Object
Varik, Huis te

Locatie
Adres: Waalbandijk
Varik
Gemeente Gemeente Neerijnen
Provincie Gelderland

Het huis te Varik was gelegen ten oosten van het dorp Varik, onder aan de Waalbandijk. Het terrein moet gezocht worden globaal in het verlengde van de Paasweg, daar waar zich nu een groot kassencomplex onder aan de dijk bevindt.

Typologie

Door het ontbreken van gegevens over het kasteel is de typologie niet bekend.

Etymologie
Het kasteel is genoemd naar het gelijknamige dorp.

Huidige situatie
Noch van het kasteel noch van het kasteelterrein is thans iets waarneembaar. Ter plaatse ligt momenteel een groot kassencomplex.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het kasteelterrein is momenteel in gebruik als kassencomplex.

Afmetingen
De afmetingen van het kasteel zijn door gebrek aan gegevens onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1400
Bron: Sloet en Martens van Sevenhoven 1924, 511

"'Dat huys ende slot tot Vauderich'."

Mechteld van Varik (ook wel in de bronnen genoemd als Mechteld van Vauderich of van Mauderich) draagt in 1400 over aan haar zoon Steesken 'Dat huys ende slot tot Vauderich met de hofstat ende bongert binnen sijnen cingel daerto behorende.'

Bezitsgeschiedenis
De vroegste vermelding van het huis Varik in de leenaktenboeken stamt uit 1400. Mechteld van Varik draagt dan het huis over aan haar zoon Steesken. Deze gebruikt het als onderpand, maar als hij het huis niet kan lossen, beleent de hertog in 1403 Gerard van Beesde met het huis. Diens zoon Willem erft het in 1465, maar deze overlijdt blijkbaar kinderloos, want zijn zuster Otte van Beesde, weduwe van Alphart van der Horst, wordt in 1482 met het huis beleend. Het huis gaat vervolgens over op haar zoon Dirk van der Horst, en blijft in de familie Van Horst tot 1651. Hendrik van der Horst laat dan zijn bezittingen na aan Johanna Catarina van Lanscroon, zijn nicht, en haar echtgenoot Cornelis van Schonenburg. Het huis is achtereenvolgens in handen geweest van hun dochters Johanna en Anna Quirina. In 1741 wordt dan 'het dorp Varik' met het huis beleend, met als hulder Gerrit de Jo(o)de. Deze heeft het huis blijkbaar in 1744 gekocht van dorp Varik, zoals blijkt uit de akte waarin Willem de Joode, zijn zoon, in 1754 met Varik beleend wordt. Zijn broer Jan is de laatste bezitter van Varik die in de leenaktenboeken genoemd wordt. Het is niet duidelijk of het huis dan al verdwenen is. (Van der Aa geeft een korte bezitsgeschiedenis van het Huis te Varik die niet overeenkomt met hetgeen er in de leenaktenboeken terug te vinden is. De door Van der Aa genoemde families komen niet voor in de leenboeken. Zijn relaas kan onbetrouwbaar zijn.)

Bouwgeschiedenis
Op grond van de vermelding 'dat huys ende slot tot Vauderich' in 1400 weten we dat het kasteel met 'de hofstat' en een boomgaard binnen een singel lag. Op een landkaart 'van den Tielerwaard' uit circa 1750 wordt het omschreven als ''t Vervallen Huis Vanderik of Varik'. Meer is er over het huis tot aan de sloop, vermoedelijk in de late 18de eeuw, niet bekend. Jacobus Stellingwerf heeft weliswaar rond 1720 een tekening van het huis gemaakt, maar zijn tekeningen zijn verre van betrouwbaar en veelal op basis van fantasie getekend. Op de kadastrale minuut van 1825 zijn geen resten van het kasteelterrein meer zichtbaar.

Afbeeldingen
Huis Varik, 'Varike bij Tiel', fantasietekening van J. Stellingwerf uit circa 1720, verschenen Atlas der Verenigde Nederlandse Provintien van Brouërius van Nidek, tekeningen nu te raadplegen in de Collectie Craandijk in de Gemeentebibliotheek Rotterdam. Zie www.historischetopografie.nl (geraadpleegd 27-09-2006). Afgebeeld bij Staverman 1979, 28.Tiendkaart 1714.Kaart van de Thielerwaard 1750. Het Gelders Archief, algemene verzameling 22. Afgebeeld bij Staverman 1979, 26.

Bronnen
Sloet, J.J.S., en A.H. Martens van Sevenhoven (ed.), 1924, Register op de leenaktenboeken van het vorstendom Gelre en graafschap Zutphen. Het Kwartier van Nijmegen, Arnhem.

Literatuur
- 'Collectie Craandijk' op www.historischetopografie.nl (geraadpleegd 27-09-2006).- 'Oud-Varik' op www.varik.nl (geraadpleegd 27-09-2006).- Smit, M., Huis Varik, versie van 22 februari 2006, Documentatiecentrum van de NKS.- Staverman, R., en Th. Staverman, 1979, "Hungerige und dorstige schapen der goyen Christi", Varik, blz. 27-29. - Verhelst, E., en B. Tops, 2006, Inventariserend Veldonderzoek door middel van elektrische weerstandsmetingen in het plangebied Varik - Molenblok, gemeente Neerijnen. karterende fase. Zuidnederlandse Archeologische Notities 72, ACVU-HBS, Amsterdam.

Documentatie
- krantenartikel in de Gelderlander (editie rivierenland) van 05-04-2007: "Het kasteel in Varik lag vele eeuwen onder het weiland" betreffemde archeologisch onderzoek dat is uitgevoerd door de ACVU-HBS van de VU Amsterdam.(NKS documentatiemap)

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: T. Hermans en M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 31-10-06

Bouwhistorisch onderzoek RCE
-

Archeologisch onderzoek RCE
-

Overig onderzoek
in 2006 voerde de ACVU (Archeologisch Centrum Vrije Universiteit) inventariserend veldonderzoek uit op de plaats van kasteel Varik.