Object
Looperskapelle

Locatie
Adres: Kapelleweg, ong. (vlak ten w. van kerkterrein)
Looperskapelle
Gemeente Schouwen-Duiveland
Provincie Zeeland

Het betreft een voormalige vliedberg, geheel verdwenen vóór 1909. Fokker (1909) situeert hem enigszins onzuiver ten zuiden van Looperskapelle, in het derde of Burgbevang, de Burgmeet volgens het veldboek 1801. De coördinaten zijn die van Archiswaarnemingsnr. 49622 (onderzoek N. de Visser 2004). Kuipers (1984) geeft foute coördinaten 049.680/417.430.

Typologie

Op basis van toponymische, historisch-kadastrale en archeologische gegevens kan worden geconcludeerd dat dit object waarschijnlijk een motte is geweest.

Etymologie
De middeleeuwse naam van dit object is niet bekend.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 00-02-2008

Op advies van De Visser (2004) is de status verhoogd tot 'Terrein van Archeologische Waarde'. Het land wordt regelmatig geëgaliseerd, zodat eventueel nog bewaard gebleven resten in snel tempo verdwijnen. In de aangrenzende particuliere tuinen is een lichte verhoging zichtbaar.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Tegenwoordig is het vlak terrein in gebruik als akkerland. Het is niet bekend of er nog resten van het middeleeuwse huis aanwezig zijn. Het AMK terrein is niet archeologisch beschermd.

Afmetingen
De oppervlakte van het tot 'terrein van archeologische waarde' verklaarde gebied is 5460 m2.

Oudste vermelding
Datum: 1324
Bron: Perkament Register van de Charterkamer van Holland E.L. 20. pag. 61 (Van Mieris II, 1754, pag. 346-347).

"'Wi Williaem, Grave enz., maken cond enz. want Wisse die Loeper van Bridorp op ghedragen hevet ten rechten eyghen syn steenhuys ende woninghe, dair hi in wonet, ende die hofstede, dair die woninghe, ende dat steen huys op staen, binnen der grafte leggende in 't ambocht van 's lopers Capelle'."

De graaf van Holland ontvangt van Wisse de Loper van Brijdorpe een stenen huis en een woning gelegen op een omgrachte hofstede in 't ambacht van Capelle van de familie de Looper, en geeft het hem in leen terug op zekere voorwaarden, 1 november 1324.

Bezitsgeschiedenis
Al in 1290 kwam er in Schouwen een geslacht De Looper voor. Looperskapelle wordt genoemd in de rentmeestersrekening van 1318/19 en in een akte van 1 november 1324, waarbij de graaf aan Wisse de Loper ('loeper') van Brijdorpe, aan wiens geslacht Looperskapelle zijn naam dankt, zijn steenhuis, woning en hofstede in leen teruggeeft. Van den Broecke (1978) en Van Beveren (1960) zijn ten onrechte van mening dat deze oorkonde betrekking heeft op kasteel Herkenstein (Den Osse); Kuipers (1984, 21) meent echter dat het meer voor de hand ligt om hem op deze voormalige motte van Looperskapelle te betrekken.

Bouwgeschiedenis
De vliedberg lag ten westen van de oude kerk van Looperskapelle en is in de loop van de tijd afgegraven. Ter plaatse was een veldnaam met de component 'burg' bekend, en in de nabijheid een veldnaam steenhof. Vóór de herverkavelingen na de Februariramp was er ter plaatse sprake van gebogen perceelgrenzen en een ronde ophoging. De bodemkaart geeft hier, evenals op het perceel steenhof, veel oude cultuurgrond. De oude kadasterkaart laat een bijzondere verkaveling met gracht zien. Op basis van de oudste vermelding zou geconcludeerd kunnen worden dat het huis in 1324 bestond uit een stenen gebouw op een motte en een vermoedelijk niet-stenen gebouw op de voorburcht, beide gelegen op een omgracht terrein. In februari 2004 stelde N. de Visser (Provincie Zeeland / Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland werkveld Archeologie) in het kader van het project 'Waardering Terreinen van Archeologische Betekenis voor de Archeologische Monumentenkaart Zeeland' een nader onderzoek in naar de archeologische waarde van het terrein. Daartoe is onder meer gebruik gemaakt van archeologische en historische gegevens, oude kaarten, luchtfoto's en het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Op de Chromotopografische kaart van Zeeland nr. 558 (1912) is een ovaal perceel zichtbaar, maar geen berg. De topografische kaart 1950 toont ter plaatse van het monument niets bijzonders. Op een luchtfoto uit dec. 1944 en één uit maart 1945 is de berg goed zichtbaar als een verhoging die boven water (ondergelopen land) uitsteekt. Ten zuiden van de berg is een verhoogd terrein zichtbaar, waar voorheen een meestoof stond. Luchtfoto's uit 1989 (nr. 42308) en 2003 (nr. 48-420) bevatten geen aanwijzingen (meer) voor archeologische sporen. Het AHN toont een duidelijke verhoging in het landschap die oploopt naar de kern van Looperskapelle.Daarnaast is door De Visser veldwerk verricht. Ter plaatse van de vermoede ligging van de vliedberg was een zeer zandige, lichtbruine vlek met wat botresten zichtbaar (geëgaliseerd); in de onmiddellijke omgeving werd aardewerk gevonden. Ook in boringen zijn aanwijzingen gevonden voor de berg; in boring 2 is mogelijk de zool aangeboord. Meer naar het noorden, in de boringen 6 en 7, werd een cultuurlaag met nieuwetijdsaardewerk aangetroffen. Ook oppervlaktevondsten in dat gebied (ijsselsteentjes, pijpenkopjes, aardewerk) lijken aan te geven dat ten zuiden van de voormalige weg mogelijk bewoningssporen uit de nieuwe tijd liggen. De bij de vliedberg behorende nederzetting lag wellicht ten zuiden ervan, op hoger gelegen terrein. Het overblijfsel van de vliedberg werd kort voor 2004 verstoord door de aanleg van een sloot. Bij de kartering van de slootkant bleek dat het laatste restant van de berg wellicht helemaal is opgenomen in de bouwvoor. Het land wordt regelmatig geëgaliseerd, zodat eventueel nog bewaard gebleven resten in snel tempo verdwijnen. In de aangrenzende particuliere tuinen is een lichte verhoging zichtbaar. Grote verstoringen aldaar (aanleg vijvers, funderingen, opschonen sloot e.d.) zouden archeologisch moeten worden begeleid.

Afbeeldingen
- Stiboka, Wageningen, archief 92-VIII-12. Luchtfoto dec. 1944 (in: Vervloet 1980, 205; nr. B12 in Kuipers 1984).- Topografische Dienst, Luchtfoto nrs. 3019 (RAF, 18-03-1945), 42308 (1989), 48-420 (2003).- Kadastrale minuut, 1811-1832, Duivendijke, Zeeland. Sectie A, blad 1, 77 (nabij) (http://watwaswaar.nl/#Iq-Mi-6-ed-1v-1-1wI4-1Xvs---13v, geraadpleegd op 10-01-2012).- Google Earth foto, 2011, Looperskapelle (NKS digitale documentatie).

Literatuur
- Besteman, Jan C., 1981, 'Mottes in the Netherlands. A provisional survey and inventory', in: Liber Castellorum, 40 variaties op het thema kasteel, Zutphen, nr. 97. - Beveren, P. van, 1960, De verdwenen kastelen van Schouwen-Duiveland, Doorn.- Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, Delft.- Fokker, A.J.F., 1909, Schouwen vóór 1600, Zierikzee, 248, nr. 20/21e, 268.- Kuipers, S.F., 1984, 'Bergen en burgen op Schouwen-Duiveland', Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland), 5-38, nr. 24.- Mieris, F. van, 1754, Groot charterboek der graaven van Holland, II, Leiden, 1754, 346-347.

Documentatie
- RACM/ROB, archiswaarnemingsnrs. 20178 en 49622.- Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg. Zeeuws Archeologisch Archief, doss. 42EZ-36.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers
Beschrijving gemaakt: 27-02-2008

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
- Mw. N. de Visser (Provincie Zeeland / Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, werkveld archeologie), februari 2004.

Geomorfologische codering
VKW

Bodemkundige codering
-