Cronenburg

BASISREGISTRATIE [?]

Object
Cronenburg

Locatie
Adres: Aan het verlengde van de Doodweg en het 'Cronenburgerlaantje'
Castricum
Gemeente Castricum
Provincie Noord-Holland

Bovenstaande 4 hoekpunten markeren het terrein waarbinnen kasteel Cronenburg, inclusief gracht, gelegen moet hebben. Het terrein is te vinden in het verlengde van de Doodweg, aan het einde van het Cronenburgerlaantje. Dit was voorheen de oprijlaan van kasteel Cronenburg.

Typologie

Er was vermoedelijk sprake van een vierkante of rechthoekige burcht.

Etymologie
De naam Kronenburg wordt ontleend aan Willem van Kronenburg, die in 1362 huwde met Liesbet van Heemskerk, die het huis te Castricum in bezit had. Willem ontleende zijn naam aan het kasteel Kronenburg te Loenen aan de Vecht (Groesbeek 1981, 165).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 1-6-1996

Huidige functie:

Het kasteelterrein tekent zich af in het landschap als een grote puinheuvel. Aan de zuidoostzijde van de hoofdburcht is nog een circa 4 meter breed grachtrestant zichtbaar (Soonius en Schute, p. 19 en 23).

Oudste vermelding
Datum: 1326, 23 december
Bron: Leenkamer grafelijkheid Holland

'het huis te Castricum met de hofstede waar het huis op staat, dat Simon van Haarlem liet bouwen'

Bezitsgeschiedenis
Uit voorvallen in de Egmondse Annalen in de periode 1091-1105 (zie hiervoor Vis 1993, p. 74, 115 en 117 en 119-123) mogen we concluderen dat er in het begin van de twaalfde eeuw een adellijke familie te Castricum woonde, die er een adellijke/riddermatige levenswijze met paarden en wapens op na hield en waarschijnlijk verwant was aan het geslacht Van Haarlem. (Groesbeek, p. 161: Een Bruno de Kasterkem, gerekend totde 'nobiles', sneuvelde in 1167 of 1168.) In 1290 wordt het ambacht van Castricum door de graaf in leen gegeven, maar aan wie precies in onbekend. Daarbij wordt in 1326 het huis te Castricum, met de hofstede waar het opstaat, dat Simon van Haarlem liet bouwen, toegewezen aan de parochiepriester van Castricum.Volgens Groesbeek overleed Simon van Haarlem in 1280 en komt het leengoed uiteindelijk in handen van Jan van Bergen (ook een Van Haarlem). Toen deze laatstevolgens Groesbeek in 1318 overleed, verviel het leen aan de grafelijkheid (Groesbeek 1981, p. 162). Jan II van Polanen kocht het leen in 1327, waarna het in leen werd gegeven ana Hendrik Hendikz. Van Heemskerk en na diens dood aan zijn dochter Liesbet. Deze huwde in 1362 met Willem van Kronenburg. In 1425 wordt de naam 'Cronenburg' gebruikt voor het kasteel (Groesbeek 1981, p. 163-164). In 1441 wordt een volgende Willem van Kronenburg beleend met 'die husinge tot Castricum geheten Cronenburg'. Later moet Kronenburg in handen zijn gekomen van het geslacht Van Assendelft. Aan Otto van Assendelft wordt op 23 oktober 1551 door zijn vader toegezegd: 'die hofstad van Cronenburg, daar da slot opgestaan heeft in den dorpe van Castricum, met grachten, cingelen en boomgaard en 10 morgen' als leen van de heer Van de Lek (Groesbeek 1981, p. 165-166).

Bouwgeschiedenis
Zoals uit de bezitsgeschiedenis valt op te maken kan er omstreeks het begin van de twaalfde eeuw een kasteel in Castricum worden verwacht. In ieder geval werd er voor 1280 een huis gebouwd dat vanaf 1318 vacant is. Na 1327 is het weer in (adellijk) gebruik, waarna het tussen 1362 en 1425 de naam Kronenburg ontvangt. Tussen 1441 en 1551 verdwijnt het kasteel. Pas in 1551 wordt de benaming 'slot' gebruikt en blijkt dat er grachten en singels zijn. Een opmeting van de funderingen in toont een min of meer vierkante ommuring, met op een hoek een nog gedeeltelijk overeind staande ronde toren. Dezelfde toren met enig muurwerk werd ook door Roghman reeds afgebeeld. De afmetingen van de hoofdburcht worden door Groesbeek (p. 166) geschat op ongeveer 32 bij 29 meter.De opmeting vond volgens Soonius en Shute (p. 11) plaats in opdracht van mr. Lieve Geelvinck, heer van Castricum en burgemeester van Amsterdam. Zij bepalen de afmetingen op 32,5 bij 29,2 meter, Op de westelijke en noordelijke hoek bevindt zich een ronde toren, op de zuidelijke hoek een vierkante. Net binnen de noordoostmuur lag een met puin gevulde waterput. Bij de in 1996 uitgevoerde weerstandsmetingen werden ligging en afmetingen van deze funderingen bevestigd en bovendien patronen op het binnenterrein die op de muren van woonruimten kunnen wijzen, met name langs de noordoostzijde waar men meent drie vertrekken van ieder circa 15 bij 7 meter waar te nemen (Soonius en Schute, p. 19). Behalve de gracht om de vierkante hoofdburcht bevond zich een iets ruimere omgrachting van een ovale vorm, een terrein omvattend van circa 75 bij 35 meter (Soonius en Schute, p. 25 en plattegronden). Ongeveer 100 meter ten noordoosten van de hoofdburcht bevindt zich een duidelijke vierkante verhoging met een doorsnede van circa 40 meter in het landschap. Magnetische metingen en boringen wijzen op een vierkante bakstenen structuur van 20 bij 16 meter met kruisvormige binnenverdeling. Bij de boringen is materiaal uit de achttiende en negentiende eeuw gevonden en inde directe omgeving in het verleden ook enkele fragmenten Pingsdorfkeramiek. Op een aantal afbeeldingen, waarvan de oudste uit circa 1590, wordt op of nabij deze plek een boerderij afgebeeld. Toch sluiten de onderzoekers niet uit dat deze 'voorburg' op de plek van een dertiende-eeuws mottekasteel is gebouwd (Soonius en Schute, p. 21 en 23). Een aarden wal van 10 meter breed met een ophoging van 60 tot 80 cm, in een gebogen lijn lopend van de huidige boerderij naar bovengenoemde plek, bevat enig baksteenpuin, maar is nauwelijks te dateren (Soonius en Schute, p. 25). Samenhang met een tuinaanleg of bovengenoemde boerderij lijkt niet uitgesloten.Dat de bovengenoemde ovale vorm van de gracht een aanwijzing is van een ouder kasteel en dat die dan op dezelfde plaats als de hoofdburcht stond is de onderzoekers blijkbaar ontgaan. Zij veronderstellen juist dat het zeer onwaarschijnlijk is dat het oudere kasteel op de plek van de latere hoofdburcht stond (Soonius en Schute, p. 30). Onderzoek rond de bestaande boerderij leverde geen duidelijke gegevens op over eventueel nog aanwezige archeologische bodemsporen van een voorburcht (Soonius en Schute, p. 28). Voor wat betreft de tuinaanleg rodom het kasteel, zijn de volgende aanwijzingen van belang:-het nog aanwezige Kronenburgerlaantje-het toponiem Vischkom ten oosten van het kasteelterrein (Soonius, p. 45)-en mogelijk ook de aarden wal ten noordwesten van het kasteelterrein.