten Schelde over 1340-1342 aan de rentmeester heeft afgedragen (Hamaker, dl. 2, p. 120). Volgens diezelfde rekening is hij ambachtsheer van 678,75 gemet ambacht in (Oud-)Vlissingen en heeft hij samen met drie anderen de tol te Vlissingen van de graaf gehuurd (Hamaker dl. 2, p. 125, 178). (Misschien is hij de vader van de Pieter de jonge uit 1361.) Ook in deze rekening wordt jonkvrouwe Beatrice als ambachtsvrouwe van 492,5 gemet ambacht in Koudekerke genoemd (Hamaker dl. 2, p. 125). Het is niet onmogelijk dat het huis Der Boede binnen dit deelambacht lag.' Boede kan ook een houten optrekje of schuur zijn (Smolders 1990, 9). Waarschijnlijk is dat de meest aannemelijke oorsprong van de naam.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 06-05-2013

Huidige functie:

Nadat het huis in de 18e eeuw door brand werd verwoest, werd er een nieuw herenhuis gebouwd in Lodewijk XIV-stijl op dezelfde locatie. Het huidige herenhuis wordt sinds 1950 gebruikt als verpleeghuis voor langdurige zieken. Verschillende vleugels zijn aan het gebouw toegevoegd. Het bijbehorende koetshuis is in 1970 afgebroken. De parkaanleg dateert uit 1953 (Stenvert 2003, 150).