Hamerden
IN BEWERKING [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Hamerden
Hamerden
Locatie
Adres: Hamersestraat 53
Westervoort
Gemeente Gemeente Westervort
Provincie Gelderland
Hamerden ligt aan de noordzijde van de weg naar Duiven.
Adres: Hamersestraat 53
Westervoort
Gemeente Gemeente Westervort
Provincie Gelderland
Hamerden ligt aan de noordzijde van de weg naar Duiven.
Typologie
De typologie is onduidelijk
De typologie is onduidelijk
Etymologie
Huidige situatie
Momenteel bestaat Hamerden uit een rechthoekig voorhuis en een grote stal, die men aan de oostzijde van het voorhuis heeft aangebouwd.
Momenteel bestaat Hamerden uit een rechthoekig voorhuis en een grote stal, die men aan de oostzijde van het voorhuis heeft aangebouwd.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar: (?)
Grondgebruik:
Het is onduidelijk hoe het huis er tijdens de Middeleeuwen heeft uitgezien. Momenteel bestaat Hamerden uit een rechthoekig voorhuis en een grote stal, die men aan de oostzijde van het voorhuis heeft aangebouwd. Het zuidelijke deel van het voorhuis dateert uit de zestiende eeuw en het noordelijke deel heeft men waarschijnlijk in 1684 voltooid.
Zichtbaar: (?)
Grondgebruik:
Het is onduidelijk hoe het huis er tijdens de Middeleeuwen heeft uitgezien. Momenteel bestaat Hamerden uit een rechthoekig voorhuis en een grote stal, die men aan de oostzijde van het voorhuis heeft aangebouwd. Het zuidelijke deel van het voorhuis dateert uit de zestiende eeuw en het noordelijke deel heeft men waarschijnlijk in 1684 voltooid.
Afmetingen
De bovenstaande afmetingen zijn niet bekend. Wel bekend zijn de afmetingen van het huidige voorhuis. Zowel het zuidelijke als het noordelijke deel daarvan meten ongeveer 9 bij 9 meter. Deze twee delen zijn met elkaar verbonden door een gang, die ongeveer 1,25 meter breed is. Het totale voorhuis meet dan ook ongeveer 9 bij 19,25 meter.
De bovenstaande afmetingen zijn niet bekend. Wel bekend zijn de afmetingen van het huidige voorhuis. Zowel het zuidelijke als het noordelijke deel daarvan meten ongeveer 9 bij 9 meter. Deze twee delen zijn met elkaar verbonden door een gang, die ongeveer 1,25 meter breed is. Het totale voorhuis meet dan ook ongeveer 9 bij 19,25 meter.
Oudste vermelding
Datum: 1434
Bron:
" "
In 1434 wordt Hamerden genoemd als leen van Lathum. Als eigenaar wordt Henrick van Brienen vermeld.
Datum: 1434
Bron:
" "
In 1434 wordt Hamerden genoemd als leen van Lathum. Als eigenaar wordt Henrick van Brienen vermeld.
Bezitsgeschiedenis
In 1367 wordt in Westervoort al een Johan van Brienen genoemd, maar het is niet geheel duidelijk of hij toen ook al Hamerden bewoonde. In 1434 was Henrick van Brienen met zekerheid de eigenaar van Hamerden, dat een leen van Lathum was. Zijn dochter Griete erfde Hamerden. Griete was getrouwd met Egbert Scocke, die het huis in 1445 verkocht aan Franck van Wittenhorst. Deze Franck probeerde het goed in 1457 aan zijn zwager te verkopen, terwijl er al beslag op was gelegd door Cracht van Camphuysen. Deze zwager betaalde slechts een deel van de koopsom en kon zijn rechten op het goed niet volledig doen gelden. In 1481 werd het klooster Mariëngrave in Doesburg door de heer van Lathum met Hamerden beleend. Het is mogelijk, dat Franck van Wittenhorst geld van dit klooster had geleend om Cracht van Camphuysen terug te kunnen betalen. Het blijkt dat het de Van Wittenhorsts gelukt is om hun rechten op Hamerden weer te doen gelden. In 1525 werd namelijk Jacob van Wittenhorst met het goed beleend. Het is bekend dat ook diens vader, die eveneens Jacob heette, het goed ook al weer had bezeten. In 1583 erkende graaf Willem IV van den Bergh Hamerden als havezate. De reden hiervoor was dat Roelof van Wittenhorst zich verdienstelijk had gemaakt als drost van Huissen. In 1636 kreeg Albert van Wittenhorst Hamerden in handen. Hij moest het eigenodm echter met zijn twee zusters delen. Het lukte hem niet hen uit te kopen, waardoor hij aan hen beiden een bepaald deel van de grond moest afstaan. Door verkoop van grond nam het landgoed tot een derde van de oorspronkelijke omvang af. Rond 1660 verpachtte men Hamerden als boerderij aan Jan Evers. Na het overlijden van Albert van Wittenhorst verkocht men Hamerden aan een van de schuldeisers. Deze nieuwe eigenaar was professor Samuel Tennullius. Zijn zuster droeg het huis als erfgename van de professor in 1697 over aan Willem Holtius. Tot 1735 bleef Hamerden in de familie Holtius. In dat jaar verkocht Pieter Laroque Hamerden namens zijn echtgenote Anna Maria Holtius aan de stad Arnhem. Arnhem was erg geïnteresseerd in de boerderij vanwege de zeggenschap over de handelsweg naar Duitsland. In de negentiende eeuw verkocht Arnhem de boerderij toen de overheid het onderhoud van de wegen ging bekostigen. Achtereenvolgens waren in de negentiende eeuw onder andere de families Ten Bossche, Van Sadelhoff en Wilting eigenaren van de boerderij. In 1901 kocht de familie Roelofs het complex. In 1936 ging Hamderden als gevolg van een huwelijk over in handen van de familie Kampschreurs, die het nog steeds in eigendom hebben.
In 1367 wordt in Westervoort al een Johan van Brienen genoemd, maar het is niet geheel duidelijk of hij toen ook al Hamerden bewoonde. In 1434 was Henrick van Brienen met zekerheid de eigenaar van Hamerden, dat een leen van Lathum was. Zijn dochter Griete erfde Hamerden. Griete was getrouwd met Egbert Scocke, die het huis in 1445 verkocht aan Franck van Wittenhorst. Deze Franck probeerde het goed in 1457 aan zijn zwager te verkopen, terwijl er al beslag op was gelegd door Cracht van Camphuysen. Deze zwager betaalde slechts een deel van de koopsom en kon zijn rechten op het goed niet volledig doen gelden. In 1481 werd het klooster Mariëngrave in Doesburg door de heer van Lathum met Hamerden beleend. Het is mogelijk, dat Franck van Wittenhorst geld van dit klooster had geleend om Cracht van Camphuysen terug te kunnen betalen. Het blijkt dat het de Van Wittenhorsts gelukt is om hun rechten op Hamerden weer te doen gelden. In 1525 werd namelijk Jacob van Wittenhorst met het goed beleend. Het is bekend dat ook diens vader, die eveneens Jacob heette, het goed ook al weer had bezeten. In 1583 erkende graaf Willem IV van den Bergh Hamerden als havezate. De reden hiervoor was dat Roelof van Wittenhorst zich verdienstelijk had gemaakt als drost van Huissen. In 1636 kreeg Albert van Wittenhorst Hamerden in handen. Hij moest het eigenodm echter met zijn twee zusters delen. Het lukte hem niet hen uit te kopen, waardoor hij aan hen beiden een bepaald deel van de grond moest afstaan. Door verkoop van grond nam het landgoed tot een derde van de oorspronkelijke omvang af. Rond 1660 verpachtte men Hamerden als boerderij aan Jan Evers. Na het overlijden van Albert van Wittenhorst verkocht men Hamerden aan een van de schuldeisers. Deze nieuwe eigenaar was professor Samuel Tennullius. Zijn zuster droeg het huis als erfgename van de professor in 1697 over aan Willem Holtius. Tot 1735 bleef Hamerden in de familie Holtius. In dat jaar verkocht Pieter Laroque Hamerden namens zijn echtgenote Anna Maria Holtius aan de stad Arnhem. Arnhem was erg geïnteresseerd in de boerderij vanwege de zeggenschap over de handelsweg naar Duitsland. In de negentiende eeuw verkocht Arnhem de boerderij toen de overheid het onderhoud van de wegen ging bekostigen. Achtereenvolgens waren in de negentiende eeuw onder andere de families Ten Bossche, Van Sadelhoff en Wilting eigenaren van de boerderij. In 1901 kocht de familie Roelofs het complex. In 1936 ging Hamderden als gevolg van een huwelijk over in handen van de familie Kampschreurs, die het nog steeds in eigendom hebben.
Historische betekenis
Bouwgeschiedenis
Het is onduidelijk wanneer Hamerden precies is gebouwd. Momenteel bestaat Hamerden uit een rechthoekig voorhuis en een grote stal, die men aan de oostzijde van het voorhuis heeft aangebouwd. Het rechthoekige voorhuis van de boerderij bestaat uit twee vierkante gebouwen die door een lange smalle gang met elkaar zijn verbonden. De noord- en zuidzijde van dit deel vormen de korte kanten van het voorhuis. Dit grondplan had het huis ook al min of meer in 1742, toen Jan de Beyer Hamerden tekende. Het oudste deel van het huis is het zuidelijke bouwdeel. Dat dateert waarschijnlijk uit 1612. Op dit deel van het huis stond vroeger een windvaan met het jaartal 1612. Dit deel van het huis is na 1742 verlaagd en als gevolg hiervan ging de trapgevel verloren. In deze zuidbouw zijn nog enkele dichtgemetselde twee- en vierlichtsvensters te zien, die men heeft voorzien van zandstenen lateien, midden- en onderdorpels. Ook laat de tekening duivengaten in de gevel zien, waaruit blijkt de eigenaar vroeger het recht van duivenslag bezat. Het noordelijke bouwdeel is jonger dan het zuidelijke en werd mogelijk in 1684. Enkel dit bouwdeel beschikt deels over een overwelfde kelder. Een muuranker in dit gebouw laat het getal 168 zien, dat volgens de tekening van Jan de Beyer het jaartal 1684 moet zijn geweest. Waarschijnlijk heet dit jaartal betrekking op de bouw van deze vierkante aanbouw. Hier verwijderde men ook de trappen van de gevel. Bovendien metselde men meerdere kruisvensters dicht om aan de belastingen te ontkomen, die per venster werden geheven. In 1736 verbouwde men het huis tot een boerderij. Hierbij bouwde men aan de oostzijde een deel aan. Een restauratie van Hamerden vond in 1961 en 1962 plaats. Vroeger was het huis omgeven door een gracht. Dat lijkt tegenwoordig niet meer het geval te zijn.
Het is onduidelijk wanneer Hamerden precies is gebouwd. Momenteel bestaat Hamerden uit een rechthoekig voorhuis en een grote stal, die men aan de oostzijde van het voorhuis heeft aangebouwd. Het rechthoekige voorhuis van de boerderij bestaat uit twee vierkante gebouwen die door een lange smalle gang met elkaar zijn verbonden. De noord- en zuidzijde van dit deel vormen de korte kanten van het voorhuis. Dit grondplan had het huis ook al min of meer in 1742, toen Jan de Beyer Hamerden tekende. Het oudste deel van het huis is het zuidelijke bouwdeel. Dat dateert waarschijnlijk uit 1612. Op dit deel van het huis stond vroeger een windvaan met het jaartal 1612. Dit deel van het huis is na 1742 verlaagd en als gevolg hiervan ging de trapgevel verloren. In deze zuidbouw zijn nog enkele dichtgemetselde twee- en vierlichtsvensters te zien, die men heeft voorzien van zandstenen lateien, midden- en onderdorpels. Ook laat de tekening duivengaten in de gevel zien, waaruit blijkt de eigenaar vroeger het recht van duivenslag bezat. Het noordelijke bouwdeel is jonger dan het zuidelijke en werd mogelijk in 1684. Enkel dit bouwdeel beschikt deels over een overwelfde kelder. Een muuranker in dit gebouw laat het getal 168 zien, dat volgens de tekening van Jan de Beyer het jaartal 1684 moet zijn geweest. Waarschijnlijk heet dit jaartal betrekking op de bouw van deze vierkante aanbouw. Hier verwijderde men ook de trappen van de gevel. Bovendien metselde men meerdere kruisvensters dicht om aan de belastingen te ontkomen, die per venster werden geheven. In 1736 verbouwde men het huis tot een boerderij. Hierbij bouwde men aan de oostzijde een deel aan. Een restauratie van Hamerden vond in 1961 en 1962 plaats. Vroeger was het huis omgeven door een gracht. Dat lijkt tegenwoordig niet meer het geval te zijn.
Afbeeldingen
-Hamerden gezien vanuit het zuiden. Tekening door Jan de Beyer uit 1742. Collectie Van Haersma de With (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 149).
-Plattegrond van de begane grond. Tekening op basis van gegevens van Monumentenzorg (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 148).
-Hamerden gezien vanuit het zuidwesten. Foto door Jan Harenberg (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 150).
-Hamerden gezien vanuit het zuiden. Tekening door Jan de Beyer uit 1742. Collectie Van Haersma de With (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 149).
-Plattegrond van de begane grond. Tekening op basis van gegevens van Monumentenzorg (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 148).
-Hamerden gezien vanuit het zuidwesten. Foto door Jan Harenberg (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 150).
Bronnen
Literatuur
A. archivalia
B. Gedrukte bronnen en literatuur
Eliëns, F.M. en J. Harenberg, 1984, Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Rijswijk, p. 148-151.
Ter Kuile, E.H., 1958, De monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. Provincie Gelderland. Tweede stuk: het kwartier van Zutphen. 's-Gravenhage, p. 165-166.
Stenvert, R., C. Kolman, S. Broekhoven en B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland. Gelderland. Zwolle, p. 330.
A. archivalia
B. Gedrukte bronnen en literatuur
Eliëns, F.M. en J. Harenberg, 1984, Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Rijswijk, p. 148-151.
Ter Kuile, E.H., 1958, De monumenten van geschiedenis en kunst. Deel III. Provincie Gelderland. Tweede stuk: het kwartier van Zutphen. 's-Gravenhage, p. 165-166.
Stenvert, R., C. Kolman, S. Broekhoven en B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland. Gelderland. Zwolle, p. 330.
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: Wendy Landewé
Beschrijving gemaakt: 13-11-2000
Auteur: Wendy Landewé
Beschrijving gemaakt: 13-11-2000
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.