Geerestein

VOLLEDIG [?]

Object
Geerestein

Locatie
Adres: Geeresteinselaan 53-57, 3931 JB
Woudenberg
Gemeente Woudenberg
Provincie Utrecht

Geerestein ligt ongeveer een kilometer ten noorden van het dorp Woudenberg.

Typologie

Het is niet bekend hoe Geerestein er in de middeleeuwen heeft uitgezien. De vroegste afbeelding van het huis, op een tekening van Roelant Rogman uit 1646/7, toont het huis zoals het er in het midden van de zestiende eeuw uit zag.

Etymologie
De naam Geerestein is waarschijnlijk afgeleid van de gerende vorm van de kavel waar Geerestein op staat.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 28-06-2005

Het huis heeft nog steeds de vorm die het in 1834 kreeg. Het wordt omgeven door een landschappelijke aanleg. Aan de westzijde van het landgoed ligt het landschapspark het Griftpark, met als middelpunt de boerderij Griftpark uit 1837. Ten noorden van Geerestein ligt de boerderij Klein Geerestein, gebouwd in 1835. In 1849 werd deze boerderij uitgebreid met een aanbouw in de vorm van een kerktoren in Tudorstijl.

Oudste vermelding
Datum: 1417
Bron: Schoutenhuis te Woudenberg, Archief Geerestein, charter nr. 1.

"'tween hoven lants als die gelegen syn der een geheiten is die Borchhove westwert mit enen huyse dat daer op steet geheiten Gerenstein en die ander die geheiten is die Colenershove'."

In 1417 stelde de Utrechtse bisschop Frederik van Blankenheim een oorkonde op waarin hij beloofde dat hij na de dood van Jacob van Zuylen van Nijevelt diens zoon Steven van Zuylen van Nijevelt zou belenen met 'tween hoven lants als die gelegen syn der een geheiten is die Borchhove westwert mit enen huyse dat daer op steet geheiten Gerenstein ende die ander die geheiten is die Colenershove' die Jacob van hem in leen hield.

Bezitsgeschiedenis
In het leenregister van de bisschop van Utrecht uit 1394 wordt vermeld dat Jacob van Zuylen van de bisschop twee hoeven land in leen had, de een de Coelners-hoeve, en een tweede die naar Geerlof de Valkenaar genoemd was. In 1417 worden deze hoeven ook genoemd in een oorkonde waarin de bisschop vastlegt dat na Jacobs dood diens zoon Steven de goederen zal erven. Er is dan sprake van een huis Geerestein. Vermoedelijk heeft Jacob van Zuylen (na 1402 ook in bezit van Nijevelt) Geerestein laten bouwen. Het huis bleef in handen van de familie Van Zuylen van Nijevelt tot ver in de zeventiende eeuw. Theodora van Zuylen van Nijevelt, de erfdochter van de goederen, trouwde in 1634 met Jaspar van Lynden. Deze verzocht in 1642 vanwege Geerestein toegelaten te worden tot de Utrechte ridderschap. Bij zijn overlijden in 1679 vererfde Geerestein op Steven van Lynden, zijn kleinzoon, omdat zijn zoon al was overleden. Na Stevens overlijden verviel het huis aan zijn moeder, Jacoba Maria van Reede van Renswoude, omdat zijn huwelijk met Anna Maria van Marez kinderloos was gebleven. Anna Maria hertrouwde met Gerard Maximiliaan Pynssen van der Aa, en na het overlijden van Jacoba Maria van Reede van Renswoude kwam Geerestein in hun handen. Hun dochter Margaretha Maria trouwde in 1733 met Jacob Hendrik, graaf van Rechteren. Het bleef in de familie Van Rechteren tot 1834, toen het huis werd verkocht aan jhr. Hendrik Daniël Hooft. De familie Hooft heeft het huis tot 1980 bezeten. De familie woonde er niet zelf, maar heeft het huis veelvuldig verhuurd. In 1969 werd het huis betrokken door INBO Adviseurs/Architecten. Na het overlijden van mw. Hooft in 1980 hebben zij het gebouw gekocht, en tot op heden is het nog steeds in hun handen. Het landgoed is nog wel in handen van de familie Hooft.

Bouwgeschiedenis
Geerestein is gebouwd door Jacob van Zuylen van Nijevelt tussen 1394 en 1417. Mogelijk heeft hij Geerestein laten bouwen om zolang zijn vader nog leefde een eigen onderkomen te hebben. Als dit het geval is, dan is Geerestein voor 1402 gebouwd. Welk type kasteel Jacob van Zuylen van Nijevelt heeft laten optrekken, is niet te achterhalen. Mogelijk was het een zaalbouw, bestaande uit een zaal en kamer, waarvan de fundamenten nog onder de huidige achtervleugel aanwezig zijn. In deze fundering is baksteen aangetroffen met een formaat van 27,5 à 28,5 x 13,5 x 5 à 5,5 cm, wat een datering in de veertiende eeuw mogelijk maakt. Dit kasteel werd in 1482 verwoest. In de strijd tussen de Hoeken en Kabeljauwen waren Gerrit en Steven van Zuylen aanvoeders van de Hoeken, tegen de bisschop van Utrecht die tot de Kabeljauwen behoorde. Bisschoppelijke troepen belegerden in 1482 Geerestein, en door verraad wisten ze uiteindelijk binnen te dringen. Gerrit en Steven van Zuylen van Nijevelt werden naar het bisschoppelijke kasteel Duurstede gebracht en daar voor korte tijd gevangen gezet. Huis Geerestein werd in brand gestoken en verwoest. Na zijn vrijlating heeft Gerrit van Zuylen van Nijevelt Geerestein opnieuw op laten trekken op de fundamenten van het oude huis. Mogelijk deed hij dit in de jaren na 1504, toen hij voor de nieuwe bisschop Frederik van Baden, die een neutrale politiek voorstond, kastelein van het bisschoppelijk kasteel Ter Eem werd. Hoe uitgebreid deze herbouw is geweest, is niet duidelijk. Waarschijnlijk is Geerestein rond het midden van de zestiende eeuw, onder Arnt van Zuylen van Nijevelt, de kleinzoon van Gerrit, in grote mate ver- of herbouwd. Dit wordt bevestigd door dendrochronologisch onderzoek aan de kap van de achtervleugel, die gedateerd wordt op 1558. Geerestein was hierna een U-vormig huis, zoals afgeleid kan worden uit de oudste afbeelding van het kasteel, de tekening van Roelant Roghman uit 1646/7. De achtervleugel bestond uit een bel-etage, een souterrain en een verdieping gedekt door een zadeldak met hoge borstwering tussen bakstenen schoudergevels. Haaks op deze achtervleugel staan twee zijvleugels die, hoewel waarschijnlijk tegelijkertijd een afwijkende kapvorm, goothoogte en vloerniveau hebben. De binnenplaats die zo ontstond, is ruim twintig jaar later overbouwd, waardoor het huis een rechthoekige plattegrond kreeg met een naar voren springende middenpartij. Omstreeks 1740 werd, in opdracht van Margaratha Maria Pynssen van der Aa en haar echtgenoot Jacob Hendrik van Rechteren, het front vervolgens voorzien van een schijngevel, bedoeld om de kappen van de verschillende bouwdelen aan het oog te onttrekken. De ouderwetse kruiskozijnen werden vervangen door modernere schuifkozijnen. Ook werden toen op het voorplein twee bouwhuizen opgetrokken. Pas in 1834 vond de volgende verbouwing plaats. Hendrik Daniël Hooft liet direct na de aankoop de monumentale voorgevel, die waarschijnlijk in een slechte staat verkeerde, moderniseren. Op de middenrisaliet na, werden de muren bepleisterd en beschilderd met voegindeling als imitatienatuursteen. Ook de bouwhuizen werden op deze manier van een pleisterlaag voorzien. De schijngevel van het huis werd vervangen door een kroonlijst met houten attiek, met boven de middenrisaliet een houten fronton waarin het wapen van Geerestein is aangebracht. Waarschijnlijk was het bij deze verbouwing dat de gracht tussen hoofd- en voorburcht is gedempt. Hendrik Hooft heeft ook een landschappelijke tuinaanleg rond het huis gerealiseerd. Sinds 1834 is Geerestein niet meer ingrijpend verbouwd.