Object
Brijdorpe

Locatie
Adres: Hoogenboomsweg
Brijdorpe
Gemeente Schouwen-Duiveland
Provincie Zeeland

De Man (De Man 1897, 29) geeft als locatie voor deze berg de volgende kadastrale gegevens: kadastrale minuut Duivendijke, sectie B, blad 01, nrs. 113 tot 117 (zonder hofstede). Hij vermeldt nog dat de plaats toen (in 1897) nog de Bergwei werd genoemd. Hier loopt tegenwoordig de Hoogenboomsweg. Op de kaart van Hattinga wordt de berg noordoostelijk van de vaart nog afgebeeld.

Typologie

Dit huis te Brijdorpe was vermoedelijk een motte. De identificatie met de voormalige motte aan de Hoogenboomseweg geschiedt op basis van toponymische, topografische en archeologische gegevens.

Etymologie
De naam Brijdorpe wordt door P. van Beveren (Van Beveren 1960, 17) in verband gebracht met een watertje dat vanaf de Greveling stroomde. Dit watertje werd met drie namen aangeduid: in zijn aanvang met 'Briepe', het middendeel met Panne en wat betreft het laatste deel, midden in Schouwen met Vlake. Enige vertakkingen, volgens Van Beveren, van dit watertje omsloten samen een driehoekig eiland, waarop we het huis Bridorpe zouden willen zoeken; het water zou hier een prachtige natuurlijke verdediging gevormd hebben, een geeigende plaats voor een kasteel. In de Tegenwoordige Staat (dl X, 413) wordt gesproken over 'Brydorpe, of by verkorting, Briepe...' .

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 00-07-2007

Huidige functie:

Het middeleeuwse kasteel bestaat niet meer. Het perceel is verstoord door de aanleg van een weg en twee haaks op elkaar gelegen sloten (onderzoek december 2003).

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De berg is afgegraven, en het terrein is grotendeels in gebruik als akkerland. Aan de oppervlakte is in 2004 nog wel veel puin aangetroffen en bij booronderzoek is mogelijk een grachtvulling aangeboord. Het is niet bekend of er ondergronds verder nog resten aanwezig zijn. De berg is afgegraven, en het terrein is grotendeels in gebruik als akkerland. Aan de oppervlakte is in 2004 nog wel veel puin aangetroffen en bij booronderzoek is mogelijk een grachtvulling aangeboord. Het is niet bekend of er ondergronds verder nog resten aanwezig zijn.

Afmetingen
De afmetingen van de berg of van een huis op deze berg zijn onbekend. De oppervlakte van het 'Burgh bevanck' waarin eertijds het mottekasteel lag bedroeg volgens het veldboek van 1704 50 gemeten en 120 roeden.

Oudste vermelding
Datum: 1300-1305
Bron: Rijmkroniek van Melis Stoke (Burgers 2004, r. 8922-8923)

"'op ten huse'"

Melis Stoke (Burgers 2004, r. 8922-23) noemt in zijn Rijmkroniek een huis te Brijdorpe, als volgt: Min dan C man dat ic ic quam Tote v tote bridorp sluse Daer mocht ic v spreken opten huse'. Hoewel het niet met zekerheid kan worden gesteld dat deze vermelding betrekking heeft op een huis op deze berg, is het wel waarschijnlijk dat dit het geval is.

Bezitsgeschiedenis
Over de bezitsgeschiedenis van Brijdorpe is niets met zekerheid bekend. In de historiografie (Van Beveren 1960, 29) bestaat er m.b.t. vermelding in de Rijmkroniek van Melis Stoke (1300-1304) enige verwarring van het kasteel van Brijdorpe met het nabijgelegen Herkestein en Looperskapelle. Volgens Van Beveren (1960, 17) moet in 1297 Ghise Nobelszone of diens vader Nobel op Brijdorp hebben gewoond. Van den Broecke (1978, 115) vermeldt voorts dat in 1286 Pieter Nobel en zijn broer, zonen van heer Clays, met Floris V overeenkomen het werk (i.e. de aanleg van een sluis en een behoorlijke haven) te maken. zij beloven tevens de helft van de haven en van het dorp en het erf aan de graaf te geven. Ghise Nobelssone (zoon van Pieter?) en graaf Jan I hadden wellicht niet zo'n goede verstandhouding waardoor, zo suggereert Van den Broecke, Brijdorp nooit tot grote bloei is gekomen (Van den Broecke, 1978, 115). Van de naam Looper is bij Van Beveren in verband met Brijdorp geen sprake. Dat is wel het geval met kasteel Herkenstein. Dat wordt in 1324 door Wisse die Looper van Briepe opgedragen aan graaf Willem III en van hem in leen terug ontvangen (Van Beveren, 1960, 29). Volgens Van Beveren worden de kastelen Brijdorp en Herkestein nog al eens met elkaar verward vanwege het feit dat beide binnen het tegenwoordige Duivendijke waren gelegen. Bij Van den Broekce (1978, 114) staat wel te lezen dat ambachtsheer Wisse de Looper van Brijdorpe Floris V steunde in zijn streven om Brijdorp tot handelscentrum te verheffen. Onduidelijk is echter of Wisse op het kasteel Brijdorp woont of het in bezit heeft. Bij Van den Broecke (1978, 116) wordt opgemerkt dat Brijdorp door het geslacht Looper wordt bewoond en dat het geslacht later (wanneer wordt niet vermeld) Herkestein van de graaf van Holland (welke wordt niet vermeld) ontving wellicht als compensatie na de (vermoedelijke) verwoesting van Brijdorp door de Vlamingen. Het is uit de literatuur niet te achterhalen wie de oorspronkelijke bouwers en/of bewoners zijn geweest van Brijdorp, meer archiefonderzoek zou wellicht een oplossing bieden.

Bouwgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer deze berg is opgeworpen noch of, en wanneer er een huis op is gebouwd. De parochie Brijdorpe wordt genoemd in 1232. In de Rijmkroniek van Melis Stoke uit 1305 wordt melding gemaakt van een 'huse' in Brijdorpe dat vermoedelijk betrekking heeft op dit object. De motte wordt nog aangegeven, zij het niet exact, op de kaarten van Visscher-Roman (ca. 1660) en Hattinga (ca. 1750). De Man (1897, 29-30) meldt dat de berg is afgegraven. Volgens De Man trof men bij deze afgraving vier palen op de hoeken aan en tamelijk veel vondsten (fragmenten aardewerk, botresten, houtskool en as, koperen munten en 'vuurkeien'). Volgens Van Beveren (1960, 17) zou het kasteel van Brijdorpe 'blijkens een later verhaal' een vrij hoge toren hebben bezeten. Op kaarten uit 1912 en 1950 is nog een sterk versnipperd perceel te zien, met een bocht in de weg waar de berg heeft gelegen. Tijdens een archeologische inspectie in 1980 (ROB) werden geen sporen aangetroffen. Luchtfoto's uit 1989 en 2003 bevatten geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische sporen. In december 2003 stelde N. de Visser (Prov. Zeeland, detach. Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland) in het kader van het project 'Waardering Terreinen van Archeologische Betekenis voor de Archeologische Monumentenkaart Zeeland' een nader onderzoek in naar de archeologische waarde. Daartoe is onder meer gebruik gemaakt van archeologische en historische gegevens, oude kaarten, luchtfoto's en het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Uit de analyse van AHN-gegevens bleek dat er een verhoging ligt in de westelijke hoek van het terrein. Daarnaast is door De Visser veldonderzoek verricht. In de Westhoek werd een homogene klei- en mogelijk een grachtvulling aangeboord. Het is niet duidelijk of het de gracht van de vliedberg betreft. Aan het oppervlak lag op deze plek veel puin (gegevens afkomstig uit Archis, bij monumentnr. 11285).

Afbeeldingen
Er zijn geen afbeeldingen bekend van het huis van Brijdorpe. - Bergje gelegen in de buurt van Brijdorpe, op de 'Kaart van Schouwen-Duiveland', 1752, door A. Hattinga, in: Tegenwoordige Staat van Nederland, dl. X, p. 343 - Kaart van Visscher-Roman. - Kadastrale minuut, kadastrale gemeente Duivendijke, sectie B, blad 01, nrs. 113-117 (http://watwaswaar.nl/#JM-MS-6-1-1v-1-1xEO-1XCy---13x , geraadpleegd 09-02-2011).

Bronnen
- Burgers, J.W.J. (ed.), 2004, Rijmkroniek van Holland (366-1305) door een anonieme auteur en Melis Stoke. Den Haag, r. 8922-23, http://www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/Rijmkroniek/compare_lines/8915 (geraadpleegd 21-12-2011). - Kruisheer, J.G. 1997, Oorkondenboek van Holland en Zeeland, dl. IV, nr. 2431, p. 774 - Tirion, I. (ed.), 1753, Tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden, dl X, p.343 en 413. - Brill, W.G. (ed.), 1983, Rijmkroniek van Melis Stoke, boek V vs 875; boek VIII vs 709-714; boek IX vs 760.

Literatuur
- Beveren, P.van, 1960, De verdwenen kastelen van Schouwen-Duiveland, Doorn, 17-19. - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland, Delft, 114-116.- Encyclopedie van Zeeland dl. I, 1982, Middelburg, 229-230 ('Brijdorpe').- Fokker, A.J.F., 1909, Schouwen vóór 1600, I, Zierikzee, 163.- Kuipers, S.F., 1984, Bergen en burgen op Schouwen-Duiveland, Kroniek van het land van de zeemeermin, jrg. 32 (nr. 29), 5-38. - Man, J.C. de, 1897, De vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen, in: A.Z.G., 29-30 (no. 15).

Documentatie
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg 2003. Zeeuws Archeologisch Archief, doss. 42FZ-9.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied, kaartblad 6, vastgesteld 26-03-2009 (http://www.schouwen-duiveland.nl/content.jsp?objectid=22612, geraadpleegd 02-02-2011).)
Bestemming:  (Dubbelbestemming: archeologisch waardevol gebied D)
Bestemmingsplan:

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers en A. Wielinga
Beschrijving gemaakt: 2007, 2011

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
1980 archeologische inspectie. 2003 veldonderzoek door N. Visser.

Overig onderzoek
2010: BAAC - Booronderzoek.

Geomorfologische codering
LPO

Bodemkundige codering
-