Object
Kuinre II

Locatie
Adres: Kuinderweg ongenummerd, percelen 1499, 1500 en 1834.
Kuinre
Gemeente Noordoostpolder
Provincie Flevoland

Gelegen in een akkerperceel ten oosten van de kruising Kuinderweg-Hopweg en ten zuiden van de sloot in het verlengde van de Hopweg.

Typologie

Rond ca. 1378 werd een ronde versterking aangelegd, bestaande uit een rond eiland met een diameter van 45 meter en vier concentrische grachten. Mogelijk bevonden zich tussen de grachten wallen. Aan de voet van het eiland werd een houten paalstelling geplaatst. Deze diende enerzijds als grondkering van het op het eiland aanwezige aardlicht en anderzijds als beschoeiing van de gracht. De hoogte van het aardlichaam op de heuvel is niet bekend, evenals het karakter van de daarop gelegen opstallen. Duidelijke aanwijzingen voor de aanwezigheid van een voorburcht ontbreken in deze fase. Aan de zuidzijde lag een brug over de binnenste gracht. In de late 14e-vroege 15e eeuw werden de grachten van de eerste fase gedempt en werden nieuwe uitgegraven. Een 20 brede gracht verving de twee binnenste van de oudste fase. Deze nieuwe gracht werd ongeveer 2,5 meter naar buiten verplaatst, waardoor het eiland een diameter van 50 meter kreeg. Er zijn enkele aanwijzingen dat er in deze fase een voorburcht aanwezig was. Dit blijkt onder andere uit het feit dat de buitenste gracht aan de oostzijde van het complex naar het noordoosten afbuigt, waardoor er ruimte tussen deze en de tweede gracht ontstaat. Ook de vondst van aardewerk, baksteenpuin en metalen objecten op het perceel ten oosten van de burcht zou op de aanwezigheid van een voorburcht in dit deel van het terrein kunnen wijzen. Aan de zuidzijde lag een brug over de brede, binnenste gracht.In de eerste helft 16e eeuw werden de twee buitenste grachten gedempt. In de buitenste gracht werden rechthoekige kuilen gegraven die globaal het tracé van de gracht volgen. Tevens werden aan de westzijde van de burcht paalschermen geplaatst, waarin minimaal vier fasen onderscheiden kunnen worden. Deze paalschermen hadden tot doel het complex tegen spatwater en andere wateroverlast te beschermen.Tussen 1531 en 1536 werd het complex ontmanteld. Het bruikbare bouwmateriaal werd gebruikt bij het herstel van het blokhuis van Genemuiden. In de eeuwen daarna verdween het complex in de golven van de oprukkende Zuiderzee.

Etymologie
Het kasteel is genoemd naar een westelijk gelegen voorganger. De naam Kuinre verwijst naar het riviertje de Kuinder dat tussen beide kastelen heeft gestroomd.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: nvt

nvt

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het perceel waar de burcht in ligt is momenteel in grasland. In het verleden was dit perceel in gebruik als akker. De met akkerbouw samenhangende grondbewerking heeft in het verleden tot aantasting van de in de bodem aanwezige resten geleid. Het wettelijk beschermde terrein beslaat drie percelen. Perceel 1834 is begroeid met gras. Perceel 1499 is in gebruik als camping en perceel 1500 als weg,

Afmetingen
bij de bepaling van het terrein is ervan uitgegaan dat het complex min of meer rond is en dat de aan de zuidzijde aangetroffen grachten het gehele complex omsluiten. Voor fase 2 kan evenwel niet worden uitgesloten dat zich toen aan de oostzijde ene voorburcht bevond. Als dit inderdaad het geval is, zal het complex aanzienlijk groter zijn geweest.

Oudste vermelding
Datum: 22 augustus 1407
Bron: F. van Mieris (red.), 1753-1756: Groot Charterboek der Graaven van Holland, van Zeeland en Heeren van Vriesland, 4dln, IV, 72-3.

dat huys mitten Berghe

Bezitsgeschiedenis
In 1363 was de burcht van Kuinre (burcht I) een bisschoppelijk leen was. Rond 1378 werd door Herman II van Kuinre ten oosten van deze burcht een nieuwe versterking gebouwd. Het oude complex werd ontmanteld. De oorkonde uit 1363 doet vermoeden dat deze tweede versterking eveneens een bisschoppelijk leen was. Herman II toonde,evenals zijn voorvaderen, een nogal eigenzinnig gedrag. Hij werd in zijn handelen nauwelijks gehinderd door het feit dat hij dienstmannen van de bisschop van Utrecht waren, een burcht hadden op bisschoppelijke grond of door een jarenlange leenband met de graven van Holland. Herman hield zich bezig met kaapvaart, tolinning en mogelijk met het slaan van eigen munten. De bezitsverhoudingen zijn daardoor troebel. In 1396 diende heerlijkheid Kuinre als uitvalsbasis voor de graaf van Holland voor een veldtocht tegen de Friezen. In 1407 kocht bisschop Frederik van Blankenheim, met steun van de Sallandse steden, de versterking van Hendrik II en zijn zonen Herman III en Hendrik. De bisschop plaatst een kastelein op het kasteel. De Sallandse steden kregen medezeggenschap in de benoemingen van de kasteleins en tolvrijheid in de heerlijkheid Kuinre. In 1528 werd Karel V als landsheer van het Oversticht erkend en kwam de burcht in zijn handen. Kort daarna, tussen 1531 en 1538, werd het kasteel afgebroken,

Historische betekenis
Rond 1378 werd op een plaats iets ten oosten van de eerste versterking van de heren van Kuinre door Herman II een nieuwe gebouwd. Deze versterking had dezelfde functie als de eerste en werd gebruikt als uitvalsbasis voor tolheffing en kaapvaart. In 1396 werd de heerlijkheid Kuinre door de graaf van Holland als uitvalsbasis gebruikt voor een veldtocht tegen de Friezen. Tussen 1396 en 1407 werd de versterking door bisschop Frederik van Blankenheim gekocht. Het kasteel fungeerde daarna als toegangspoort tot Friesland en als noordwestelijke verdedigingspost van het Oversticht. In het begin van de 16e eeuw speelde de versterking een rol in de troebelen die te maken hadden met de vestiging van het Bourgondische gezag in de Nederlanden. Daarna was de rol van het kasteel uitgespeeld en werd het complex ontmanteld.

Bouwgeschiedenis
Fase 1 (ca. 1378): ronde versterking bestaande uit een door vier grachten omgeven verhoogd kasteeleiland met een diameter van 45 meter. Aan de rand van het eiland werd een paalstelling geplaats die als grondkering en beschoeiing dienst deed. De hoogte van het eiland is niet bekend, evenals het karakter van de daarop aanwezige opstallen. Aan de zuidzijde bevond zich een brug over de binnenst twee grachten. Er zijn geen aanwijzingen voor een voorburcht. Fase 2 (late 14e -vroege 15e eeuw): dempen van bestaande grachten en aanleg van drie nieuwe. De binnenste, 20 meter brede gracht werd ca. 2,5 meter naar buiten verplaatst waardoor het kasteeleiland een diameter van 50 meter kreeg. Het karakter van de opstallen op het kasteeleiland is onbekend. Aan de zuidzijde lag een brug over de binnenste gracht. Er zijn verschillende aanwijzingen dat zich aan de noordoostzijde mogelijk een voorburcht bevond. Fase 3 ( eerste helft 16e eeuw): dempen van de twee buitenste grachten. In de buitenste gracht werden rechthoekige kuilen gegraven die globaal het tracé van de gracht volgen. Tevens werden aan de westzijde van de burcht paalschermen geplaatst, waarin minimaal vier fasen onderscheiden kunnen worden. Tussen 1531 en 1536 werd het complex ontmanteld en verdwenen de overgebleven resten in de oprukkende Zuiderzee.

Afbeeldingen
Er bestaat slechts 1 afbeelding waarop de tweede burcht van Kuinre voorkomt. Deze bevindt zich in het gemeente archief Kampen, kaartencollectie, nr. 13 (Afgebeeld in Boer 2000, 9 en stofomslag).

Literatuur
Boer, P.C. de en A.J. Geurts, 2002: Oude burchten in het nieuwe land. De Middeleeuwse kastelen van Kuinre in de Noordoostpolder, Lelystad.Doesburg, J. van en P.C. de Boer, 2001: Burchten op de bodem van de zee: Aanvullend Archeologisch onderzoek (AAO) naar de burchten van Kuinre, Amersfoort (RAM 91).Heide, G.D. van der, 1951: Burchten van Kuinre, Overijssel. Jaarboek voor cultuur en historie 5, 18-27.Heide, G.D. van der, 1951: Oudheidkundig bodemonderzoek, in: Driemaandelijks bericht betreffende de Zuiderzeewerken, Jaargang XXXII, nr. 3 en 4, 126-129.Heide, G.D. van der, 1954/1955: Twee ronde burchten bij Kuinre, Kamper Almanak 1954/1955, 173-194.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:  (grotendeels)
Bestemming:  (noordelijke deel)

Auteur en datum
Auteur: J. van Doesburg
Beschrijving gemaakt: 28 juni 2006

Archeologisch onderzoek RCE
Er is onderzoek gedaan in opdracht van de ROB in 1951 en 1999.

Bodemkundige codering
zVm61 C grondwatertrap IV