Object
Nijenrode / Nieuwe Rooy

Locatie
Adres: n.v.t.
Doeveren
Gemeente Heusden
Provincie Noord-Brabant

De eventuele resten van het Kasteel Nijenrode liggen iets ten zuidoosten van Doeveren tussen de Elshoutse Zeedijk en het afwateringsstroompje Het Loopke.

Typologie

Er zijn geen betrouwbare gegevens voorhanden voor het vaststellen van de typologie van kasteel Nijenrode.

Etymologie
De naam 'Nijenrode' is overgenomen van het Kasteel Nijenrode aan de Vecht, het ouderlijk huis van Gijsbrecht II, die na 1357 goederen verwierf in het Hollands geworden Land van Heusden. De naam 'Nijenrode' wordt ook vaak ten onrechte gebruikt voor het, eveneens, verdwenen Kasteel van Oudheusden.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 13-2-2007

Het voormalige kasteelterrein is nu in gebruik als weiland. Dit weiland is gelegen tussen de Elshoutse dijk en het afwateringsstroompje Het Loopke. Onderdeel van een landschappelijk waardevol geheel. Betreffend terrein is onderdeel van een zone (De Elshoutse Zeedijk) die op de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Noord-Brabant qua Historische Geografie voorzien is van de waardering 'zeer hoog'.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het middeleeuwse kasteel is niets meer zichtbaar.

Afmetingen
De afmetingen van het kasteel zijn onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1556
Bron: Kohier van de Tiende Penning van Oudheusden (Hoppenbrouwers 1992, 351).

Volgens het Kohier van de Tiende Penning van 1556 was een zekere Joost Janszoon toen eigenaar van een 'huys mit XV mergen (lants)'. Vermoedelijk was dit het kasteel Nijenrode.

Bezitsgeschiedenis
Gijsbrecht II van Nijenrode was aan Hollandse kant betrokken bij de overname van het Land van Heusden in 1357. Hij verwierf hier zelf ook bezit, dat evenwel van 1359 tot 1362 geconfisceerd werd vanwege zijn betrokkenheid bij de strijd tussen de Hoeken en de Kabeljauwen. Of hij hier ook een adellijk huis bouwde, is niet zonder meer duidelijk. Zijn nakomelingen kunnen we niet koppelen aan het betreffende landgoed op de grens van Oudheusden en Baardwijk, maar latere vermeldingen van gronden als 'die erffenisse van Nyenrode te heyten plach' (1462) en liggend naast goed van 'heer Ghijsbrechs van Nyenroede' (1497) drukken wel een sterk stempel op het hier bedoelde goederencomplex en hielden een bepaalde ontstaansgeschiedenis levendig. De bezitter in 1462 is Gielis van Wijk, waarnemend kasteelheer van Heusden. Rond 1500 viel het bezit kennelijk (verder) uit elkaar. Tijdens het opmaken van het Kohier van de Tiende Penning (1556) was een zekere Joost Janszoon eigenaar van een 'huys mit XV mergen (lants)'. In 1630 is er sprake van een 'hoffstadt ende xxviii mergen landts genaempt Nieuwenrooij' in een geschil tussen de erfgenamen van Jonker Philibert Ingenoulandt en Jonkvrouwe Jenne Marie Doublets, weduwe van Dominicus de Pottre, in leven tresorier van de Prins van Oranje. Latere bezitters in de 17de eeuw waren de families Nederveen en Hamel. De kaart van P. Ketelaar uit 1775 geeft geen bewoning meer aan op de bewuste locatie.

Historische betekenis
Voorbeeld van een stichting door een Hollands-Stichts edelman in het in 1357 Hollands geworden Land van Heusden.

Bouwgeschiedenis
Er zijn geen betrouwbare gegevens voorhanden. Twee anonieme afbeeldingen, die mogelijk onbetrouwbaar zijn, uit 1652 tonen een compact geheel in ruïneuze staat met een vierkante en een veelhoekige toren. Verder het restant van een voorburcht of voorbouw met rond torentje en toegangspoort. De oorspronkelijke terreinsituatie is moeilijk in te schatten. Tussen 1456 en 1461 werd hier de Elshoutse (Zee)dijk aangelegd als onderdeel van een herdijkingsprogramma na de St.-Elisabethsvloed van 1421. Daarbij werd mogelijk een oudere en lagere zegedijk (verbasterd tot Zeedijk) verhoogd. Nijenrode lag daarmee buitendijks in regelmatig overstroomd gebied en was daarom, volgens een getuigenis uit de 19de eeuw, aangelegd op een (later afgegraven) ietwat ronde hoogte. De exacte locatie wordt aangeduid op een kaart uit 1775 van P. Ketelaar: 'Hier stond eertijds het kasteel Nieuwen Rode'.

Afbeeldingen
- Tekening (Oost-Indische inkt): 'het Huys Nieuwenroy in de Meyerij van s'Hartogenbosche in het quartier van... Anno 1652', Brabantcollectie, UvT.- Tekening (Oost-Indische inkt): 'Het Selve Huys', Brabantcollectie, UvT.- Tekening (Oost-Indische inkt): ''t Dorp Out-Heusden, 't Huys Nieuwenroy in ruine' [Jacob Stellingwerf] 18de eeuw (niet betrouwbaar), Brabantcollectie, UvT.- Tekening (Oost-Indische inkt): 'Nieuwenroy in welstant by Heusden' {Jacob Stellingwerf) 18de eeuw (niet betrouwbaar), Brabantcollectie, UvT. - Kaart, 1775, door P. Ketelaar (locatie Nijenrode en Valkenvoort op de kaart) Streekarchief Land van Heusden en Altena (Aarts 1996, 27).- Google Earth foto, 2010, locatie Nijenrode te Doeveren (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
Oud-rechterlijk archief Heusden, inv. nr. 317 (d.d. 1630);

Literatuur
- Aa, A.J. van der, 1846, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden. Deel 8, Gorinchem, 135.- Aa, A.J. van der, 1851, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden. Deel 14, Gorinchem, 1137.- Aarts, B. 1996, 'Het kastelenraadsel van Heusden en Oudheusden', Brabants Heem, XLIX, 1, 25-28.- Aarts, B., 2014, 'Een dorp met drie kastelen', in: Oudheusden : klein dorp met een groot verleden, 57-71. - Hoppenbrouwers, P., 1992, Een middeleeuwse samenleving. Het Land van Heusden, ca. 1360 - ca. 1515, 349-351.- Stevens, B., 1993, 'De Sage van Slot Nijenrode', De Klopkei 17, 18-28.- Thijssen, Chr., 1995, 'Mist in de polder (2)', Met Gansen Trou 45, 17-21.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Bas Aarts
Beschrijving gemaakt: 13-02-2007

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
3K25, Rivieroeverwal

Bodemkundige codering
AO-IV, Overslaggronden