Ampsen, Olden

IN BEWERKING [?]

Object
Ampsen, Olden

Locatie
Adres: Laan Ampsen 8
Lochem
Gemeente Gemeente Lochem,
Provincie Gelderland

Olden Ampsen was gelegen ten noorden van de kern van Lochem, ten zuiden van de huidige boerderij Olden Ampsen.

Typologie

De typologie van het middeleeuwse huis Olden Ampsen is nog steeds onbekend. Het terrein van de hoofdburcht heeft een onregelmatige vorm.

Etymologie

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 29-11-2000

Van Huis Oud Ampsen is nog slechts een deel van de gracht zichtbaar. De gracht heeft nog een noord-zuid lopend en een oost-west lopend deel, dat op het eerstgenoemde deel aansluit. Zij vormden de oostelijke en zuidelijke begrenzing van een kasteelcomplex. Momenteel staat ten noordwesten van de kasteelplaats van kasteel Ouden Ampsen een boerderij.

Oudste vermelding
Datum: 1389, 29 mei
Bron: Van Doorninck en van Veen 1908, 233.

"'dat ick nimmermeer scade en sall doen noch laten gescien van mynen huse Ampse'"

Op 29 mei 1389 verklaarde Hendrik van Ampsen dat hij hertog Willem van Gelre, zijn erfgenamen en hun bezittingen vanuit 'huse Ampse' geen schade zou toebrengen.(Olde Meierink, 1981, p. 79). Er bestaat een oorkonde, die vervaardigd zou zijn in 1105 en melding maakt van een Ulricus van Ampsen. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat die omstreden oorkonde waarschijnlijk dateert uit de veertiende eeuw. Het jaartal 1105 kan dus niet worden opgevoerd als oudste vermelding van Oud Ampsen (Olde Meierink, 1981, p. 75).

Bezitsgeschiedenis
De eerste eigenaren van Olden Ampsen vormden leden van het geslacht Van Ampsen. Al in de twaalfde eeuw worden Ulricus en Othelricus van Ampsen genoemd in een omstreden bron, maar de Van Ampsens verschijnen met zekerheid in de veertiende eeuw ten tonele (Olde Meierink, 1981, p. 75). Het landgoed Ampsen was tot 1379 een allodiaal goed. In dat jaar werd het goed in leen opgedragen aan de hertog van Gelre. In 1392 wordt er voor het eerst melding gemaakt van Alden-Ampsen of Old-Ampsen. Dit betekent dat er toen waarschijnlijk ook al een nieuw Ampsen bestond. Vanuit Oud Ampsen waren leden van het geslacht Van Ampsen in de veertiende eeuw actief als roofridders. In 1412 werd Bertha van Ampsen, na de dood van haar vader, beleend met Alden-Ampsen. Zij was getrouwd met Jacob van Heeckeren. Dit echtpaar kreeg geen kinderen. Toen Bertha in 1430 stierf, kwam Oud Ampsen in handen van Griet en Mija. Dat waren de twee dochters van haar broer Seyne van Ampsen. In hetzelfde jaar werd Griet beleend met Oud Ampsen. Zij was toen de echtgenote van Berndt van Broeckhuyzen. Hierna vond kennelijk een boedelscheiding plaats, want iets later dat jaar werd Derck van Keppel van de Cloese, echtgenoot van Mija beleend met het goed. Mija stierf eerder dan Derck. Rond 1450 hertrouwde Derck van Keppel met Aleyt van Herwen. In 1465 werd hij tenslotte met Oud Ampsen beleend. Oud Ampsen zou in handen blijven van de familie Van Keppel tot 1546. In dat jaar stierf de laatste mannelijke Van Keppel. Anna van Keppel erfde het goed en bracht het in handen van de familie Nagell, doordat zij in 1539 met Joost Nagell getrouwd was. In 1928 erfde Gerardina Cornelia Ampsen. Zij was getrouwd met Mr. Dr. Frederik Alexander Carel Graaf van Lynden van Sandenburg. Hun tweede dochter Maria Jaqueline gravin van Sandenburg was eigenaresse van Ampsen tot 1981. Op 16 januari van dat jaar droeg zij kasteel Ampsen over aan haar neef Jhr. Mr. R.E.W. van Weede.

Bouwgeschiedenis
In 1389 is er sprake van een versterkt huis Ampsen. Waarschijnlijk bestond dit kasteel uit een hoofdburcht en een voorburcht, elk met een eigen omgrachting. Hoe dit kasteel er precies heeft uitgezien is onbekend. Oud Ampsen werd vernietigd tijdens de langdurige belegering van Lochem door Verdugo in 1582. Van de grachten was in 1832 het gehele grachtenstelsel nog aanwezig. Na 1832 werden de grachten telkens stukje bij beetje gedempt, omdat ze een belemmering vormden bij het bebouwen van het land. Op dit moment is nog een gedeelte van de grachten aanwezig ten zuiden van de boerderij Ouden Ampsen.Nieuwen Ampsen wordt voor het eerst genoemd in 1450 in een huwelijksovereenkomst (Harenberg 1989, 45), maar hierbij is onduidelijk of het een versterkt huis betreft. Volgens een verklaring uit 1642 bezat dit tweede huis een toren, die in 1543 werd afgebeeld door Nicolaas Geelkercken. Ook dit tweede huis werd verwoest, mogelijk door een brand na 1610.Rond 1650 liet Gerrit Jan van Nagell een nieuw huis bouwen, ten westen van het kasteelterrein van Oud Ampsen. Het is onbekend of dit kasteel werd gebouwd op de plek van het tweede huis Ampsen. Dit huidige kasteel Ampsen had de vorm van een winkelhaak met een traptoren. Het voorplein werd geflankeerd door twee bouwhuizen. Begin achttiende eeuw werden plannen gemaakt het kasteel te vergroten. De plannen voor een nieuwe voorgevel, gesierd met Ionische pilasters, werd niet uitgevoerd. Rond 1760 bouwde men aan de rechterzijde van het kasteel een vleugel, die zowel naar voren als naar achteren uitstak. Hierdoor kreeg het huis aan de voorkant een u-vorm. De voorgevel kreeg een zandstenen middenpartij, bekroond met de wapens van Van Nagell en Le Leu de Wilhelm. Er werden nieuwe vensters geplaatst en de voorgevels werden nieuw ommetseld. De gracht rond het huis werd gedempt. In 1935 werd een torentje aan de achterzijde gebouwd. Het voorplein werd afgesloten met een smeedijzeren hek uit ca. 1760.