Object
Huus ter Tolne / Klein-Egypte

Locatie
Adres: onbekend
Tholen
Gemeente Tholen
Provincie Zeeland

Het is niet duidelijk waar het kasteel precies gestaan heeft, behalve dan in de buurt van Tholen. Volgens Hollestelle (1896, 102) lag het iets ten noorden van de eerste stadsgrens. Archis geeft wel een waarneming, maar die is slechts gebaseerd op de secundaire literatuur van Hollestelle en Van den Broecke (1978) en niet op een daadwerkelijke waarneming of vondst.

Typologie

Een typologie voor dit object kan wegens het ontbreken van gegevens niet worden vastgesteld.

Etymologie
'Huus ter Tolne' is de vermelding van het object uit de oudste vermelding. 'Klein-Egypte' is een naam die alleen uit de secundaire literatuur bekend is. Dit object zou toebehoord hebben aan Hendrik Buffel, die in 1248 op kruistocht zou zijn geweest en dan daarnaar zijn kasteel genoemd zou hebben.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2014-01-28

Onbekend

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het is niet bekend waar dit huis gestaan heeft en dus kan er geen informatie worden verstrekt over de toestand van eventuele resten van dit object die wellicht onder het maaiveld bewaard zijn gebleven.Niet van toepassing.

Afmetingen
De afmetingen zijn niet bekend.

Oudste vermelding
Datum: 23 juni 1344
Bron: Smit 1929, 489-491.

"'die husinghe', ''t huus ter Tolne', 'die woninghe'"

Rekening van de rentmeester van de goederen van Jan van Beaumont over het jaar 24 juni 1343-23 juni 1344.

Bezitsgeschiedenis
De eerste fase, die van Klein-Egypte, is dubieus, aangezien deze slechts uit de secundaire literatuur bekend is (Hollestelle 1896, Van den Broecke 1978). Klein-Egypte zou volgens Van den Broecke zijn gesticht door ridder Hendrik Buffel. Deze was een gunsteling van de Hollandse graven. Vanaf 1235 diende hij hen als getuige en bemiddelaar en zelfs als gezant naar de paus. Zijn naam komt tussen 1235 en 1277 voor in twintig oorkonden. Op 20 april 1248 beleende graaf en Roomskoning Willem II van Holland en Zeeland Hendrik Buffel, ‘nostro dilecto et fideli nostro familiari Henrico, dicto Buffel’ (onze geliefde en trouwe dienaar) erfelijk met het ambacht Schakerloo met land en tienden (behalve het deel dat Hugo van Westkerke in leen hield), met de bepaling dat jaarlijks eenmaal gedurende vijftien dagen krijgsdienst moest worden geleverd met een kogge, bemand met 30 bewapende mannen (Romeijn 2001). Kort na 1255 werd ten noorden van Schakerloo een nieuwe polder bedijkt, de Vijftienhonderdgemetenpolder. Dat was mogelijk aanleiding tot de bouw van een kasteel door Hendrik. Toen in 1290 het conflict met Vlaanderen om Zeeland Bewestenschelde opspeelde, verzekerde graaf Floris V zich van de trouw van zijn vazal Hendrik Buffel door hem een aantal rechten te verlenen. Daarnaast speelde de overdracht van Hendriks leengoederen aan zijn gelijknamige zoon daarbij een rol. Dat baatte niet: zoon Hendrik steunde Vlaanderen en dat leidde tot zijn onthoofding in 1304 in Zierikzee. Zijn goederen vervielen toen aan de grafelijkheid. De graaf van Holland gaf alle inkomsten van Hendrik Buffel uit Poortvliet op 25 april 1319 aan zijn jongere broer Jan van Beaumont. Volgens biograaf Waller Zeper is Tholen de vaste Zeeuwse verblijfplaats van Jan van Beaumont. Een rekening laat zien dat Jan in 1343/44 zijn huis heeft verbouwd. (Waller Zeper 1914, 128).

Historische betekenis
Het kasteel was achtereenvolgens in bezit van enkele geslachten die in nauwe betrekking stonden of geparenteerd waren aan de Hollandse graven.

Bouwgeschiedenis
Jan van Beaumont liet een mogelijk door Hendrik Buffel omstreeks 1255 gebouwd huis in 1343/44 verbeteren en ver­nieuwen. In dat jaar werd er aan gemetseld van St.-Jan (24 juni) tot na Kerstmis. Men stookte er daarna anderhalve last turf, waarschijnlijk om het vocht uit het nieuwe metselwerk te verdrijven. Tot Pinksteren (1343) bleef men daarna bezig met het binnenwerk: ‘de glasenen te stoppene ende te vermakene an den zale ende an mijns heren cameren’ (Smit 1929, 489-491). Latere lotgevallen zijn niet bekend.

Afbeeldingen
N.v.t.

Bronnen
Smit, H.J., 1929, De rekeningen der graven en gravinnen uit het Henegouwse huis dl. 2, Utrecht, 489-491.

Literatuur
Aa, A.J. van der, 1840, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, dl. II, Gorinchem, 505. Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft, 145-146.Hollestelle, A., 1896, Geschiedkundige beschrijving van Tholen en Omstreken (herdruk, 1975), St. Annaland, 102. Kappers, René, 2009, '700 Jaar geleden: Jan van Beaumont, heer van Schoonhoven. Waarom, hoe, het belang en wanneer?', in: Historische Encyclopedie Krimpenerwaard, HEK, 2009, nr.1 Rentenaar, R., 1984, Vernoemingsnamen. Een onderzoek naar de rol van vernoeming in de Nederlandse toponymie, Amsterdam, 332.Romeijn, A., 2001, 'De eerste heren van Tholen', Nehalennia 133, 13-22. Waller Zeper, A.S., 1914, Jan van Henegouwen, heer van Beaumont. Bijdrage tot de geschiedenis der Nederlanden in de eerste helft der veertiende eeuw, ’s-Gravenhage.

Documentatie
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg. Zeeuws Archeologisch Archief, projectnr 3164.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: N.v.t.
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Maartje Verhoeckx, JJB Kuipers
Beschrijving gemaakt: 10-11-2010, 2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
onbekend

Bodemkundige codering
onbekend