Nijenbeek

BASISREGISTRATIE [?]

Object
Nijenbeek

Locatie
Adres: Nijenbeekseweg 50, 7383RV
Voorst;
Gemeente Voorst;
Provincie Gelderland

De ruïne van Nijenbeek staat ten noordoosten van Voorst, bij de uitwateren van de IJssel, aan het eind van de Nijenbeekseweg waar deze verandert in de Houtwalstraat.

Typologie

De Nijenbeek is een woontoren, waar men in de zestiende eeuw een aanbouw tegenaan heeft gebouwd.

Etymologie

Huidige situatie
De situatie van de Nijenbeek is sinds het einde van de negentiende eeuw niet wezenlijk veranderd.

Oudste vermelding
Datum: 1266
Bron:

In 1266 is de Nijenbeek in het bezit van de ridder Theodoricus.

Bezitsgeschiedenis
In 1266 was de Nijenbeek in handen van de ridder Theodoricus. Deze Theodoricus stierf in 1296 zonder mannelijke nakomelingen. Hierna noemde zijn halfbroer Arnoldus van Vredestorp zich heer van de Nijenbeek, al was hij niet alleen eigenaar van het kasteel In 1297 droegen de erfgenamen De Nijenbeek over aan graaf Reinoud I van Gelre. In 1342/1343 was 'Claes heren Henrycs des Cocs sone te Nijenbeke'. Vermoedelijk had deze De Nijenbeek op dat moment in pand van de Gelderse hertogen. In 1364 werd dit pand ingelost loste hertog Eduard waarschijnlijk dit pand in bij Johan de Cocq van Opijnen. Hertog Willem van Gelre en Gulik droeg de Nijenbeek in 1383 in leen op aan Willem van Steenbergen. Hierna zou de Nijenbeek tot het midden van de achttiende eeuw eigendom blijven van het geslacht Steenbergen. In 1726 stierf Johan Dirk Steenbergen. Hij liet de Nijenbeek na aan zijn zuster Johanna Elisabeth, die in 1714 was getrouwd met Derk Jan van Stepraedt, heer van Duistervoorde. Dit echtpaar kreeg twee dochters, Maria Agnes en Christina Sophie. Bij de boedelscheiding in 1766 kreeg Christina Sophie Duistervoorde, terwijl de overige bezittingen in handen kwamen van Maria Agnes. Maria Agnes, die getrouwd was met Willem Caspar Franz van Doornick genaamd Ulft tot Wohnung, werd daarmee de eigenaresse van de Nijenbeek. Hun dochter Johanna Elisabeth van Doornick erfde de Nijenebeek en vanwege haar huwelijk met Herman Adolf van Nagell tot Vornholz kwam het kasteel in handen van het geslacht Nagell. In 1778 verkochten zij de Nijenbeek aan Willem Anne Schimmelpenninck van der Oye. Deze Willem Anne Schimmelpenninck van der Oye was op dat moment al heer van de Oude en de Nieuwe Poll. Hij overleed ongetrouwd in 1816. Zijn neef Willem Anne baron Schimmelpenninck van der Oye erfde al zijn bezittingen, waaronder de Nijenbeek. De Nijenbeek bleef in de familie tot in de tweede helft van de negentiende eeuw, toen Nicoline Adriana Sophie Schimmelpenninck van der Oye trouwde met jhr. mr. Rudolf Everard Willem van Weede. De Nijenbeek ging na hun dood door vererving over in handen van jhr. dr. Jan Minnema Haersma de With, een neef van Rudolf Everard Willem. Hij overleed in 1965 en liet al zijn bezittingen na aan zijn neef jhr. mr. Frederik Johan Constantijn Schimelpenninck.

Bouwgeschiedenis
Gezien het formaat van de gebruikte bakstenen is het waarschijnlijk dat met de bouw van de Nijenbeek is begonnen in de dertiende eeuw. Oorspronkelijk was de toren voorzien van een schilddak. Het is denkbaar dat er op de plaats van de stenen toren eerst een houten toren heeft gestaan, maar daar is verder niets over bekend. In 1296 en 1297 vermeldde men dat de Nijenbeek op een eiland in de IJssel stond. Kort daarna werd dat eiland vermoedelijk met het vaste land verbonden. De toren werd kort na 1371 ongeveer 2,5 meter verhoogd. Dit valt onder meer af te leiden aan de dichtgezette kantelen onder de huidige borstwering. Aan de toren bouwde men toen ook een traptoren en een vestibule. In de zestiende eeuw voegde men aan de oostzijde van de toren een aanbouw toe. Deze aanbouw werd gedekt met een lessenaardak. Deze aanbouw heeft men op een later moment verhoogd. De Nijenbeek raakte in de achttiende eeuw in verval. Onder Willem Anne Schimmelpenninck van de Oye, die in 1778 eigenaar van het kasteel werd, werd het complex opgeknapt. De derde verdieping werd weggebroken, waardoor de ridderzaal hoger werd. Men metselde toen ook een nieuwe borstwering met grote vierkante openingen en de kruisvensters werden door schuifvensters vervangen. In de negentiende eeuw voorzag men de toren van een piramidedak. Begin 1945 werd de Nijenbeek beschoten. Hierbij sneuvelden het piramidedak van de toren, de traptoren en de zestiende-eeuwse aanbouw. Het nooddak op de toren rotte in de loop van de jaren erna weg. Rond 1970 stortte het overgebleven deel van de aanbouw in. Het is onduidelijk wanneer de ommuurde voorburcht ten noordwesten van het kasteel is aangelegd, maar mogelijk tussen 1361 en 1371. Nu zijn er van de voorburcht bovengronds geen resten meer zichtbaar. De voorburcht werd al in 1523 afgebroken.