Object
Rijnestein

Locatie
Adres: Nedereindseweg
Nieuwegein
Gemeente Nieuwegein
Provincie Utrecht

Rijnestein was gelegen aan de zuidzijde van de Nedereindseweg in Jutphaas, onder huidige viaduct rijksweg A2 Utrecht-Den Bosch over de Nedereindseweg. Op de kadastrale minuut van 1819-1821 was nog wel ter plekke een boerderij zichtbaar. Deze is inmiddels verdwenen (De Ligt en Olde Meierink 1995, 386).

Typologie

De typologie van het middeleeuwse huis Rijnestein is onbekend. Het is niet duidelijk hoe het kasteel er in de Middeleeuwen heeft uitgezien.

Etymologie
Het huis is vermoedelijk genoemd naar de leenman Gerrit van Rijn (n.a.v. De Ligt en Olde Meierink 1995, 389).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 23-7-2009

Het huis is verdwenen. Ten westen van het voormalige kasteelterrein staat tegenwoordig een boerderij met de naam 'Rijnenstein'.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het huis was in de 18e eeuw al verdwenen.

Afmetingen
De afmetingen zijn onbekend.

Fysisch-geografische situering
Zoals vermeld in Archis: geomorfologie - Bebouwing, geologie - Kalkloze poldervaaggronden; zware klei, profielverloop 4.

Oudste vermelding
Datum: 1392
Bron: J.C. Kort (1986, 255-256)

"Kort geeft geen exact citaat. "

In 1392 wordt voor het eerst melding gemaakt van een huis op deze plek, wanneer Gerard van den Rijn Evertsz (Gerrit van Rijn) beleend wordt met een huis en hofstede door de heren van Vianen.

Bezitsgeschiedenis
De eerste bewoner volgens betrouwbare bronnen was Gerrit van Rijn, leenman van de graaf van Holland in het Sticht van Utrecht. Zijn zoon Zoude schreef in 1418 met enkele anderen een brief dat zij niet langer aan de Hollandse graaf, Jan van Beieren, verbonden wilden zijn. In 1440 werd Wouter van Mathenesse beleend met Rijnestein voor zijn echtgenote Dorff van Rijn In het jaar 1469 droeg Adriaan van Mathenesse het huis over aan Jan van Renesse van Baer, zoon van zijn tante Agnes van Rijn (de zuster van Dorff). Tot 1606 blijft Rijnestein in bezit van de familie Van Renesse. In dat jaar verwierp Jan, de zoon van Johan van Renesse van Baer, de erfenis van zijn vader omdat deze met schulden was belast. Het huis werd door de curator overgedragen aan de gouverneur van Doesburg, Ostende, Emmerik en Zutphen, Anton van Utenhove, die getrouwd was met Agnes van Renesse van Baer (een tante van Jan). De belening van Rijnestein gaat in 1626 over op hun zoon Carel. Na zijn dood wordt Rijnestein respectievelijk verkocht aan het huis Ansem Boll van Hamersfeld en aan de familie De Casembroot. In 1756 verkoopt Jean Louis de Casembroot het huis Rijnestein aan Rhijnhard Carel Adriaan Willem baron van Heyden, die diverse hoge functies in de Republiek bekleedde. Hij liet het huis in 1756 afbreken en in 1762 verkocht hij het geod Rijnestein aan zijn neef Sigismund van Heyden. De poort zou tot 1880 of 1890 hebben bestaan (Bardet 1975, 234).

Bouwgeschiedenis
De oudste vermelding van het huis stamt vermoedelijk uit 1392. Hoe het huis er toen uit zag, is onbekend. Een kaart voor het kapittel van Oudmunster geeft een schematisch beeld van twee haaks op elkaar staande vleugels van Rijnestein. Een tekening van Roelant Roghman uit 1646/47 laat het huis vanuit het noorden zien: een vrij ondiepe rechthoekige frontvleugel met onderhuis en woonloog, aan de achterzijde aansluitend (via een verbindingsdeel van twee vensterassen diep), op een hoger blokvormig achterhuis van twee woonlagen boven een souterrain, dat gedekt wordt door een zadeldak tussen respectievelijk een trapgevel en een tuitgevel. De schoorstenen waren tegen het midden van de achtergevel gesitueerd. Dit laatste bouwdeel lijkt met het tussendeel zestiende-eeuws te zijn; het voorste deel met schilddak lijkt uit het tweede kwart van de zeventiende eeuw te dateren. Vermoedelijk ging het in eerste aanleg om een voorterrein met een poortgebouw en achterop het terrein stond een solitaire woontoren. Later zijn poortgebouw en woontoren vermoedelijk middels een derde bouwdeel met elkaar verbonden. Een tekening uit 1745 (van H. de Winter) laat een bouwlaag zien boven het souterrain, met in het midden een rondbogige ingang, aan weerszijden geflankeerd door twee vensters. De zolder werd verlicht door vensters in Vlaamse gevels; de westgevel was vrijwel blind. Uit andere achttiende-eeuwse tekeningen blijkt dat de frontvleugel en het tussenlid een verdieping hadden gekregen. De frontvleugel had op deze verdieping vier symmetrisch geplaatste vensters. Het geheel staat onder twee haakse schilddaken. Het schilddak van de frontvleugel stak aan de achterzijde ver uit. Vanuit de kelder in het tussenlid was een boenstoep te bereiken. Aan de westgevel was een plateau voor een tuin aangelegd (De Ligt en Olde Meierink 1995, 390).

Afbeeldingen
-Kasteel Rijnestein vanuit het noorden gezien vanaf de Jutphasedijk, tekening, Roelant Roghman, 1646/47. Particuliere collectie (De Ligt en Olde Meierink 1995, 389). -Kasteel Rijnestein en toegangsbrug vanuit het zuidwesten gezien, tekening, Hendrik de Winter, 1745. KHA, MCS/790 (De Ligt en Olde Meierink 1995, 390). -'De ridder hofstad Rynestein', anoniem, z.j. (Bardet 1975, 233).- Kadastrale minuut, 1819-1821, Gemeente Jutphaas, Utrecht, sectie A, blad 3, nr. 373-374 (http://watwaswaar.nl/#V2-UG-8-ed-1v-1-3732-21WC---2zU, geraadpleegd op 24-03-2010)- Kadastrale minuut (1819-1821) over Google Earth foto, 2009, locatie Rijnestein en Rijnenburg (NKS digitale documentatie).

Bronnen
-Kort, J.C., 'De leenhoven van de heren van Vianen, 1292-1666', in: Ons Voorgeslacht 41 (1986), 255-256.

Literatuur
-Bardet, J.D.M., 1975, Kastelenboek provincie Utrecht. -Dommerholt, J., G. Veerkamp en C. Burgman, 2005, Kastelen en buitens in Oud-Nieuwegein, Nieuwegein.-Ligt, E. de, en Olde Meierink, B., 'Rijnestein' in: Olde Meierink e.a., 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, 389-390. - A.E. Rientjes en J.G. Böcker, z.j. [1947], Het Kerspel Jutfaas, z.p. [Maarssen].-Rijcke, P. de, 1981, Wetenswaardigheden betreffende het Kasteel Rijnhuizen en Omstreken.-Waard, G. de, 'Geschiedenis van de Riderhofstad Rijnestein', in: Cronyck de Geyn, jg. 16 (1994), nr. 4, 62-69.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: onbekend
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J. Reijnders
Beschrijving gemaakt: 20-03-2001

Geomorfologische codering
B, Bebouwing.

Bodemkundige codering
Rn44C-III, Kalkloze poldervaaggronden; zware klei, profielverloop 4.