Object
Waarde

Locatie
Adres: Raadhuisstraat, ong.
Waarde
Gemeente Reimerswaal
Provincie Zeeland

In de dorpskern van Waarde lag een terrein dat in 1637 werd aangeduid als het Coolhoff en in de negentiende eeuw bekend was als de ‘Kasteelberg’. In 1957 is dit (toen nog verhoogde) terrein afgegraven in het kader van ruilverkavelingswerkzaamheden. De coördinaten hier gegeven zijn gebaseerd op Archis waarnemingsnummer 20890 (n.a.v. de ROB opgraving).

Typologie

Het kasteeltype is onbekend, mogelijk ging het om een mottekasteel. Het terrein was halverwege de negentiende eeuw nog bekend als de ‘Kasteelberg’. Besteman (1981) heeft Waarde opgenomen in zijn lijst mottes als 'probable motte', maar schrijft vervolgens in voetnoot nr. 91: 'Should be omitted from the list on the basis of new information'. De reden hiervan is onbekend.

Etymologie
In het kaartboek van Waarde door Cornelis Smallegange (1637) heet het terrein het Coolhoff. Halverwege de negentiende eeuw was het nog bekend als de ‘Kasteelberg’.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 20-12-2010

Vlak terrein, mogelijk in gebruik als akkerland/bouwland.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er is in het landschap niets meer zichtbaar van een ophoging. Deze is geheel afgegraven in 1957. Het terrein lijkt in gebruik als bouwland, maar dat is moeilijk te zien op de satellietfoto van Google Earth.

Afmetingen
De afmetingen van het terrein zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: onbekend
Bron: onbekend

"Onbekend"

Voor zover bekend wordt er in de historische bronnen geen melding gemaakt van dit object.

Bezitsgeschiedenis
De bezitsgeschiedenis van dit object is onbekend. Mogelijkerwijs heeft het toebehoord aan de heren van Waarde. Dit object lag vermoedelijk op of nabij de voormalige uithof (grangia) van de abdij Ten Duinen. Deze verwierf het goed in 1187 van Arnoud van Rilland en verkocht het 35 jaar later, in 1222, aan Wolfert Wissenzoon van Burgh en Dankert en Hugo Willemszonen van Welle. Op de oorkonde waarin deze koop beschreven is, staat op de rugzijde in een handschrift uit de 13de of 14de eeuw de vermelding 'De venditione grangie nostre de Ward' (over de verkoop van onze uithof in Waarde) (Koch, dl 2, p. 1 nr. 424). Blijkbaar had de abdij toen dus een uithof in Waarde. Waar deze gelegen is geweest, en of het hier gaat om een voorganger van een eventueel later kasteel, is niet met zekerheid vast te stellen. In 1251 blijken Jan van Waarde, zoon van Wolfert van Burgh, en Dirk van Waarde en broers, zonen van Dankert van Welle, hun vaders in het bezit van het voormalige goed van Ten Duinen te zijn opgevolgd.

Historische betekenis
Onbekend.

Bouwgeschiedenis
De bouwgeschiedenis van dit object is onbekend, evenals het tijdstip van afbraak. Het terrein heette halverwege de negentiende eeuw nog ‘Kasteelberg’. Volgens Van der Aa (XII, 1849) was het nog ‘als vroon bekend’: ‘Als men aldaar ploegt of spit, worden er nog steeds steenen gevonden, en men kan duidelijk bespeuren, dat het van eene gracht is omringd geweest.’ Tijdens de vloed van 26 januari 1682, waarbij het nabijgelegen dorp Valkenisse definitief verloren ging, zouden de mensen met hun vee hun toevlucht hebben gezocht op de Kasteelberg, als hoogste punt van het dorp Waarde. Een in 1847 aan de buitenkant van de gracht bij het graven van een put gevonden ‘gave Frankische pot’ werd overgebracht naar het museum (van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen) in Middelburg. In 1957 stelde ir. J.A. Trimpe Burger (Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek) een onderzoek in bij de afgraving van het toen nog opgehoogde terrein. Er werden funderingen van muren aangetroffen van een vermoedelijk veertiende- of vijftiende-eeuws bouwwerk. In een profiel aan de oostzijde van de hoogte bevond zich een humeuze laag met scherfjes van Pingsdorf- en spaarzaam geglazuurd aardewerk (ouder dus dan de aangetroffen funderingen). De laag was afgedekt met een ongeveer 35 cm dikke zeeafzetting, met daarop ongeveer 1,5 m opgevoerde grond van het kasteelterrein. Of deze zeeafzetting afkomstig is van voor of na de bedijking, is niet vast te stellen. Wellicht houdt ze verband met de overstroming van de Waardepolder in 1269, al werd de dijk nog in datzelfde jaar hersteld. Of het bij dit gebouw om een kasteel ging, is niet met zekerheid vast te stellen.

Afbeeldingen
- Google Earth foto, 2010, locatie mogelijk kasteel te Waarde (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie). - Foto van het profiel op het opgehoogde terrein te Waarde; overslibde woonlaag uit de elfde of twaalfde eeuw (Trimpe Burger 1957-1958, 154).

Bronnen
Koch, A.C.F, J.G. Kruisheer, E.C. Dijkhof (eds.), 1970-2005, Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, 5 dln., Assen/Maastricht,’s-Gravenhage, dl II, 1222 tot 1256, p. 1. http://www.historici.nl/retroboeken/ohz/

Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1849, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden XX dl. XII (trefwoord Waarde), Gorinchem. - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 250-252.- Besteman, J.C., 1981, 'Mottes in the Netherlands', in: Hoekstra, T.J., H.L. Janssen, I.W.L. Moerman, Liber Castellorum. Veertig variaties op het thema kasteel, Zutphen, 54, nr. 153. - Dekker, C., 1971, Zuid-Beveland; de historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen, Assen. - Koch, A.C.F., J.G. Kruisheer, E.C. Dijkhof (eds.), 1970-2005, Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299 (OHZ), 5 dln., ’s–Gravenhage/Assen/Maastricht.- Trimpe Burger, J.A., 1957-1958, "Onderzoeken in vluchtbergen Zeeland" in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, 153.- R.O.B., 1956, KNOB Bulletin, jaargang 9, *208.

Documentatie
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg. Zeeuws Archeologisch Archief.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Maartje Verhoeckx, JJB Kuipers
Beschrijving gemaakt: 20-12-2010, 25-03-2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
1957, onderzoek naar het terrein in het kader van de afgraving van de ophoging i.v.m. ruilverkaveling. BROB 1957-1958, 153.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
3L20, Welvingen in getijafzetting

Bodemkundige codering
Mn25A-VI, Kalkrijke poldervaaggronden; zware zavel, profielverloop 5