Bottestein

VOLLEDIG [?]

Object
Bottestein

Locatie
Adres: Op de plaats van Stationsstraat 44-46 en achter Stationsstraat 48.
Vleuten
Gemeente Utrecht
Provincie Utrecht

Bottestein was gelegen in de gemeente Utrecht, in de bocht van de Oude Rijn op de Nes, op de plaats van de Stationsstraat 44-46 en achter Stationsstraat 48.

Typologie

Bottestein was een woontoren.

Etymologie
De etymologie is onbekend.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 16-7-2009

Op de plek waar het kasteel heeft gelegen staan nu enkele huizen. In de grond zitten naar verluidt grote stenen.

Oudste vermelding
Datum: 1439, 24/04
Bron: CBG, Huis Den Ham regest 16

'alle alsulken eygene erve huise hofstede onder tkerspel van vlueten gelegen geheeten bottesteyne'. Deze oudste vermelding uit 1439 bevindt zich in een charter in het huisarchief van Den Ham. Het huis was vanouds leenroerig aan Den Ham.

Bezitsgeschiedenis
De oudste vermelding van het huis dateert uit 1439. In dat jaar wordt het kasteel genoemd als een leen van Frederik Uten Ham. Het huis blijft in zijn leenkamer. Jan Uten Ham, oom van de latere maarschalk, heeft het leen geruime tijd bezeten. Behalve het huis en 40 morgen, een aaneengesloten complex tussen de Oude Rijn en de Vleuterweidse wetering, omvatte de leenbrief zo'n 100 andere morgens elders in het westen van de provincie. Dit leen werd reeds in de zestiende eeuw gesplitst, waarbij voortaan alleen het huis en de daarbij liggende landerijen als 'Bottestein' werden geregistreerd. Bottestein kwam door het huwelijk van Johan Uten Hams dochter Mechteld met Govert de Coninck in het geslacht De Coninck. Op 15 februari 1538 werd Bottestein erkend als ridderhofstad. In het begin van de zeventiende eeuw (nadat opeenvolgend Gerbrand Verduyn, Henrica van Schoordijk en Arnold van Meverden van de Ven het goed bezaten) kwam Bottestein in handen van Herman Valkenaar en reeds enkele dagen later van zijn broer Hendrik Valkenaar. Vanaf dat moment (ca. 1630) splitste het leen: de hofstede Bottestein omvatte voortaan nog slechts 1 morgen, 4 hond en 68 roeden. De overige 40 morgen land die rondom Bottestein lagen gingen een eigen leven leiden, zij het als leen van De Ham: in 1709 is sprake van een boerenhuis, hofstede met toebehoren, een schuur en twee hooibergen. De erfgenamen van Hendriks zoon Carel Valkenaar droegen in 1685 Bottestein over aan Pieter Hendrik van Ravenswaay, heer van Den Eyk en De Hegge, die in 1703 kinderloos overleed. Zijn broer Arnold Ysbrand droeg Bottestein over aan Hendrik van Utenhove. Vijf generaties lang bleef het huis in deze familie, die ook lange tijd Amelisweerd heeft bezeten. Maximiliaan Louis baron van Utenhove verkocht in 1855 de hofstede aan Jhr. Willem Elisa Ram. Merkwaardig is, dat 'de Geheymschryver' het in 1760 een aanzienlijk huis noemt en dat het volgens 'de Tegenwoordige staat' in 1772 al jaren was afgebroken. Vermoedelijk is het huis tussen 176- en 1772 afgebroken.

Historische betekenis
Zover de historische bronnen reiken, was het huis een leengoed van Den Ham en geeft het samen met de eigen leenkamer van Den Ham, waarin ook de toren van Vleuten, inzicht in de status van het geslacht Uten Ham.

Bouwgeschiedenis
Wanneer het huis Bottestein is gebouwd is niet duidelijk. Het huis wordt voor het eerst genoemd in 1439. Een jaar later wordt Jan Uten Ham, een aanzienlijk lid van de Ridderschap er door zijn neef Frederik mee beleend, als kern van een verzameling lenen van ruim 100 morgen. Het kasteel dateert dus tenminste van vóór 1439. Booronderzoek door Leijnse in 2006 op het terrein van Bottestein leverde sporen in de ondergrond op van een gebouw en grachten. Uit zijn booronderzoek blijkt dat het gebouw aan ten minste twee zijden in een omgrachting lag die relatief dicht om het gebouw heen liep. Deze sporen, gekoppeld aan de kadastrale minuut uit 1832 leidde volgens Leijnse tot de conclusie dat de resten van kasteel Bottestein waren gevonden. Het gebouw heeft op de kadastrale minuut een maat van circa 10 x 10 meter. Leijnse komt, in navolging van Huiting, tot de conclusie dat Bottestein een solitaire toren was en dat het restant daarvan zichtbaar is op een tekening van Serrurier naar Pronk uit 1731.
Over de opbouw van de toren is alleen iets bekend van een wat primitieve tekening uit circa 1715-1720. Vergelijking van deze tekening met andere tekeningen van Utrechtse kastelen van dezelfde tekenaar leert dat hij soms redelijk betrouwbaar is, dus het is mogelijk dat het ook hier om een betrouwbare afbeelding van het huis gaat. De toren bevat op deze tekening twee bouwlagen onder een tentdak. Over een kelder is niets bekend, maar het is aannemelijk dat er zoals bij alle torens een kelder is geweest. Serrurier tekent in wat mogelijk dan de kelder van de toren is geweest, een toegang die dicht op de hoek is geplaatst, wat lijkt te duiden op een niet al te dikke muur. De geringe muurdikte zou overeen kunnen komen met een datering in de 14de eeuw. Een verticale spleet in de oostgevel lijkt te duiden op een schiet- of lichtspleet.
Wanneer het kasteel precies is gesloopt of is vervallen is niet bekend, maar zeker is dat het kasteel voor 1730 grotendeels was verdwenen. In dat jaar is er nog slechts sprake van een boerenhuis, hofstede met toebehoren, een schuur en twee hooibergen. De tekening van Serrurier uit 1731 beeldt een éénlaags gebouw af met naastgelegen boerderij. Dit eenlaags gebouw is zoals gezegd vrijwel zeker het restant van het kasteel. Het komt nog voor op de kadastrale minuut uit 1832. Het is niet bekend wanneer het is afgebroken.