Object
Drakenburg / De Blauwe Toren

Locatie
Adres: Achterweg ong.
Herwijnen
Gemeente Lingewaal
Provincie Gelderland

Het kasteel Drakenburg lag ten zuidwesten van het huidige dorp Herwijnen, ten zuiden van de Achterweg, in de hoek die deze weg met de Molenstraat maakt.

Typologie
 (?, gebaseerd op afbeeldingen)
Op de afbeeldingen verschijnt Drakenburg als een eenvoudige ronde woontoren, al dan niet met een aanbouw.

Etymologie
De bijnaam De Blauwe Toren lijkt te duiden op een dakbedekking van leien. Het lijkt niet aannemelijk dat het kasteel was opgetrokken in de zogenaamde blauwe hardsteen, zoals het gelijknamige kasteel in Gorinchem.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 30 juni 2007

Van het kasteel Drakenburg rest enkel het kasteelterrein, waarvan de grachten nog herkenbaar zijn in de sloten rondom het terrein. Op het terrein staat een T-boerderij met schuren.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het kasteel Drakenburg rest het kasteelterrein, waarvan de grachten nog herkenbaar zijn in de sloten rondom het terrein.

Afmetingen
Het kasteelterrein met grachten heeft een enigszins trapeziumvormige plattegrond met een gemiddelde maat van 124 bij 65 meter. De maten zijn ontleend aan de kadastrale minuut van 1826.

Oudste vermelding
Datum: 1401
Bron: Sloet en Martens van Sevenhoven, 1924, 460.

"een huys, hoffstat, manne ende allen andere tobehoren"

In 1401 wordt Arnt van Leyenburg door de hertog van Gelre beleend met 'viertich mergen landts in den kerspel van Herwijnen met een huys, hoffstat, manne ende allen anderen tobehoren'.

Bezitsgeschiedenis
De eerste bekende belening van kasteel Drakenburg te Herwijnen stamt uit 1401. Arnt van Leyenberg werd toen door de hertog van Gelre beleend met veertig morgen land met 'een huys, hoffstat, manne ende allen anderen tobehoren'. Het vererfde op zijn moeder Nelle van Tuyl in 1403, waarna het in 1406 overging op haar kleinzoon Arnt, die zich 'van Drakenborg' noemde. Het bleef in de familie Van Drakenborg tot 1481, waarna kasteel Drakenburg in onderpand werd gegeven aan Johan Aurijn, die opgevolgd werd door Gijsbert van Aurijn. Van hem kwam het vervolgens in 1496 weer terug in handen van de familie Van Drakenburg toen Arnt van Drakenburg ermee beleend werd, die het kasteel meteen verkocht aan Johan van Herwijnen. In 1636 ging Drakenburg over op de familie Van Hemert toen Otto van Hemert het erfde van zijn moeder Maria van Herwijnen. Diens dochter Agneta droeg het kasteel, met uitzondering van de lenen en leenmannen, vervolgens in 1661 over aan Johan van Cuyk tot Kerkwijk. In 1678 droeg Jacob van Cuyk van Meteren het huis vervolgens over aan Johan van Eck, de burgemeester van Zaltbommel. Het bleef in de familie Van Eck tot 1764. Willem Adriaan van Oyen erfde toen Drakenburg van zijn moeder Gijsberta van Eck. Twee maanden later droeg deze het op aan Willem Lamertse Blom. In 1778 kwam Drakenstein vervolgens in handen van Philips Blom die was getrouwd met Anneke van de Heuvel. Hun kinderen erfden het kasteel in 1806. In 1822 is begonnen met de afbraak van Drakenburg.

Bouwgeschiedenis
Het kasteel Drakenburg is vermoedelijk aan het eind van de veertiende eeuw gebouwd door een lid van de familie Van Leyenburg. Het kasteel bestond uit een ronde woontoren van twee bouwlagen, mogelijk boven een kelder. De toren bezat een stookplaats en aan de achterzijde een uitkragend bouwwerkje waarvan de functie niet geheel duidelijk is. Het lijkt te luxe voor een sekreet, terwijl de hoogte ervan onvoldoende lijkt om er in te staan. Het heeft aan ten minste twee zijden een venster, voorzien van - voor zover zichtbaar op de tekening van Pronk - louvre-achtige luiken. De kap bevat ten minste drie dakkapellen. De toren was omgracht en maakte deel uit van een kasteelterrein met een enigszins trapeziumvormige plattegrond en een gemiddelde maat van 124 bij 65 meter. Pronk tekent de toren in 1745 nog als een solitair, omgracht object. Schouman lijkt de toren rond 1750 weer te geven zonder directe omgrachting met aan de achterzijde een vermoedelijk rechthoekige aanbouw van een bouwlaag onder een zadeldak. De ingang lijkt dan te zijn verplaatst. Als de tekening betrouwbaar is, houdt dit in dat er kort na 1745 een verbouwing en uitbreiding heeft plaatsgevonden. Het kasteel is in 1823 afgebroken en vervangen door een boerderij die op de kadastrale minuut van 1826 aangeduid wordt met de naam 'De Poort'.

Afbeeldingen
Kaart van Herwijnen in 1699, met daarop 'de Toren Drakenburg' (Bijl 1992, 79).Tekening van de toren in 1745 door Cornelis Pronk. Gelders Archief, voorheen Gemeentemuseum Arnhem, top. atlas Gld. 5722 (Afgebeeld bij Bijl, 59).Tekening van de toren rond 1750 door Aart Schouman. Gelders Archief, voorheen Gemeentemuseum Arnhem, GM 9432 (Afgebeeld bij Bijl, 42).Drakenburg, anoniem., z.j., 'De Blaauwen toren bij Herwijnen, afgebroken 1823' (Bijl 1992, 104; Bijl 2003, 244). Kadastrale minuut van 1826, gemeente Herwijnen, sectie D, blad 1, perceel nr. 588-591 (http://watwaswaar.nl/#Vk-PA-8-ed-1v-1-3BQ0-1gXY---2Oq, geraadpleegd op 03-05-2010).

Bronnen
Sloet, J.J.S., en A.H. Martens van Sevenhoven, 1924, Register op de leenaktenboeken van het vorstendom Gelre en graafschap Zutphen. Het Kwartier van Nijmegen, Arnhem, 460-463.

Literatuur
Bijl, A., 1992, Over heren, weiden en kastelen. Een geschiedenis van Herwijnen van prehistorie tot heden, Vuren. Bijl, A., 2003, ‘De vier kastelen van Herwijnen’, in: Terugblik. De Betuwe op slot. Jaarboek Tabula - Batavorum nr. 4 (2003). Opheusden, blz. 241-248. Bijl, Aart, 1992, Over heren, weiden en kastelen, Vuren, passim. Goossens, E., 2008, Archeologische monumentenzorg in de gemeente Lingewaal: archeologische sporen in een groene parel; Deel 2: toelichting op de archeologische waarden- en verwachtingskaart. RAAP rapport 1689, Weesp, 115. Jong, J. de, 1964, Holland in vroeger tijd, Zaltbommel, 174-175.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: T. Hermans en M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 25-07-2007

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
B, Bebouwing.

Bodemkundige codering
Rn95A-VI, Kalkhoudende poldervaaggronden; zware zavel en lichte klei, profielverloop 5.