Object
Vliedberg bij Sint-Maartensdijk - C

Locatie
Adres: Oudelandseweg
Sint-Maartensdijk
Gemeente Tholen
Provincie Zeeland

Ten noorden van de Oudelandseweg, 1000 meter van de Provincialeweg (N286) waren tot in 1960 drie ophogingen in het landschap zichtbaar (respectievelijk Á', 'B' en 'C'). Tijdens de afgraving van alle drie de heuvels in 1960 heeft uitgebreid onderzoek plaatsgevonden. In dit formulier staat berg C centraal. De coördinaten zijn gebaseerd op de Archis waarneming 20646.

Typologie
 (waarschijnlijk)
Bij berg C is er sprake van meerdere aanwijzingen dat deze vliedberg verdedigbaar is geweest, aangezien deze zeker omgracht is geweest en er sporen van intensieve bewoning zijn aangetroffen. Vliedberg C was waarschijnlijk deel van een mottekasteel, mogelijk met een tweelingberg. Vliedberg B en C, of A en B kunnen nog juist tweelingbergjes zijn geweest (onderlinge afstand ca. 300 m); de afstand tussen A en C is daarvoor te groot, nl. ca. 400 m. Misschien is het complex van drie bergen ontstaan als gevolg van oorlogshandelingen (tijdelijke versterking), met name gedurende de Vlaamse inval van 1303; in 1315 werd 110 gemeten in de aan de Oudelandpolder grenzende Middellandpolder (in de twintigste eeuw nog bekend als de Vlaminghoek), toebehorend aan verschillende Vlamingen, verbeurd verklaard omdat deze Vlamingen in de laatste oorlog met hun landgenoten tegen de Hollandse graaf hadden gestreden.

Etymologie
De naam van Vliedberg C (en van de bergen A en B) is toegekend door Trimpe Burger (1960).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 09-05-2011

Huidige functie:

De berg is na een afgraving in 1960 niet meer zichtbaar in het landschap. Het terrein is tegenwoordig in gebruik als grasland.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het terrein is vlak sinds de afgraving in 1960. Bij de afgraving zijn bakstenen gevonden. Ook zijn aardewerkvondsten uit de 13e maar vooral de 14e en de 15e eeuw gedaan. Het terrein staat op de AMK, maar is niet beschermd. Het terrein is in gebruik als akkerland.Onbekend

Afmetingen
Volgens Archis had de berg een diameter van 30 meter en is de minimale hoogte berekend op ca. 2 meter.

Oudste vermelding
Datum: Onbekend
Bron: Onbekend

Onbekend

Bezitsgeschiedenis
Berg C is mogelijk opgericht door het geslacht Van Overbordene, na de bedijking van de Oudelandsche of Oudelandpolder waarin deze berg gelegen is. Deze bedijking vond plaats kort na 1206. Uit aardewerkvondsten blijkt dat de berg nog bewoond of gebruikt is tot in de 15de eeuw, maar over de bezitsgeschiedenis is vrijwel niets bekend.

Historische betekenis
Deze berg C is (net als de vliedbergen A (cöordinaten 064.765/397.354), B (cöordinaten 064.750/397.600)) opgeworpen in de Oudelandsche of Oudelandpolder, waarin ook Sint-Maartensdijk ligt. Deze polder ontstond uit verschillende bedijkingen, en kwam waarschijnlijk kort na 1206 tot stand (de bergjes in de Oudelandpolder zijn vermoedelijk in de tweede helft van de I3de eeuw aangelegd). De bedijking wordt door sommigen toegeschreven aan de Van Overbordenes, die ook het ten zuidwesten van de bergjes gelegen kasteel van Sint-Maartensdijk hebben bezeten (Hof te Sint-Maartensdijk, bouwfasen een en twee). De familie Van Overbordene komt echter pas voor het eerst in een oorkonde voor in 1311, wanneer Gheront van Overbordene ambacht van de graaf koopt in het Oudeland van Sint-Maartensdijk dat van zijn familieleden Jan van Overbordene en Pieter Jansz. is geweest. Mogelijk was het complex bergjes, of één ervan, de voorloper van dit kasteel, ofschoon alle bergjes nog bewoond c.q. gebruikt zijn tot in de 15de eeuw; berg A getuige aardewerkvondsten zelfs tot in de achttiende. De bergjes bevonden zich in een gebied waar in de middeleeuwen moernering (turfwinning) plaatsvond.

Bouwgeschiedenis
Vliedberg C en zijn pendanten A en B zijn waarschijnlijk na 1206 (bedijking Oudelandsche of Oudelandpolder) opgeworpen door leden van het geslacht Van Overbordene, die ook de genoemde polder hadden bedijkt. De oudste aardewerkvondsten in alle drie de bergjes dateren uit het eind van de dertiende eeuw met als uitzondering berg C (tweede helft dertiende eeuw). B en C, of A en B kunnen tweelingbergjes zijn geweest (onderlinge afstand ca. 300 m); de afstand tussen A en C is daarvoor te groot, nl. ca. 400 m. Misschien is het complex van drie gevormd als gevolg van oorlogshandelingen (tijdelijke versterking), met name gedurende de Vlaamse inval van 1303. Bij het archeologisch onderzoek van berg C in 1960 kwam vast te staan dat het bergje een ronde omtrek had met een basisdiameter van omstreeks 30 m. In tegenstelling tot de bergjes A en B bleek hier een vrij diepe, rondlopende gracht aanwezig te zijn, welke was opgevuld met grijzige grachtgrond, waarin veel keukenafval, baksteenpuin en houtresten voorkwamen (o.a. planken en palen). In het aan de bergzijde gelegen talud van de ‘gracht’ waren op enkele plaatsen zware, rechtopstaande eikenhouten (brug?)palen aangebracht. Het berglichaam vertoonde vele ophogingslagen die als werkfasen moeten worden opgevat (geen van de bergjes A, B en C was een meerperiodenheuvel). Bergje C schijnt vrij intensief bewoond te zijn geweest, vooral ook na de periode van de mottekastelen, namelijk in de I4de en 15de eeuw.

Afbeeldingen
- Kadastrale minuut, 1826, Gemeente Sint-Maartensdijk, Zeeland. Sectie E, blad 2, nr. 307 (http://watwaswaar.nl/#LA-IK-6-ed-1v-1-29mi-1GwS---1Cs, geraadpleegd op 04-11-2010).- Dwarsdoorsnede, 1960, Vluchtberg C, door C. van Duijn (Trimpe Burger 1961, 450).- Situatiekaart van een gedeelte van de Oudelandpolder bij St. Maartensdijk met de onderzochte vluchtbergen A, B, en C, 1961, door C. van Duijn (Trimpe Burger 1961, 448).- Google Earth foto, 2010, locaties vluchtbergen in de Oudelandse Polder, St. Maartensdijk (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
J.W.J. Burgers (ed.), Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345, (http://www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/RegistersVanDeHollandseGrafelijkheid1299-1345). Nationaal Archief Den Haag, Archief Nassause domeinraad, inventaris S.W.A. Drossaers, Het archief van de Nassause domeinraad, dl. 2, ’s-Gravenhage 1955.

Literatuur
- Trimpe Burger, J.A. en A. van Pernis, 1960, Bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond (KNOB), *86-*87.- Trimpe Burger, J.A., 1961, 'Vluchtbergen bij St.-Maartensdijk (Tholen)', Berichten van de Rijksdienst voor het oudheidkundig bodemonderzoek, jaargang 10-11, 1960-1961, 's-Gravenhage, 445-452.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: Onbekend
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: JJB Kuipers
Beschrijving gemaakt: 24-01-2013

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
in 1960 werden op de plek van het, al bijna niet meer zichtbare bergje sleuven gegraven, daarbij werd geconstateerd dat: - De diameter van de heuvel zal 30 meter zijn geweest.- In tegenstelling tot de andere twee heuvels in de nabijheid, bleek hier een vrij diepe, rondlopende gracht aanwezig te zijn, welke was opgevuld met grachtgrond.- In het aan de bergzijde gelegen talud van de 'gracht; waren op enkele plaatsen zware rechtopstaande eikenhouten palen (bruggepalen?) aangebracht.- De top van het bergje ligt ongeveer 0,5 m boven het A.N.P., nade grachtzijde loopt het oude oppervlak vrij sterk op, waaruit doet vermoeden dat de berg vroeger aanzienlijk hoger moet zijn geweest.- Het bergje schijnt vrij intensief bewoond te zijn geweest, vooral in de 14e en 15e eeuw. - Er zijn enkele scherven aangetroffen uit de 13e eeuw.(bron: Trimpe Burger 1961, 450-451).

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
3L20, Welvingen in getijafzettingen

Bodemkundige codering
Mn15AE-V*, Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop5.