Berg te 's-Heer Arendskerke

VOLLEDIG [?]

Object
Berg te 's-Heer Arendskerke

Locatie
Adres: Landweg
's-Heer Arendskerke
Gemeente Goes
Provincie Zeeland

In het zuiden van 's-Heer Arendskerke, ten oosten van de Landweg lag tot 1924 nog een duidelijke ophoging. Dit was het restant van een mottekasteel.

Typologie

Deze verhoging is een mottecomplex geweest. Het complex bestond uit een hoofd- en een voorburcht, omgeven door een gracht.

Etymologie
Er is geen oorspronkelijke naam van het mottecomplex bekend. Mogelijk luidde de naam Hoge Werf, aangezien van de o.m. in 1198 vermelde vermoedelijke bezitter Arend van Schenge (OHZ, dl. 1, nr. 232) wordt vermeld dat hij 'beoosten Hooge Werve' woonde, aldus Van den Broecke (1978, 211) naar een onbekende, mogelijk veel latere bron. 'Werf' is een algemeen voorkomende aanduiding van Zeeuwse bergjes.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 30-08-2013

Het complex is nog zichtbaar in het landschap als een twee lichte verhogingen.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Onbekend

"Onbekend. "

Tot op heden is er geen vermelding van dit in complex in de bronnen aangetroffen.

Bezitsgeschiedenis
Er zijn geen gegevens over de bezitsgeschiedenis van dit kasteel. Er is wel verondersteld dat het mottekasteel wellicht in bezit is geweest van het geslacht Van Schenge, stichters van 's-Heer Arendskerke.

Historische betekenis
Het mottekasteel was wellicht de voorganger van het nabije kasteel Schenge(n).

Bouwgeschiedenis
De bouwgeschiedenis is deels te reconstrueren uit de bevindingen van het archeologisch onderzoek. Het archeologische onderzoek naar de vliedberg van ’s-Heer Arendskerke vond plaats in het kader van de waardestelling van een ten noorden van de vliedberg gelegen terrein, waarvan vermoed werd dat hier mogelijk een omgrachte nederzetting uit de volle middeleeuwen lag. Aanwijzingen hiertoe had een uitgebreid booronderzoek opgeleverd. Om dit te toetsen werden verschillende sleuven op het terrein gegraven. De sleuven in het terrein ten noorden van de voormalige vliedberg wezen uit dat hier geen sprake was van een omgrachte nederzetting, maar dat de in de boringen waargenomen fenomenen het gevolg waren van systematisch uitgevoerde moerneringsactiviteiten. De moerneringssleuven strekten zich uit tot de insteek van de rond het complex gelegen omgrachting. De door de grachten aangelegde sleuven leverden belangrijke aanvullende informatie over de opbouw en gebruiksgeschiedenis van de vliedberg. Vermoedelijk werd in de 11de of vroege 12de eeuw een kernterp opgeworpen, zoals kan worden afgeleid uit de datering van het ter hoogte van de motte aangetroffen aardewerk, bestaande uit Pingsdorf, Paffarath, grijs en kogelpotaadewerk en Maaslandse waar. Het is niet bekend welke omvang deze kernterp heeft gehad. De exacte hoogte van de kernterp zal naar analogie van andere kernterpen waarschijnlijk 1 tot 3 meter zijn geweest. Niet geheel duidelijk is in hoeverre er op de kernterp bebouwing aanwezig was. De vondst van een cultuurlaag doet dit wel vermoeden, hoewel gebouwresten door Trimpe Burger niet worden vermeld. Evenmin zijn er aanwijzingen gevonden dat er een gracht om de kernterp lag. Rond het midden van de 12e eeuw werd de kernterp uitgebreid en verhoogd. Hierdoor ontstond een ronde hoofdburcht met een doorsnede op maaiveldniveau van ca. 50 m en een hoogte van ongeveer 13 m. Tevens werd een ronde voorburcht met een diameter van ongeveer 30 m aangelegd. Niet duidelijk is of dit in een of meerdere fasen gebeurde. De voor de verhoging van de hoofdburcht en de bij de aanleg van de voorburcht benodigde grond was grotendeels vrijgekomen bij de aanleg van een 20 m brede, ruim 3 meter diepe omgrachting rond beide delen. Aan de rand van de insteek van de binnenzijde van de gracht rond de hoofdburcht zijn enkele kuilen gevonden, waarin houten palen hebben gestaan. Deze paalsporen hebben waarschijnlijk deel uitgemaakt van een houtconstructie die zowel als grondkering als beschoeiing diende. De constructie, vermoedelijk horizontale houten planken of balken tussen zware staanders, voorkwam dat grond van de heuvel in de gracht schoof. Onduidelijk is hoe hoog de houtconstructie is geweest. Niet geheel uitgesloten kan worden dat deze tevens als palissade dienst deed. Een dergelijke constructie was nog niet eerder aangetroffen. Onduidelijk is wat het karakter van de bebouwing op de hoofd- en voorburcht was. Bij het afgraven van beide in het verleden zijn de mogelijk daarin aanwezige gebouwresten vernietigd. De aanwezigheid van baksteenpuin in de gracht rond de hoofdburcht (baksteenformaten 28,5/27,5 x 14/13,5 x 7,5/6,5 cm) doet vermoeden dat op de top hiervan een geheel of gedeeltelijk bakstenen gebouw, vermoedelijk een (woon)toren, stond. Deze bakstenen toren was waarschijnlijk de opvolger van een oudere, houten voorganger. De formaten van de gebruikte bakstenen doen een 14de-eeuwse datering vermoeden. Over aard en de omvang van de gebouwen op de voorburcht is niets bekend. Beide terreinen waren door middel van een houten brug met elkaar verbonden. Van deze brug zijn in de gracht enkele eikenhouten staanders teruggevonden. Een dendro-monster van een van deze palen leverde een veldatum van 1150 AD ± 6.iv Er vanuit gaande dat het hier geen secundair gebruikt hout betreft, wijst deze datering erop dat de transformatie van kernterp naar motteversterking zich in het midden van de 12e eeuw moet hebben voltrokken. Dit wordt bevestigd door de vondst van enkele scherven Maaslandse waar in de onderste grachtvullingen. Het jongste uit de grachten verzamelde vondstmateriaal dateert uit de 14de eeuw en lijkt, evenals het verzamelde baksteenpuin, samen te hangen met de ontmanteling van het complex. Waarschijnlijk werd het nog bruikbare bouwmateriaal afgevoerd om elders (voor het kasteel Schengen?) te worden hergebruikt, waarna de grachten met het overgebleven puin en grond werden opgevuld. De vliedberg is na 1924 in meerdere fasen afgegraven. In 1954 deed Trimpe Burger waarnemingen bij het afvlakken van de laatste overgebleven resten van de berg. Deze graverijen hadden tot gevolg dat er van de eens zo indrukwekkende berg vrijwel niets meer over was. Alleen twee lichte welvingen in een akker en een min of meer ronde concentratie baksteenpuin herinneren eraan dat hier ooit een vliedberg lag.